کدام موسیقی مورد تایید خداوند است؟ افزایش آموزش موسیقی در شهرهای مذهبی
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی علیزاده، رئیس قطب اخلاق و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، مدرس دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی امروز، اول اسفند در نشست علمی «اخلاق و موسیقی»، گفت: یکی از ابعاد فطرت انسان زیبایی‌خواهی و خلاقیت است و پیوند بین این دو سبب تولید کالاهای هنری و صرف آن می‌شود؛ یکی از شاخصه‌های اصلی در تفکیک بین تمدن‌ها، شاخص میراث تمدنی آن تمدن یعنی آفرینش هنری و محصولات هنری است. تمدن‌ها در کنار فناوری و خلاقیت‌های صنعتی و رهاوردهای علمی، بخشی از مفاخر خود را در حوزه آفرینش‌های هنری بازنمایی می‌کنند.
علیزاده بیان کرد: هنر دارای حوزه‌های متعدد مانند تجسمی تا هنر هفتم است که امروز بسیار پرکاربرد است و یکی از شاخه‌های تاثیرگذار در هنر موسیقی است که در دنیا بسیار جدی گرفته می‌شود و در ایران ما هم موسیقی پدیده‌ای بسیار مهم و جدی است که نیازمند مطالعات، اندیشه‌ورزی و جمع‌اندیشی و تدبیر اساسی است. کافی است در اهمیت تولید و مصرف موسیقی بیان شود که امروزه در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، کسانی در ردیف دارندگان بالاترین دنباله‌کننده‌ها هستند که در عرصه موسیقی و خوانندگی شناخته شده‌اند و بیش از ۲۰۰ میلیون بازدید دارند و حتی گاهی یک قطعه موسیقی بیش از سه میلیارد بار دیده شده است.
رشد فزاینده مراکز آموزش موسیقی در شهرهای مذهبی
علیزاده اظهار کرد: اگر بین دهه ۶۰ و ۹۰ مقایسه کنیم، حجم تولید و عرضه و توزیع تک‌قطعه، آلبوم‌ها و ... رشد سونامی‌بار چند برابری را نشان می‌دهد. در سالهای میانی ۱۳۹۰، شاهد اجرای ۵۵۰۰ برنامه خوانندگی و موسیقی در یک سال بوده‌ایم و این حجم تولید و مصرف موسیقی نشانه رشد تقاضا است همچنین در چند سال اخیر در تمامی شهرها، شاهد افزایش مراکز آموزش موسیقی و به خصوص در مشهد و قم هستیم.
رئیس قطب اخلاق و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه تصریح کرد: موارد ذکر شده همچنین موضوعاتی مانند اینکه طرفداران یکی از خواننده‌های جنجالی و پاپ، سعی کرده‌اند رکوردهای فراملی را برای او ثبت کنند ما را به تامل جدی وا می‌دارد تا مدیریت فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی توجهی بیش از پیش به این عرصه داشته باشد.
علیزاده اضافه کرد: ما در مباحث فلسفه هنر به زیبایی‌شناسی می‌پردازیم و خلاقیت و آفرینش‌های هنری بر محور زیبایی می‌چرخد، در علم اخلاق اسلامی، بحث حسن و قبح به عنوان کلیدواژه مطرح بوده و آنچه در هنر بیان می‌شود توجه به زیبایی‌های بصری و شنیداری و مبتنی بر حواس مختلف ظاهری است ولی در اخلاق، زیبایی رفتاری و چهره جان انسان مطرح است که به تعبری زیبایی‌های معنوی و غیر مادی است.
تلاقی اخلاق و هنر
رئیس قطب اخلاق و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه با اشاره به تلاقی اخلاق و هنر، گفت: اولین تلاقی، مواجهه هنر اخلاقی با هنر غیراخلاقی است، دوم، اخلاق هنری در برابر اخلاق غیرهنری است و ترکیب سومی هم به نام اخلاق هنر، هنرمندی و هنرورزی داریم، وقتی از هنر اخلاقی سخن می‌گوییم مراد ما این است که فرایند و بروز و ظهور یک فراورده هنری مبتنی بر اخلاق است.
مدرس دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: بلاغت و فصاحت، آرایه‌های سخن هستند که ما را به زیبایی دعوت می‌کنند در برابر گرامر و دستور زبان و صرف و نحو که ما را به درست‌نویسی فرا می‌خوانند و اخلاق هنری هم همین‌گونه است.
وی در تعریف اخلاق هنرمندی، افزود: اخلاق هنرمندی عبارت از مجموعه الزامات و تعهدات اخلاقی یک هنرمند در کنش اجتماعی و حرفه‌ای است و هنرمندی را متعهد و ملتزم می‌دانیم که اخلاق حرفه‌ای را رعایت کند.
تاثیر موسیقی بر انسان
علیزاده با اشاره به تاثیر موسیقی بر ذهن و روح و انگیزش و تصمیم و کنشگری انسان، بیان کرد: بنده با وام‌‌گرفتن از بیان شهید مطهری، بنای سخن خود را بر «من سفلی» و «من علوی» استوار می‌کنم، به تعبیر ایشان انسان در دورن خویش با یک من پست و فروتر و یک من برتر روبروست، در واقع براساس این تفکیک در وجود انسان دو جنس اندیشه و انگیزه و بینش و کنش پدید می‌آید؛ من برتر به انسان گوشزد می‌کند که ای انسان تو مرغ باغ ملکوت هستی که چند روزی به عالم خاکی هبوط کرده و قرار است خود را برای حیات ابدی آماده کند و به جایگاه اصلی برگردد؛ با نغمه‌ها، الحان و اشکال مختلف به او گوشزد می‌کند که انسان نِی بریده شده از نیستان جانان است نه چند ده کیلو گوشت و پوست و استخوان و جسم مادی. اصل انسان، جان است که به نیستان جانان تعلق دارد و انسان باید به آن سرا توجه کند.
