غفلت و کفر دنیوی، زمینه‌ساز حسرت اخروی
رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان با استناد به آیه ۳۹ سوره مریم فرمودند: «موعظه‌ای که من امروز می‌خواهم عرض بکنم، این آیه سوره مریم است که جزو آیات تکان‌‌دهنده قرآن است که واقعاً هر وقت انسان این آیه را یادش می‌آید، انسان را تکان می‌دهد. می‌فرماید: وَ اَنذِرهُم یَومَ الحَسرَةِ اِذ قُضِیَ الاَمرُ وَ هُم فی غَفلَة؛ یعنی پیغمبر ما! به این کسانی که در غفلت فرو رفته‌اند، بگو و بیم بده اینها را از «روز حسرت»؛ روز حسرت، روز قیامت است که تعبیر شده به روز حسرت. «اِذ قُضِیَ الاَمر» یعنی هنگامی که کار از کار گذشته و هیچ کاری نمی‌شود کرد؛ «قُضِیَ الاَمر» یعنی این. [می‌فرماید] اینها را از آن روز بترسان، بیمناک کن. انسان در قیامت می‌بیند که گاهی می‌شد با یک کار کوچک، یک پاداش بزرگ را اینجا به دست بیاورد؛ یک حرکت کوچک در دنیا می‌توانست اینجا آثار ماندگار عظیمِ پُرسود و پُرمنفعتی داشته باشد و این کار را نکرده؛ انسان حسرت می‌خورد. [یا] در دنیا می‌توانست با یک پرهیز، با اجتناب از یک حرکت، اجتناب از یک حرف و از یک فعل عذاب دردناکی را از خودش دور کند؛ نکرد، همّت نکرد. تصمیم بگیریم درست کار کنیم، تصمیم بگیریم درست عمل کنیم، درست حرف بزنیم، درست برنامه بریزیم؛ تصمیم بگیریم؛ روز حسرت، روز سختی است. و این کارها، این تصمیم‌گیری‌ها در جوانی ممکن است؛ آسان‌تر از دوران عمر بنده و زندگی امثال بنده است. ما نمونه‌های آن حسرت عظیم را در دنیا گاهی می‌بینیم؛ یک چیزی از دست ما می‌رود، فُوت می‌شود، حسرت می‌خوریم که چرا این جوری کردیم، چرا این جوری نکردیم؛ البتّه این در مقابل آن حسرت قیامت خیلی کوچک‌تر است، هزاران هزار بار کوچک‌تر از آن حسرت است، لکن در عین حال حسرت است.»
این آیه و بیان رهبر معظم انقلاب بیانگر حساسیت مقوله مسئولیت‌پذیری و کوچک نشمردن لحظات و تصمیمات و اقدامات در سطوح مختلف فردی، خانوادگی تا سیاسی و ملی است که هم در این دنیا باید نسبت به آنها پاسخگو بود هم در آن دنیا که البته پاسخگویی در آخرت بسیار سخت‌تر خواهد بود.
متن آیه: «وَأَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ»
ترجمه آیه: «و آنان را از روز حسرت بيم ده، آنگاه كه داورى انجام گيرد، و حال آنكه آنها [اكنون] در غفلتند و سر ايمان آوردن ندارند.»
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان پیرامون این آیه آورده است که «از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه جمله (اذ قضى الامر) بيان جمله (يوم الحسره) باشد، در نتيجه اشاره به اين مى‌شود كه اين حسرتى كه به آن دچار مى‌شوند از ناحيه قضاى امر مى‌آيد و قضاء وقتى باعث حسرت مى‌شود كه فوت گردد. آنچه باعث روشنى چشم و آرزو و سعادت شخص گردد و سعادتى كه او مى‌توانست به آن نائل شود از بين ببرد و ديگر به خاطر نداشتن آن هيچ خوشى در زندگى ندارد، چون همه دلبستگى‌اش به آن بود و معلوم است كه انسان هيچ وقت راضى نمى‌شود كه چنين چيزى از او فوت شود؛ هر چند كه حفظش مستلزم هر ناملايمى باشد، مگر آنكه آن را به غفلت از وى بربايند و گرنه به هيچ قيمتى حاضر نيست كه آن را از دست بدهد و لذا مى‌بينيم در دنباله سخن فرمود: (و هم فى غفله و هم لا يؤمنون).
