نهضت و مکتب امام حسین(ع) از آغاز تا انجام همه درس است
سیره همه ائمه درس آموز است ؛ اما سیره امام حسین خاص هست ؛ چرا که در ظلم ستیزی درسهای زیادی دارد برخی از درسها عبارت هستند : دست بیعت ندادن با فاسق؛ درس آزادگی وشرف، امام حسین(ع) به انسانها آموخت که باید از قیود دنیا آزاد بود تا در مقابل ستم ایستاد وذلت را به کنار زد و به عزت رسید. درس زندگی با عزت را به انسانها آموخت؛ در خصوص درس های و عبرت های عاشورا خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام والمسلمین امیر علی حسنلو استاد حوزه علمیه ومدیر گروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفت و گویی انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
لطفا در خصوص عبرت ها و درس هاي عاشورا توضیح بفرمایید؟
نهضت و مکتب امام حسین(ع) از آغاز تا انجام همه درس است؛ درس هایی برای همه انسان ها وهمه بشریت هست واین درسها اختصاص به طایفه و قوم ومذهب خاصی ندارد؛ امام حسین امام همه بشریت است چنانکه رسول خاتم برای همه انسانها پیامبر بود وهمه را به دین اسلام دعوت می کرد ؛ وظایف رسالت پس از حضرت براساس انتخاب خود بر عهده امامت بود وامام حسین مکلف بود از طرف خداوند همه بشریت را از جهالت به علم واز تاریکی به نور هدایت نماید؛
سیره همه ائمه درس آموز است؛ اما سیره امام حسین خاص هست؛ چرا که در ظلم ستیزی درسهای زیادی دارد برخی از درسها عبارت هستند : دست بیعت ندادن با فاسق؛ درس آزادگی وشرف، امام حسین(ع) به انسانها آموخت که باید از قیود دنیا آزاد بود تا در مقابل ستم ایستاد وذلت را به کنار زد و به عزت رسید. درس زندگی با عزت را به انسانها آموخت ؛ شهید هاشمی نژاد کتابی دارد بنام « درسی که حسین به انسانها آموخت» کتاب خوبی است ایشان در این کتاب آورده است گاندی گفته است من در انقلاب ضد استعماری از قیام حسین الگو گرفتم وبر استعمار انگلیس پیروز شد وانگلیسی هارا از هندوستان بیرون راندم و هند را استقلال دادم؛ بنابراین می توان گفت بی هیچ تردیدی قیام امام حسین(ع) برای همه ملتها وهمه نهضتها وانقلابها پیام دارد و درس آموز است درس عزت و عظمت؛ امام اعلام کرد تن دادن به ذلت وبیعت با حاکم ظالم وسکوت در مقابل او خواری وخفت است؛ امام هرگز به این ذلت تن نداد، بلکه در مقابل او حرف خود را به شجاعت وآشکارا زد وامروز پیام عزت حسینی به گوش همه جهانیان رسیده است.
درس مقابله با ظالمین وستم کاران و عدم سازش وسکوت در مقابل حاکمان ستمگر وطاغوت؛ درس ایثار وشهادت مهمترین درسی است که انسانها از مکتب حسینی گرفته اند وبه آن قرنها عمل نموده اند صدها قیام پس از قیام کربلا در ممالک اسلامی روی داد ودامنه آن همچنان ادامه دارد.
درس امر به معروف ونهی از منکر ولو به قیمت جان و لو به قیمت اسارت اهل بیت وخانواده ..که همه در راه خدا ارزش دارد. درس مهر و فا از جمله درسهایی است که امام حسین (ع) ویارانش به انسانها آموختند؛ مهرورزی به مردم وانسان دوستی که در صحنه های مختلف کربلا تجلی داشت؛ امام به سپاه دشمن آب داد واز آنان پذیرایی نمود ولی آنان آب را بر روی او وخاندانش و یارانش بستند.
درس مقاومت وبصیرت نیز از کربلا می توان آموخت از یاران امام و از شخص امام که در طول این دوره که از مدینه خارج شد تا به کربلا رسید همه این سیره نیاز به مطالعه و بررسی و دارای درسهای بزرگی است که حسین بن علی (ع) به انسانیت داد.
