حضرت زینب(س) بود که حماسه فرهنگی عاشورا را در تاریخ ثبت کرد

امروز ۱۵ رجب سالروز وفات عقیله بنی هاشم حضرت زینب کبری (س) است. حضرت زینب دختر گرامی امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) است؛ وارث کمال بلاغت؛ تمام فصاحت و نعمت عفت و عصمت و تبیین کننده پیام همه انبیا و رسالت خاتم و پدر و مادر و همه شهدای کربلا هستند که از ابتدای خلقت آغاز می‌شود و تا قیامت هم ادامه خواهد داشت. وقتی اسرای کربلا به کوفه و شام می‌رسند حضرت زینب با حیایی کامل و سخنوری وارسته و در هیبت یک انسان عصمت مآب ظاهر می‌شوند و تابلوی واقعی از زبان گویای امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام را به نمایش می‌گذارند و شروع به ایراد خطبه می‌کنند.

خطبه حضرت در کوفه و شام نشان دهنده ضرورت حفظ اقتدار در برابر دشمنان است. بر همین اساس به مناسبت سالروز وفات حضرت زینب کبری (س) با حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه به گفتگو پرداختیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:

حجت الاسلام والمسلمین علم الهدی گفت: یکی از گزاره‌هایی که در ادبیات دینی اسلام همواره مطرح می‌شود این است که همه مسلمانان نسبت به اتفاقاتی که در پیرامون خودشان رخ می‌دهد موظف و مسؤول شناخته می‌شوند بر این اساس باید به صورت فعال در جامعه وظایف تربیتی، پرورشی و آمایشی خود را انجام دهند. قرآن کریم وقتی امت اسلام را معرفی می‌کند می‌فرماید شما بهترین امتی هستید که در میان مردم معرفی شدید چرا که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید؛ بنابراین یکی از مهمترین تکالیف و واجبات الهی حساس شدن و موظف بودن انسان نسبت به هنجارهای اجتماعی است و انسان باید نسبت به این هنجارها احساس وظیفه داشته باشد از این رو امت اسلام بهترین امت هستند.

وی افزود: وجود مقدس حضرت زینب کبری به عنوان پرچمدار فرهنگی و حامی حماسه فرهنگی حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) نقش تأثیر گذاری در احیای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی داشتند. امام حسین (ع) و یاران گرامیشان با اهدای خود چشم‌های غفلت زده را از خواب بیدار کردند اما آن چیزی که بعد از واقعه کربلا بسیار مهم بود اینکه این چشمان از خواب غفلت بیدار شده به چه هدفی باید دوخته شود؟ اگر آن هدف معاویه و یزید بودند قطعاً آن اندیشه طاغوتی مجدد مردم را به خواب فرو می‌برد اما وقتی که مردم غفلت زده و بیدار شده چشمان خودشان را باز کردند و مقابل دیدگانشان حضرت زینب (س) و خطبه‌های قراء ایشان را دیدند سبب شد مردم به سمت سعادت راهنمایی شوند.

علم الهدی ادامه داد: حضرت زینب یکی از مهمترین یاران امام زمان خویش بودند که به بهترین شکل از امام عصر خویش، قرآن کریم و ارزش‌های اسلامی که برادرشان در آن راه به شهادت رسیدند، دفاع کردند؛ به همین جهت زمانی که حضرت وارد شهر کوفه می‌شوند شهر کوفه محل تبلیغ و مذاکره مستقیم حضرت زینب با مردم کوفه قرار می‌گیرد. شاید امروز بعضی‌ها سوال کنند چرا حضرت در کوفه سخنرانی می‌کنند و امام سجاد (ع) خطبه آتشین خود را در شام ایراد می‌فرمایند؟ این چه تقسیم کاری است بین حضرت زینب (س) و امام سجاد؟ آیا یک برنامه از قبل تدوین شده است؟ یا اینکه اتفاقی این رخداد رخ داده است؟ از نگاه بنده شاید امام سجاد (ع) مردان کوفه را دیگر مورد خطاب خود نمی‌بینند زیرا به قدری این مردان در خواب غفلت بودند که آنان را از دست رفته می‌دیدند. چرا که مردان کوفی صدای غربت امام حسین (ع) را می‌شنیدند ولی برای اینکه نوای توحید و حق به گوش آنان نرسد هل هله می‌کردند برای همین حجت بر مردان کوفه به پایان رسیده بود اما این امر به معنای انتهای راه، به پایان رسیدن حجت و مأیوس شدن حضرت زینب کبری از انجام فعالیت فرهنگی، نفوذ و امر به معروف و نهی از منکر در جامعه نبود بلکه شیوه امر به معروف و نهی از منکر عوض شد.

این استاد حوزه علمیه تهران گفت: لازم بود امام سجاد (ع) به عنوان امام در شهر کوفه خطبه می‌خواندند اما ایشان به حق تشخیص دادند که از عقلانیت و مردانگی چیزی برای مردان کوفه باقی نمانده برای همین حضرت زینب (س) کرسی خطابه را به دست گرفت و عهده دار امر به معروف و نهی از منکر شد. این امر را می‌توان در خطبه معروف حضرت مشاهده کرد که خطاب به مردان کوفی می‌فرماید اشباح الرجال…؛ حضرت در این خطبه نخست مردان کوفه را مورد خطاب قرار می‌دهند و سپس به بانوان می‌رسند و می‌فرماید ای مردانی که اهل پیمان‌شکنی و مکر هستید! این حیله گران که شبیه مرد هستید!؛ این نکته بسیار مهمی است که حضرت در راستای نگاه صحیح امام زمان خویش که مردان کوفی را دیگر مرد و مکلف نمی‌بینند و لیاقت خطاب واقع شدن را ندارند از این رو حضرت عهده دار امر به معروف و نهی از منکر می‌شود اما از مسیر مردها نه بلکه از مسیر زنان کوفی این رسالت را انجام می‌دهد.