رئیس قطب اخلاق و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی اظهار کرد: در برابر، من علوی، من سفلی هست که انسان را به آزمندی و علایق دنیوی دعوت می‌کند، به لذت‌پذیری و لذت‌جویی نقد آنی و دم غنیمت‌شمارانه و مصالح زودگذر دنیوی که به تعبیر علامه طباطبایی، همه چیز و همه کس را خودخواهانه و خودمرکزبینانه به استثمار و استخدام خود درمی‌آورد تا همه به او خدمت کنند و او به مطامع و اهداف دنیوی خود برسد و قرآن کریم هم از چنین انسانی، با تعبیر؛ لیفجر امامه، یاد کرده است. اگر انسان من پست و فروتر باشد، دوست دارد به هیچ قید و بندی تن ندهد و چیزی جلودار او نباشد و صرفا از روی افزون‌طلبی، آنچه را دوست دارد به دست آورد و تصاحب کند و از او کام بگیرد؛ نه برای حقی ارزش قائل باشد و نه حتی مآل‌اندیشانه به عاقبت و ریشه خود فکر کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: قرآن کریم در آیه شریفه دیگری فرموده است که ان الانسان لیطغی ...؛ یعنی انسان وقتی احساس قدرت و بی نیازی کرد و بیماری و مصائب و حوادث سخت و سنگین برای او رخ نداد در غفلت خود غوطه‌ور شده و دنبال طغیان و رفتن به سمت مشتهیات خود است. آنچه در نگاه اسلامی مهم است اتخاذ منظر تربیتی است.
رابطه موسیقی و تبلور داشته‌های باطنی
علیزاده با اشاره به مکانیزم تاثیر موسیقی بر انسان، گفت: موسیقی به طرزی رمز‌آلود و بیش از هنرهای دیگر داشته‌های وجودی و باطنی انسان را در می‌آمیزد، اتفاقی که موسیقی ایجاد می‌کند آن است که داشته‌های وجودی انسان را که پرده نازکی از غفلت روی آن را گرفته و فعلا بایگانی شده آشکار کرده و به فعلیت در می‌آورد، گویی باعث رهاشدن فنرهای وجودی انسان می‌شود؛ موسیقی با انسان ارتباط گرفته و انسان تحت تاثیر نغمات و دستگاه‌ها، بسیاری از اموری را که به آن محتاج است و آرزوی آن را دارد و آرزومند است به شدت فعال شده و سر به شورش بر می‌دارند و جود انسان را در آن لحظه تسخیر و نقاط سوق‌الجیشی وجود انسان را فتح می‌کنند.
علیزاده ادامه داد: موسیقی بسان یک موشک هوشمند و نقطه‌زن دقیقا بخشی از وجود انسان را مورد اصابت قرار می‌دهد و آن مجموعه مورد تحریک جدی قرار گرفته و فعال می‌شود و بستگی دارد که کدام بخش از وجود انسان را هدف قرار دهد؛ اگر موسیقی با کلام و یا بی کلام به سمت و سوی من برتر و عِلوی هدفگیری شده و متناسب با آن باشد آن بعد را انرژی و طراوت می‌بخشد و سر حال می‌کند، بیدار و نقد می‌کند و اگر برخلاف آن، متناسب با زبان من فروتر باشد بعد فروتری انسان را تحریک خواهد کرد و این بخش مطالبه‌گر شده و سر به شورش بر می‌دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: بنابراین نکته مهم در اقبال و ادبار شریعت و پیام اخلاقی معنوی دین این است که موسیقی پدیده خنثی نیست، بلکه باید ببینیم در راستای همزبانی با کدام بخش بدن انسان است؛ منِ فروتر یا برتر؛ خط قرمز منطق انسان‌شناسی وحیانی که در شریعت بازتاب دارد عقل و خرد انسان است و آنچه که بتواند خرد و عقل را مورد تاخت و تاز و آسیب قرار دهد و بر روی چراغ پرفروغ عقل پرده بیندازد به شدت مورد نهی شریعت و خداوند است.
وی تاکید کرد: خداوند به هیچ وجه برای انسانی که قرار است از آزمون دنیا سربلند بیرون بیاید، برنمی‌تابد که چیزی آن را زایل کند، عقل از منظر وحی، وسیله‌ای است که انسان را به عبادت خدای رحمان و به دست آوردن بهشت سوق می‌هد؛ به تعبیر روایتی در کافی، خداوند محبوب‌تر از عقل، موجودی نیافریده است و قطعا خرد انسانی از مصادیق عقل است. قرآن کریم شکوه‌های جانسوزی دارد و بارها فرموده است که ریشه بسیاری از جنهمی‌شدن‌ها در عدم تعقل است. (لا یعقلون، لا یتفکرون ...)
علیزاده بیان کرد: عقل، انسان را به مسیر نجات و هدایت می‌برد و هر چیزی باعث کم شدن درخشش عقل شود به شدت مورد حساسیت شارع مقدس است و اگر موسیقی هم در راستای من فروتر و برانگیختن شهوات و تحریک آنها باشد به شدت مورد نهی خداوند است ولی اگر باعث تقویت من برتر و علوی و پویایی و نشاط و شادی روحی شود موافق آن است.
منبع: ایکنا
افزودن دیدگاه جدید