حدود جلب رضای والدین

به مناسبت ماه رمضان پای درس صحیفه سجادیه از زبان حجت‌الاسلام سیدمهدی حائری‌زاده، استاد حوزه و دانشگاه، نشسته‌ایم تا درس‌های عملی این ادعیه پرفیض را برای زندگی امروز بشر و به ویژه استحکام خانواده‌ها مرور کنیم.

حجت‌الاسلام حائری‌زاده در چهارمین قسمت از این مجموعه به موضوع «حدود جلب رضای والدین» پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.

«در قسمت‌های گذشته در مورد دعای امام سجاد(ع) در زمینه والدین صحبت کردیم و در این قسمت به بیان ادامه فراز‌های این دعای پرفیض می‌پردازیم.

حضرت سجاد(ع) در ادامه این دعا به وظایف فرزندان نسبت به والدین اشاره می‌کنند و می‌فرمایند که «وَ أُقَدِّمَ عَلَى رِضَای رِضَاهُمَا وَ أَسْتَکْثِرَ بِرَّهُمَا بِی وَ اِنْ قَلَّ، وَ أَسْتَقِلَّ بِرّی بِهِمَا وَ اِنْ کَثُرَ؛ خدایا توفیق بده تا خواسته پدر و مادر را نسبت به خواسته خود ترجیح دهم و خشنودی آن‌ها را بر خشنودی خود پیش بیندازم و نیکوکاری ایشان را در حق خود، هر چند اندک باشد، زیاد تلقی کنم و نیکوکاری خود را درباره ایشان هرچند بسیار باشد، اندک به‌حساب آورم.

حال نکته‌ای که در این میان به وجود می‌آید این است که تا کجا باید رضای والدین را ترجیح داد و تحصیل کرد؟ تا جایی که منافاتی با حرف خدا و پیامبر(ص) و امام زمان(عج) نداشته باشد.

۶ آیه در مورد والدین در قرآن کریم داریم؛ برای مثال خداوند در آیه ۲۳ سوره اسراء می‌فرمایند «قَضى رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً؛ و خدای تو حکم فرموده که جز او را نپرستید و درباره پدر و مادر نیکویی کنید» بر این اساس فرزندان هر چه می‌توانند باید به والدین خود احسان و ادب کنند.

در راستای این آیه شریفه مبحثی نیز در احکام شرعی وجود دارد که اگر فرزندی می‌خواهد روزه مستحبی بگیرد و پدر یا مادر او راضی نیستند نباید روزه مستحبی بگیرد. زمانی که امام سجاد(ع) می‌فرمایند «وَ أَسْتَکْثِرَ بِرَّهُمَا بِی وَ اِنْ قَلَّ» بدان معنی که خدایا به من توفیق بده خدمت‌ها و نیکی و مهربانی‌های که والدین نسبت به من داشتند هرچند کم باشد زیاد محسوب کنم، طلبکارانه با آن‌ها صحبت نکنم. فرزندان همیشه بدهکار والدین خود هستند و اگر با این نگاه به والدین خود نگاه کنند قطعاً رشد خواهند کرد.

از آن‌ طرف زمانی که امام سجاد(ع) می‌فرمایند «وَ أَسْتَقِلَّ بِرّی بِهِمَا وَ اِنْ کَثُرَ» بدان معناست که کار‌های خوبی که من برای پدر و مادرم انجام دادم برای مثال اگر قبل از عید در خانه‌تکانی کمک‌حال پدر و مادر بودم و در نظافت خانه و خانه‌تکانی به آن‌ها یاری رساندم حتی اگرچند روز هم وقت گذاشتم، کار زیاد خود را نسبت به والدین کم بدانم.

مبادا فرزندان بر سر والدین خود منت بگذارند که با منت گذاشتن کار خراب می‌شود؛ خداوند در آیه ۲۶۴ سوره بقره خیلی زیبا می‌فرماید «لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ؛ هیچ زمان با منت گذاشتن کار خود را خراب نکنید.» منت گذاشتن مانند فضله موشی است که در کیسه برنجی می‌افتد و کل آن برنج را به نجاست می‌کشاند.

اگر فردی که کار خیری نسبت به دیگری انجام داده است، منت بگذارد باعث می‌شود که عمل خیرش مخدوش شود. باید بدانیم، زمانی که کار خیری انجام می‌دهیم خداوند کریم و متعال آگاه به اعمال ماست و همین‌که او می‌داند برای ما کافی است.

مرحوم میرزا محمد اسماعیل دولابی(ره) فرمودند که آن‌ قدر پای پدر و مادر خود را ببوسید تا به گریه بیفتند و دلشان از شما راضی شود و از ته دل دعایتان کنند، آنگاه خداوند همه در‌هایی که به روی خود بسته‌اید را باز می‌کند.

این موضوع مهم است که کار زیاد خود را نسبت به دیگران هم کم محسوب کنیم و بالعکس کار کم دیگران را نسبت به خود زیاد تلقی کنیم که این امر در واقع نوعی تربیت و رشد است. امام رضا(ع) در روایتی به ۱۰ خصلت از نشانه کمال عقل اشاره‌ کرده است و می‌فرمایند که «لا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّى تَکُونَ فیهِ عَشْرُ خِصال: أَلْخَیْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ. وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ. یَسْتَکْثِرُ قَلیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ، وَ یَسْتَقِلُّ کَثیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ. لا یَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَیْهِ، وَ لا یَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ. أَلْفَقْرُ فِى اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْغِنى. وَ الذُّلُّ فىِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْعِزِّ فى عَدُوِّهِ. وَ الْخُمُولُ أَشْهى إِلَیْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ. ثُمَّ قالَ (علیه السلام): أَلْعاشِرَةُ وَ مَا الْعاشِرَةُ؟ قیلَ لَهُ: ما هِىَ؟ قالَ (علیه السلام): لا یَرى أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَیْرٌ مِنّى وَ أَتْقى؛ عقل شخص مسلمان تمام نیست، مگر اینکه ۱۰ خصلت را دارا باشد: ۱- از او امید خیر باشد ۲- از بدى او در امان باشند ۳- خیر اندک دیگرى را بسیار شمارد ۴- خیر بسیار خود را اندک شمارد ۵- هر چه حاجت از او خواهند دل‌تنگ نشود ۶- در عمر خود از دانش‌طلبى خسته نشود ۷- فقر در راه خدایش از توانگرى (توأم با فساد) محبوب‌تر باشد ۸- خوارى در راه خدایش از عزت با دشمنش محبوب‌تر باشد ۹- گمنامى را از پر نامی خواهان‌تر باشد ۱۰- سپس فرمود: دهمین چیست؟ به او گفته شد: چیست؟ فرمود: احدى را ننگرد جز اینکه بگوید او از من بهتر و پرهیزکارتر است.»
منبع: ایکنا