ام البنین (س) مادری مهربان برای فرزندان حضرت فاطمه (س) بود

نام او فاطمه بود که بعدها پس از ازدواج با حضرت علي (ع) با کنيه‏ "امُّ البنين" (مادر پسران) مشهور شد. پدر و مادرش از خاندان بني کلاب از اجداد بزرگ حضرت محمد (ص) بودند و داراي خوبي ها و صفات خانوادگي مشترک بودند فاطمه دختري پاکدل وباتقوا بود.

فضايل اخلاقي، کمالات انساني، نيروي ايماني، ثبات و پايداري، شکيبايي و بردباري، بصيرت و دانايي، نطق و سخنداني او را به شايستگي ، بانوي بانوان کرده بود. حزام بن خالد بن ربيعة بن وحيد بن کعب بن عامر بن کلاب پدر ام البنين است او مردي شجاع و دلير و راستگو بود که شجاعت از صفات ويژه اوست. وي از استوانه‏ هاى شرافت در ميان عرب به شمار مى ‏رفت و در بخشش، مهمان‌نوازى، دلاورى و رادمردى و منطق قوي مشهور بود.

مادر بزرگوار ام البنين، ثمامه (يا ليلي) دختر سهيل بن عامر بن جعفر بن کلاب (از اجداد رسول خدا (ص) و اميرالمومنين(ع)) است که در تربيت فرزندان کوشا بوده و تاريخ از وي چهره درخشاني را به تصوير کشيده است. بينش عميق، دوستي با اهل بيت و دوستي با فرزندان در کنار وظيفه مهم مادري و چونان معلمي دلسوز آموختن باورهاي اعتقادي و مسايل مربوط به همسرداري و آداب معاشرت با ديگران از جمله ويژگي هاي خاص اين بانو است. در بسياري از کتب تاريخي نام يازده تن از مادران وي ذکر شده است که همگي از خانواده هاي شريف و اصيل عرب بوده اند و به واقع مصداق بارز شجره طيبه[3]مي باشند شجره اي که اصل آن در زمين است و فرع آن در آسمانها و حاصل و نتيجه اين درخت پاک همانا عباس بن علي و عثمان و ... بوده اند.

خاندان اين بانو از خاندان‌هاى ريشه‏دار و جليل‌القدر بود که به دليرى و دستگيرى معروف بودند و هر يک در بزرگي و شرافت به گونه اي مشهور گشته اند و ما جهت اختصار به برخي از ويژگي هاي آنان مي پردازيم. مورخان در مورد شرافت نسب ام البنين مي نويسند: «تاريخ پدران و دايي هاي ام البنين را به ما مي شناساند و ما دانستيم که آنان از سوارکاران شجاع عرب بوده و شرافت و آقايي (سيادت) آنها به حدي بوده است که حتي پادشاهان نيز به آن اذعان داشته اند.»در مورد نَسب مادري ابوالفضل العباس(ع) در کتب تاريخي مطالب زيادي هست، شايد بتوان با يک جمله تصويري از خاندان «ام البنين» ترسيم کرد و آن اينکه پدران و مادران و خاندان ام البنين در شجاعت، کرم، اخلاق، هنر و وجاهت اجتماعي و بزرگواري پس از قريش، سرآمد قبايل گوناگون عرب بوده اند.

به همین مناسبت خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین «اکبر زوبین» کارشناس مذهبی انجام داده است که در ادامه می خوانید.

حضرت ام البنین (س)  دارای چه فضائل و ویژگی های اخلاقی بودند؟

معرفت به مقام اهل بیت (ع)، صبر و بردباری، حسن خلق، ایثار و فداکاری، تربیت فرزندان صالح از فضایل و ویژگی های اخلاقی حضرت ام البنین (س) است. ایشان مادری مهربان برای فرزندان حضرت فاطمه (س) بودند. حضرت ام البنین (س) در منزل امام علی (ع) صاحب چهار پسر به نام های عباس، عبد اللّه، عثمان و جعفر شد که سرور همه آنان حضرت عباس (ع) است که در چهارم شعبان سال 26 هجری در مدینه متولد شد و در واقعه کربلا حماسه آفرینی کرد.

این زن فداکار و ایثارگر، جوانی و نیروی خود را با تمام وجود، صرف تربیت و حفظ فرزندان مولای متقیان کرد به طوریکه همه فرزندانش به شایسته ترین وجه تربیت شدند و در نهایت با کمال عشق و علاقه در راه اعتلای کلمه حق و در رکاب امام حسین (ع) به شهادت رسیدند.