بنابراين، معناى آيه (و خدا داناتر است) اين مى‌شود كه: اى پيغمبر! ايشان را بترسان از روزى كه امر قضاء مى‌شود، يعنى كار يكسره مى‌گردد و هلاكت دائمى بر آنان حتمى مى‌شود، آن وقت از سعادت هميشگى كه روشنى چشم هر كسى است منقطع مى‌گردند، پس حسرتى مى‌خورند كه با هيچ مقياسى اندازه‌گيری‌اش ممكن نيست و اين بدان جهت است كه اينان در دنيا غفلت ورزيدند و راهى كه ايشان را به آن روشنى چشم هدايت مى‌كرد و مستقيما به آن مى‌رسانيد، يعنى راه ايمان به خداى يگانه و تنزيه او از داشتن فرزند و شريک بود ترک گفته، راه مخالف آن را پيمودند.»
آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه در این باره آورده است که «روز قيامت نام‌هاى مختلفى در قرآن مجيد دارد از جمله (يوم الحسرة) هم نيكوكاران تأسف مي‌خورند ای كاش بيشتر عمل نيک انجام داده بودند و هم بدكاران چرا كه پرده‌ها كنار مى‌رود و حقایق اعمال و نتایج آن بر همه كس آشكار مى‌شود.
جمله (اذ قضى الامر) را بعضى مربوط به پايان گرفتن برنامه‌هاى حساب و جزا و تكليف در روز رستاخيز دانسته‌اند و بعضى آن را اشاره به فنای دنيا می‌دانند. طبق اين تفسير معنى آيه چنين مى‌شود آنها را از روز حسرت بترسان آن هنگامى كه دنيا در حال غفلت و عدم ايمان آنها پايان می‌گيرد، ولى تفسیر اول صحيح‌تر به نظر می‌رسد، به خصوص اينكه در روايتى از امام صادق (عليه السلام) در تفسير جمله اذ قضى الامر چنين نقل شده: اى قضى علی اهل الجنة بالخلود فيها، و قضى على اهل النار بالخلود فيها: يعنى خداوند فرمان خلود را در باره اهل بهشت و اهل دوزخ صادر مى‌كند).
رهبر معظم انقلاب نیز در سخنانی پیرامون این آیه می‌فرمایند: «اگر از این ساعات استفاده نکردیم، از این فرصت استفاده نکردیم، روزی برای ما مایه حسرت خواهد شد؛ «و انذرهم یوم الحسرة اذ قضی الأمر و هم فی غفلة و هم لا یؤمنون». در میانه غفلت و ناباوری، این فرصت‌ها از دست می‌رود و در آن روزی که هر ساعت ما، هر دقیقه ما، هر حرکت ما، هر کلمه حرف ما حسابی دارد و محاسبه‌ای پای آن هست، این غفلت مایه حسرت خواهد شد. آنگاه وقت هم دیگر گذشته است؛ «اذ قضی الأمر». کار از کار گذشته است؛ آن روزی که ما متوجه بشویم، ملتفت بشویم.» (بیانات در دیدار کارگزاران نظام، ۳ مرداد ۱۳۹۱)
براین اساس از این آیه می‌توان نتیجه گرفت که:
ـ يكى از وظايف انبيا، انذار است.
ـ هر كارى مى‌توانيد، در دنيا انجام دهيد كه در قيامت، كار از كار گذشته است.
ـ غفلت زمينه كفر است.
ـ مرگ در حال غفلت و بى‌ايمانى، مايه حسرت است.
ـ دارايى‌ها سبب غفلت و غفلت سبب كفر است.
در حقیقت این آیه به خوبی مبین پیوند مثلث شوم و بدعاقبت «غفلت ـ کفر ـ حسرت» برای انسان است که نتیجه آن یک حسرت بی فایده در روزی است که فرصت‌ها کاملا از دست رفته است و این امر هشداری جدی به مسئولان و مدیران در نظام اسلامی است که فرصت مسئولیت ۴ یا ۸ ساله یا بیشتر و کمتر را به راحتی از دست ندهند و بدانند یک خطای آگاهانه، اشتباه، بی‌عملی، کوتاهی و تصمیم بد فارغ از نتایج دنیوی و تأثیر آن بر زندگی مردم، در آن دنیا نیز ممکن است به مایه حسرت آنها بدل شود.
منبع: ایکنا
افزودن دیدگاه جدید