به نظر حضرتعالی از حادثه عاشورا چه عبرت های سیاسی می توان گرفت ؟
حركت و نهضت امام حسين( عليه السّلام )يك جنبش خصوصي يا خانوادگي نبود ؛ بلكه حركتي عظيم و انقلابي بزرگ عليه حكومت بني اميه بود. از اين رو يك حركت سياسي محسوب ميشود. كه ازجهات گوناگون ميتواند الگوي سياسي جوامع باشد كه مهمترين آنها رعايت تعهدات و پيمانهاي سياسي است. پیامبر اکرم به حکم قرآن هرگز پیمان شکنی نکرد ؛ بلکه با وفاترین انسانها به عهد وپیان بود ؛ امام حسين ( عليه السّلام ) هم با اينكه معاويه را انسان شايستهاي براي رهبري جامعه اسلامي نميدانست ولي تا وقتي معاويه زنده بود،براساس پیمان نامه صلح هرگز با او درگيري پيدا نكرد، چرا كه ميخواست به پيمان صلحي كه امام حسن ( عليه السّلام ) با معاويه بسته بود احترام بگذارد. هم احترام به جایگاه امامت برادر و هم تفسیر آیات قرآن وسیره پیامبر (ص) که وفای به عهد را یکی از نشانه های ایمان شمرده است .
دیگر مورد ولايت و رهبري است. از مهمترين اصول اسلام، «ولايت» است. ولايت بر مسلمين را امامان حق خودشان ميدانستند و به غاصب بودن ديگران عقيده داشتند. و در زيارتنامهها گاهي لعنت بر كساني آمده است كه ولايت آنان را انكار كردند. از جمله عبرتهاي نهفته در حركت عاشورا، معرفي «رهبري صالح» به امت اسلام و افشاي رهبران ناشايسته است. از اين رو امام حسين ـ عليه السّلام ـ فرمودند: « ما خاندان پيامبر بر تصدي اين امر (حكومت بر امت) از اين مدّعيان ناحق سزاوارتريم»؛ امام تصریخ می فرماید که امامت امت باید از سوی خداوند تعیین شود واین جایگاهی همانند جایگاه پیامبران است ؛ امویان غاصب هستند وفاسد وفاسد هرگز حق امامت امت را ندارد تا قیامت هرگاه فاسدی مستبد بر امور مسلمانان به هر قیمتی مسلط شد باید اورا از آن تخت پایین کشید وبر او شورید ودر مقابلش قیام کرد ؛ لذا بر محور همین درس است که پس از امام حسین (ع) جنبش های ظلم ستیزانه شروع می شود وقیامها شکل می گیرد ؛ قیام زید ، قیام یحی بن زید ؛ قیام شهید فخ و .. این قیامها مبدل به حکومتهای شیعی در نقاط مختلف شد و بر مشی مکتب حسینی حکومتهایی تشکیل می شود ندای حسین به همه نقاط جهان اسلام می رسد ؛ در طول تاریخ شیعه پس از شهادت امام حسین(ع) صدها قیام بر محور هدفهای حضرت شکل گرفت.
باطل ستيزي دیگر مورد است. بی تردید تسلط امویان بر مسند حکومت وخلافت اسلامی مصداق باطل بود ؛ معاویه پس از رسیدن به قدرت وانتصاب از سوی خلیفه دوم روشی بکار بست که تمام ارزشهای دین محو شده و جاهلیت به جامعه اسلامی برگشت ؛
تلاش براي بازگرداندن خلافت اسلامي و حاكميت مسلمين به مجراي حق و اصيل خود و از بين بردن سلطة جائرانه باطل، صفحه ديگري از مبارزات امام حسين(عليه السلام) ميباشد كه تكليف «باطل ستيزي» را بصورت كلي و هميشگي روشن ميسازد و اينكه در برابر قدرتهاي باطل، نبايد سكوت و سازش كرد.
جهاد در راه خدا نیز یکی از مهمترین اصول است. جهاد یک مولفه کاملا سیاسی و دفاعی ویکی از فرایض مهم دین است؛ از تكاليف مهم مسلمانان در حراست از دين و كيان خويش و مقابله با دشمنان «جهاد» است كه عامل عزّت مسلمين است. كربلا و عاشورا يكي از مظاهر عمل به اين تكليف ديني بود و درسي براي همه آزادگان جهان كه در همه حال با همة توان تا آخرين دم، به نبرد با دشمنان اسلام و دين خدا برخيزند. امام حسین علیه السلام نشان داد جهاد هر گز تعطیل نیست وباید جهاد در راه خدارا زنده نگهداشت ، جهاد روح اسلام است و حیات مسلمان با جهاد ونهی از منکر است در مقابل منکر باید ایستاد وجهاد نمود ؛
قدرت طلبی
عواملي مثل دنياطلبي، غفلت، رها كردن تكليف، بيطرفي نسبت به حق و باطل وبد تر از همه اشرافی گری و قدرت طلبی از جمله عبرتهای عاشوراست که منجر به این فاجعه شد ؛ عمر سعد به خاطر گرفتن حکم استانداری منطقه ری که همین تهران امروز است ، فرماندهی سپاه طاغوت را بر عهده گرفت ؛ اما چنانکه امام به او فرمود: تو به این ملک و استانداری نخواهی رسید وپیش بینی امام درست بود او هرگز به این حکم دست نیافت ؛ بلکه به دست خونخواهان امام و سپاه مختار کشته شد ؛ کسانی که با وعده پست وحاکمیت به مردم ستم کنند و به کشتار فجیع انسانها دست بزنند عاقبتی چونان عمر سعد ویزید وحرمله در انتظار آنان است .
