استراتژی و راهبرد امام جواد(ع) در مصاف با جریان نفوذ

علیرضا رضازاده کارشناس مذهبی و پژوهشگر اهل‌بیت(ع)، در مورد استراتژی و راهبرد امام جواد (ع) در مصاف با جریان نفوذ گفت: دشمنان در طول تاریخ از نفوذ کلمه رهبران شیعی و برخورداری آنان از محبوبیت اجتماعی و حمایت‌های مردمی احساس خطر و وحشت کرده و ضربه دیده‌اند؛ از این رو،  برای جلوگیری از سیطره این نفوذ، از راه‌های مختلفی وارد عمل می‌شوند.

تله‌های انفجاری جبهه نفوذ

وی افزود: یکی از خطراتی که همواره بزرگان و رهبران دینی را تهدید می‌کند قرارگرفتن در دام اطرافیان نفوذی منحرف و مزدور است که به تعبیر قرآن کریم «یُرضونَکُم بِاَفواهِهِم وَتَأبی قُلوبُهُم وَأَکْثَرُهُمْ فَاسِقُونَ؛ شما را با زبان خود خشنود می‌کنند، ولی دل‌هایشان ابا دارد و بیشترشان فاسق‌اند.» این مسأله، با چاپلوسی و اظهار ارادت و اظهار محبت و گاهی با دلسوزی اما با رویکرد تغییر باورها که نوعاً باور سیاسی و انقلابی افراد را در چمبرهٔ خود می‌گیرد، اتفاق می‌افتد.

قاطعیت امام جواد علیه‌السلام در مواجهه با جبههٔ نفوذ

این کارشناس مذهبی یادآور شد: در دوران امامت امام جواد علیه‌السلام نیز باتوجه‌ به شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی که حاکم بود و به‌خصوص با هم‌زمان شدن با دوران خلافت مأمون و معتصم عباسی و پیدایش فرقه‌های انحرافی و با توجه ‌به سن کم ایشان، افرادی پیدا شدند که قصد داشتند از این طریق، نفوذ، سوءاستفاده کرده و بر امور امام علیه‌السلام مسلط شوند. البته با هوشیاری و تدبیر حضرت نسبت به نیات شوم و پلید آنان و با طرد آنها، نقشهٔ‌شان نقش‌برآب شد.  ابوالعمر، جعفر بن ‌واقد و هاشم بن ابی هاشم در شمار این افراد جای داشتند. امام درباره آنان فرمود: خداوند آنان را لعنت کند زیرا به اسم ما از مردم باج‌گیری و باج‌خواهی می‌کنند و ما را وسیله دنیای خود قرار داده‌اند. حضرت با قاطعیت تمام و بدون هیچ مسامحه و ملاحظه و اغماضی با کژروی‌ها، انحرافات و بدعت‌ها و آنچه که از مصادیق زر و زور و تزویر است، مقابله می‌کردند.

شناخت مرزها و خاکریز نفوذ

وی با بیان اینکه یک شگرد جریان نفوذ، رخنهٔ فکری و فرهنگی و سیاسی جهت تسخیر ذهن افراد و اختلال در قدرت تصمیم‌گیری به‌موقع و به‌هنگام می‌باشد، تصریح کرد: با اختلال در روند تولید فکر و با در اختیار قرار گرفتن افکار طرف مقابل، بزرگ‌ترین ضربه بر پیکرهٔ عالمان دینی وارد می‌شود و آن، جدایی مردم از بزرگانی است که روزگاری محور امور مردم بودند؛ با این اتفاق، تمام پل‌های ارتباطی با مردم بسته خواهد شد.

این پژوهشگر اهل‌بیت(ع) اظهار کرد: اگر بزرگان دین مرزهای نفوذ را شناسایی نکنند و خاکریز نفوذ خوب عایق‌بندی نشود و از نقاط کور راهداری مطلع نباشند و همچنین مرزبندی‌ها مشخص نباشد، عاملان نفوذی، بزرگان ما را چنان در مشت خود قرار خواهند داد که کاری را که دشمنان با هزینه هنگفت باید انجام می‌دادند بسیار مفت و مجانی به آن خواهند رسید.

