ملائک و "الروح" در شب قدر به چه کسی نازل می شوند؟

شب قدر از پر فضیلت‌ترین ایام سال است که در دل بهترین ایام سال یعنی ماه مبارک رمضان قرار دارد. امام صادق ‏علیه السلام فرمود «قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَیلَةُ القَدرِ؛ قلب ماه رمضان، شب قدر است.» بر اساس سورۀ قدر و احادیث ذیل آن، خداوند در هر سال امور خلایق و امور عالم را از مجرای امام عصر عجل الله تعالی فرجه و در راستای برنامۀ اصلی خویش که همان برپایی امر ظهور است، مقدر و به تَبع آن تحولاتی را در عالم ایجاد می‌کند. یعقوب بن یزید با اسنادی از ابن بن بکیر از امام صادق علیه‌السلام نقل کرده است که فرمود «در شب قدر هر آنچه در آن سال تا مانند آن در سال آینده می‌خواهد بشود همچون شرّ یا خیر یا مرگ یا زندگی یا باران مقدر می‌شود؛ إِنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ یُکْتَبُ مَا یَکُونُ مِنْهَا فِی السَّنَةِ إِلَى مِثْلِهَا مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاةٍ أَوْ مَطَرٍ وَ یُکْتَبُ فِیهَا». از این جهت احیای این شب از مهم‌ترین تأکیدات معصومین علیهم‌السلام است.

اما آنچه دربارۀ شب قدر به عنوان قلۀ معارف آن محسوب می‌شود، سورۀ قدر است. خداوند در این سوره ابتدا می‌فرماید ما قرآن را (دفعتاً تا منطقۀ بیت‌المعمور) در شب قدر نازل کردیم. بعد می‌فرماید تو چه می‌دانی شب قدر چیست؛ اشاره به اینکه باید نسبت به این ماجرا درک و شناخت داشته باشیم. بعد می‌فرماید این شب برتر از هزار ماه است و ملائک و الروح به اذن پروردگارشان در آن برای (تقدیر یا تحویل) هر امری نازل می‌شوند؛  تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ. اما سؤال اینجاست که ملائک و الروح در این محدودۀ زمانی و مکانی شب قدر، امور جاری در سال را با چه فرآیندی نازل می‌کنند و نقش امام هر زمان عجل الله تعالی فرجه در این ماجرا چیست؟ 

یک پاسخ اجمالی که می‌توان بر اساس منطق روایات به آن دست یافت، نزول ملائک و الروح به امام هر زمان است؛ چرا که امام از جانب خداوند صاحب شب قدر است و اوست که باید امور را با توان الهی خویش تسری دهند. قمی در تفسیر روایی خود ضمن روایتی دربارۀ کیفیت امور در شب قدر می‌نویسد « ...یُلْقِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ یُلْقِیهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَى الْأَئِمَّةِ ع حَتَّى یَنْتَهِیَ ذَلِکَ إِلَى صَاحِبِ الزَّمَانِ‏ عَجَّلَ اللَّهُ فَرَجَهُ وَ یَشْتَرِطُ لَه‏»؛ یعنی این امور به رسول الله صلی الله علیه و آله، امیر مؤمنان علیه‌السلام تا بقیه ائمه القاء می‌شود تا آنکه منتهی به صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه می‌شود و اوست که شروطی از جهت کمیت و کیفیت بر آن امور قرار می‌دهند.

با این فرض، ملائک و الروح طبق نظام الهی، به وجود مقدس امام عصر عجل الله تعالی فرجه نازل می‌شوند. شاهد این موضوع روایتی از امام صادق علیه‌السلام است که دربارۀ معنای شب قدر فرمود مَعْنَی لَیْلَةِ الْقَدْرِ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُقَدِّرُ فِیهَا الْآجَالَ وَ الْأَرْزَاقَ وَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَهًِْ مِنْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاهًٍْ أَوْ جَدْبٍ أَوْ خِصْبٍ أَوْ شِدَّهًٍْ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ؛ معنی شب قدر این است که خداوند بلند مرتبه در آن شب اجل‌ها و روزی‌ها را مقدّر کرده، آنچه از مرگ یا زندگی یا خشکسالی یا آبادی یا سختی یا آسایش یا خوب و بد در آن سال است. بعد ادامه می‌دهند  «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ عَلَى إِمَامِ الزَّمَانِ‏ مَعَ رُوحِ الْقُدُسِ وَ قَوْلُهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى‏ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ‏ وَ یَدْفَعُونَ مَا کَتَبُوهُ إِلَى الْإِمَامِ وَ یُلْقِی اللَّهُ؛ یعنی ملائک با روح القدس بر امام زمان عجل الله تعالی فرجه نازل می‌شوند و این است قول خداوند تبارک و تعالی:  «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ‏» و آنچه از مقدرات را نگاشته‌اند به محضر ایشان تقدیم مى‌کنند».

جالب است که بر اساس این روایات، ملائک با وجود مقدسی همراهی می‌کنند که الروح نام دارد و امام صادق علیه‌السلام ایشان را روح‌القدس می‌نامند و در روایتی دیگر مصداق آن را وجود مقدس حضرت فاطمه سلام‌الله علیها معرفی کردند «وَ الرُّوحُ الْقُدُسُ‏ هِیَ فَاطِمَةُ».  
منبع: تسنیم