وی با تبیین جایگاه عقیله بنی هاشم سلام الله علیها ادامه داد: حضرت زینب (س) یک جایگاه قدسی و ویژه ای بین بانوان کوفی داشتند زیرا به مدت چهار سال حضرت ملکه شهر و دختر امیرمؤمنان خلیفه پیامبر (ص) بودند و هیچ زنی نبود که ایشان را نشناسد همه بانوان کوفی زینب کبری را به عنوان بانوی عالمه، فاضله، متخلق، خلیق و مهربان می‌شناختند. از این رو وقتی حضرت خطاب به زنان کوفی شروع به صحبت کردند همان زنان کوفی که لباس نو و شادمانی به تن کرده بودند و خوشحال بودند که همسرانشان پیروزمندانه از کربلا بازگشتند پس از شنیدن خطبه‌های حضرت با صدای بلند به آه و شیون پرداختند به شکلی که همان زنان رفتند و لباس عزا به تن کردند، همچنین آن زنانی که با فرزندانشان بر بام‌های کوفه به اسرای کربلا سنگ می‌زدند نزد حضرت زینب آمدند و عذر خواهی کردند و گفتند ما شما را نمی‌شناختیم. این تأثیر تا حدی بود که وقتی مردان کوفی جایزه خود را از عبیدالله بن زیاد گرفتند و به خانه رسیدند دیدند که انقلاب امام حسین (ع) در خانه‌هایشان راه یافته است و این تأثیری بود که سخنان حضرت زینب در دل‌های زنان کوفی گذاشت. بنابراین زنان کوفی نقش آفرینان محفل عزای امام حسین (ع) در خانه‌های خودشان شدند طوری که شوهرانشان قاتلان امام حسین (ع) و خودشان عزاداران حضرت شدند.

علم الهدی گفت: تأثیر خطبه‌های حضرت به جایی رسید که عبید الله بن زیاد به شدت احساس خطر کرد و نامه برای یزید نوشت و گفت اگر وضعیت اسرای در کوفه به همین صورت پیش برود دیری نمی پاید که مردم کوفه علیه خلیفه و جانشین معاویه قیام می‌کنند و به خونخواهی امام حسین (ع) اقدام خواهند کرد بر این اساس یزید احساس خطر کرد و گفت کاروان اسرا باید به شام بروند.

علم الهدی درباره وضعیت دینی مردم شام در آن دوران گفت: مردم شام توسط معاویه مسلمان شده بودند از این رو اسلامشان اموی بود یزید با خود چنین اندیشید که در شام کسی خاندان عصمت و طهارت (ع) را نمی‌شناسد و اگر اسرا بیایند معرفی نمی‌شوند لذا کاروان به سمت شام حرکت کرد البته در بین راه حضرت زینب (س) به هر روستا و شهری که می‌رسید برای بانوان سخنرانی می‌کرد و زنان را مطلع و آگاه می‌کرد طوری که بانوان محفل عزا و اشک و ماتم در رثای امام حسین (ع) برپا می‌کردند. تا اینکه به شام رسیدند.

وی افزود: یزید در شام به خاطر آنکه حضرت زینب را تحقیر کند خطاب به ایشان گفت دیدی خدا با برادرت چه کرد؛ حضرت نیز در پاسخ نه تنها به یزید بلکه به تاریخ جواب داد ما رایت الا جمیلا؛ زیباتر از این ندیدم که خدا با بنده‌ای انجام دهد، خدا بهترین کار را با برادرم کرد، خدا از میان همه برادر مرا برای دفاع از اسلام انتخاب کرد، از میان همه فرزندان خداوند فرزندان برادر مرا انتخاب نمود، از میان همه اصحاب خداوند به اصحاب برادر من ارزش و منزلت داد تا با خونشان درخت اسلام را آبیاری کنند. حضرت زینب در مقابل یزید کم نمی‌آورد و نیاورد و همین امر ایشان را بر تارک حماسه عاشورایی اباعبدالله الحسین (ع) نشانده است. ما نمی‌توانیم حماسه امام حسین (ع) را معرفی کنیم اما نامی از زینب نبریم، حماسه فرهنگی امام حسین (ع) بدون شهامت‌ها، ایثارگری، شجاعت و جان گذشتگی‌های زینب اصلاً نمی‌تواند مورد تحلیل قرار گیرد، زینب بود که این حماسه فرهنگی را در تاریخ ثبت کرد برای همین قرآن کریم می‌فرماید آنانی که رسالت‌های الهی را ابلاغ می‌کنند و تنها از خدا می‌ترسند از غیر خدا نمی‌هراسند مؤمنان راستین آنان هستند.

علم الهدی در پایان گفت: این رفتار حضرت زینب (س) است و یک پیام برای همه بانوان مسلمان دارد اینکه حضرت در کنار امام حسین (ع) و امام سجاد (ع) که امامان زمان ایشان بودند برای احیای امر به معروف و نهی از منکر در هر صحنه‌ای که لازم بود حاضر شدند، فریاد زدند و کتک خوردند ولی اجازه ندادند معروف و کار خیر در جامعه از بین برود گناه و منکر در جامعه ریشه دار و جای پیدا کند این پیام حضرت زینب کبری است بنابراین ارادتمندان حضرت از میان زنان و مردان همه باید همانند حضرت عمل کنند و امر به معروف و نهی از منکر را با شرایطی که دارد به انجام برسانند.
منبع: خبرگزاری مهر