توطئهٔ تزویج ام‌الفضل به امام جواد علیه‌السلام گامی در جهت نفوذ

رضازاده در ادامه تاکید کرد: اگر توانستیم نقشه دشمن را بشناسیم در این صورت خواهیم توانست از پاتک و تسلط و سیطره دشمن در امان بمانیم و در برابر حملات نفوذانه‌ی او دفاع جانانه‌ای داشته باشیم و در برابر حملات تبلیغاتی و رسانه‌ای او به‌موقع موضع‌گیری کنیم. ازدواج ام‌الفضل دختر مأمون با امام جواد علیه‌السلام نیز در همین راستا بود.  مأمون پس از شهادت امام رضا علیه‌السلام برای تحت‌نظر گرفتن امام جواد علیه السلام، دختر خود را به عقد وی در آورد تا بتواند ملاقات‌های ایشان با شیعیان را کنترل کند و بین امام پایگاه مردمی او فاصله اندازد. 

وی ادامه داد: این ازدواج که از سر اضطرار و مصلحت انجام شد؛ روزنه‌ای بود تا امام علیه السلام در حکومت مأمون اهداف خود را دنبال کند.  به عبارت دیگر، امام علیه‌السلام تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد و برخلاف انتظار مأمون، بسیار دقیق و حساب شده عمل کرده و از هر فرصتی برای فعالیت بهره می‌گرفت.

بزرگ‌ترین راهبرد و استراتژی امام جواد علیه‌السلام در سه سکانس

فرهنگ‌سازی برای ظهور

این کارشناس مذهبی بیان کرد: امام جواد علیه‌السلام باتوجه ‌به جوان بودن و ویژگی‌های انحصاری خود و برخورداری از علم لدنی و غیبی به دوستان و دشمنان فهماند که مقام و مفهوم امامت، سن‌وسال نمی‌شناسد بلکه به اراده و مشیت الهی تعلق دارد، همان‌طور که حضرت عیسی علیه السلام درگهواره، نبوت خود را به اثبات رسانید امام جواد علیه‌السلام نیز توانست اندیشه امامت را بازسازی کند و زمینه برای پذیرش و قبول امامان بعدی به (خصوص امام زمان علیه‌السلام) که پس از وی در سنین کودکی به امامت رسیدند، فراهم شده تا بستری برای آمادگی فکری توده مردم در جهت پذیرش امامت در عصر غیبت صغری و کبری شکل بگیرد و امام جواد علیه‌السلام به‌خوبی این رسالت را به سرانجام رسانید.   

ایجاد شبکه وکالت یا کنترل نامحسوس

رضازاده تصریح کرد: آن حضرت از یک سو با انجام فعالیت‌های مخفی و شکل‌دهی جلسات سری که فقط اصحاب مورد وثوق به آن راه داشتند از نهضت‌هایی که علیه خلفا فعالیت داشتند حمایت می‌کرد و با ساخت شبکه وکالت و اعزام نمایندگان، بر عملکرد مأموران حکومتی نظارتی نامحسوس داشت و گاه با ارسال نامه‌هایی این مأموران را تشویق به انجام اعمال خیر در راستای مصلحت شیعیان می‌کرد، ضمن آن که از طریق این نامه‌ها با شبکه وکالت و شیعیان در سراسر قلمرو اسلامی در ارتباط بود. 

مناظرات، حربه‌ای برای افشای بی‌کفایتی دستگاه حاکمیتی

این پژوهشگر اهل‌بیت(ع) یادآور شد: امام جواد علیه‌السلام با پذیرش ازدواج با دختر مأمون در واقع یک جنگ نرم علیه حکومت را شروع کرد. نفوذ امام علیه‌السلام در دستگاه حکومتی که محل تجمع فرق و مذاهب گوناگون بود، در واقع کانون توجه سؤالات شیعیان قرار گرفت. ایشان از طریق مناظرات و جلسات پرسش ‌و پاسخ که به‌گونه‌ای علنی و در بسیاری از موارد در حضور خود خلیفه برگزار می‌شد، به شکل غیرمستقیم به رد افکاری که تخریب جریان امامت و ولایت را نشانه گرفته بودند، پرداخت.

وی افزود: ایشان در جریان مناظرات و پاسخ به سؤالات و شبهات، غالباً عدم آگاهی خلفا از مسائل شرعی و در نتیجه بی‌کفایتی آنان برای تصدی منصب خلافت را به اثبات رساند. 
منبع: ایسنا