حضرت ام البنین (س) چه نقشی در واقعه کربلا داشتند؟

حضرت ام البنین سلام (س) از دامان خاندانی ادب پرور برخاسته بود و در پیشگاه خدا ادب بندگی را نگاه می‌داشت و متواضع بود اما بزرگ‌ترین نمود ادب ایشان، در برابر حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و فرزندان ایشان است و این ادب را در مواجهه حضرت عباس (ع) با امام حسین (ع) مشاهده می کنیم.

حضرت ام البنین (س) زمانیکه وارد خانه حضرت علی (ع) شد خود را خادم فرزندان حضرت فاطمه(س) می‌دانست و با آنان به ادب رفتار می‌کرد و آن‌ها را گرامی می‌داشت. حضرت عباس (ع) نیز به تاسی از مادر و تربیت اصلحی که یافته بود، همواره در گفتار و رفتار نسبت به فرزندان حضرت فاطمه (س) جانب ادب را نگه می داشت و ارادت خاص و ویژه ای به حضرت امام حسین (ع) داشت و همیشه ایشان را « یا سیدی» و «یا اباعبدالله» خطاب می‌کرد.
حضرت ام البنین (س) روز عاشورا، در کربلا حضور نداشت اما پسر ایشان برای یاری امام حسین (ع) در کربلا حضور داشتند. حضرت ام البنین (س) هنگام وداع با پسرانش وقتی که همراه امام الحسین (ع) به سوی مکه و کربلا حرکت می‌کردند، با روی باز از آنان استقبال کرد و پاسداری از حضرت را به آنان سفارش و فداکاری در راه امام حسین (ع) را به آنان گوشزد کرد. و زمانیکه بشیر خبر شهادت شهیدان کربلا را آورد، حضرت ام البنین (س) بجای آنکه احوال فرزندانش را جویا شود، ابتدا درباره امام حسین (ع) پرسید و سراغ ایشان را گرفت و گفت:«فرزندانم فدای حسین باد.»  

حضرت ام البنین (س) یکی از کسانی بود که وظیفه پاسداری از نهضت عاشورا و رساندن پیام آن به آیندگان برعهده گرفت. به طوریکه پس از واقعه عاشورا، از شیوه مرثیه خوانی و نوحه سرایی استفاده کرد تا ندای مظلومیت شهدای کربلا را به گوش همه برساند و با توجه به اینکه شاعر و سخنوری توانا بود، به زیارت قبور شهدای کربلا می رفت و در آنجا به نوحه سرایی می پرداخت.

درباره روایاتی که ائمه اطهار (ع) درخصوص حضرت ام البنین (ع) داشتند، توضیح دهید؟

روایات زیادی درباره منش و روش حضرت ام البنین (س) از ائمه اطهار (ع) است که از آن جمله می توان به روایت مشهوری که از امام صادق (ع) درباره ایشان مطرح است اشاره کرد. امام صادق (ع) درباره حضرت ام البنین (س) می فرمایند: « بُکی الحُسَینُ علیه السلام خَمسَ حِجَجٍ، و کانَت امُّ جَعفَرٍ الکلابِیةُ تَندُبُ الحُسَینَ علیه السلام و تَبکیهِ و قَد کفَّ بَصَرُها. بر حسین علیه السلام پنج سال گریسته شد. امّ جعفر کلابی (امّ البنین)، برای حسین علیه السلام مرثیه می سرایید و می‌گریست تا اینکه چشمانش نابینا شد.»

چرا سالروز وفات حضرت ام البنین (س) روز تکریم از مادران و همسران شهدا نامگذاری شده است؟

حضرت ام البنین (س) مادری است که چهار فرزندش در راه حق و حقیقت و در همراهی با امام حسین (ع) در واقعه کربلا به شهادت رسیده اند. همسرش حضرت علی (ع) نیز پیش از آن به شهادت رسیده بود. این بانوی بزرگوار در همه برهه ها با صبر و بردباری و ایثار به حمایت از امام زمان خود پرداخت و فرزندانی صالح و دوستدار اهل بیت (ع) تربیت کرد به طوریکه در واقعه عاشورا با بصیرتی که داشتند، توانستند راه حق و حقیقت را انتخاب کرده و در رکاب امام حسین (ع) در مقابله با ظلم مبارزه کنند. نامگذاری سالروز وفات حضرت ام البنین (س) به عنوان روز تکریم از مادران و همسران شهدا، فرصتی ارزشمند برای قدردانی از مجاهدت بانوان مؤمن و انقلابی کشور است که با رفتار خویش راه پرفروغ جلوه‌های ایثار و شهادت را به بهترین وجه، درخشان و جاودانه نگه داشتند.

 منبع: شبستان