چه عبرتهای اجتماعی وفرهنگی از عاشورا می توان گرفت؟
قیام امام حسین عبرتهای اجتماعی نیز دارد؛ حامعه ای که امام قیام نمود مفاسد اجتماعی در آن موج می زد امویان به ترویج فساد پرداختند ، معاویه برای موروثی کردن حکومت وتبدیل خلافت پس از انحراف سقیفه به سلطنت به انواع مفاسد دست زد ، مفاسد اجتماعی همیشه از خواص وحرم قدرت به رده های پایین جامعه سرایت می نماید ؛ امام برای اصلاح این مفاسد اجتماعی چاره ای جز اصلاح واعلام مفاسد نداشت ؛ اگر امام حسین(ع) با امویان بیعت می کرد تا قیامت هیچ دست اصلاحگری نمی توانست به اصلاح فساد گسترده قادر و توان داشته باشد ؛ دین برای اصلاخ مفاسد راه کار و فرایضی مشخص نموده است که به مواردی اشاره می شود
1. امر به معروف و نهي از منكر.
در سخنان امام حسین (ع) مکرر تصریح به آمریت به معروف ونهی از منکر وجود دارد در نامه اش به برادرش محمد حنفیه تصریح می کند من برای امر معروف قیام می کنم که منکرات ومفاسد جامعه را فرا گرفته است .
حيات جامعة اسلامي به حساسيت مردم نسبت به احكام خدا ونظارت عمومي در امور واليان و مسئولان و مردم عادي است. از اين رو امام حسين ـ عليه السّلام ـ با درك موقعيت حساس جامعه كه روز به روز از سنت رسول خدا فاصله ميگرفت، پرچم امر به معروف و نهي ازمنكر را علم كرد و در اين راه جان خود و اطرافيانش را به خطر انداخت و براي هميشه و به همگان آموخت كه سكوت در برابر ظلم، بدعت، انحراف، گناهي بزرگ و قيام عليه آنها بالاترين درجه امر به معروف و نهي از منكر است. حال پيروان فرهنگ عاشورا، با الهام از عاشورا بايد نبض پرحركت جامعه اسلامي باشند و نسبت به جريان امور و وضعيت فرهنگي و سياسي حساسيت نشان دهند و با حضور دائم در ميدان امر به معروف و نهي از منكر، عرصه را بر فساد آفرينان تنگ سازند.
2- عمل به تكليف
فرهنگ «عمل به تكليف» وتشخیص تکلیف با مفاسد امویان از جامعه رخت بسته بود ؛ امام این وضع را به خوبی تشخیص داد وبرای احیای این روح و این اصل دینی پای در رکاب گذاشت تا بر خواص وبزرگان بفهماند که در مقابل سیطره ظلم وفساد مکلف اند اعتراض ونقد کنند ودر مقابل آن باستند ؛ چراکه وقتي در جامعه و ميان افراد شناخت تکلیف حاكم باشد، دیگران جرات افساد نخواهند داشت ؛ لذا امامان شيعه در هر شرايطي طبق تكليف عمل ميكردند. حادثه عاشورا نيز يكي از جلوههاي عمل به وظيفه وتکلیف بود. تکلیف گرایی در این نهضت موج می زند ؛
بی تردید از عبرتها و درسهاي مهم عاشورا، شناخت تكليف دفاع از حق و مبارزه با باطل و ستم در هر جا و هر زمان است. قيام عاشورا تكليف خاص آنحضرت و يارانش در آن مقطع زماني خاص نبود، بلكه هرگاه هر جا نظير آن شرايط پيش آيد، همان تكليف هم ثابت است.
یکی از مهمترین پيامها وعبرتهای عاشورا: «شناخت تكليف» و «عمل به تكليف» است. از سوي همه مردم، بويژه آنان كه موقعيت ويژه و خط دهنده و الگويي براي ديگران دارند.
3. آزادگي
روح آزادگی از جامعه رخت می بست با مفاسد امویان واقدامات معاویه که با تطمیع ورشوه امور خود را به پیش می برد ؛ آزادي در مقابل بردگي، اصطلاحي، حقوقي و اجتماعي است، اما «آزادگي» برتر از آزادي است و نوعي حريت و رهايي انسان از قيد ذلتآور و حقارت بار است. نهضت عاشورا جلوة بارزي از آزادگي در مورد امام حسين (عليه السلام) و خاندان و ياران شهيد او است كه از ميان دو امر شمشير يا ذلّت، مرگ با افتخار را پذيرفت و فرمود: «هيهات منَّ الذّلة» انسانهاي آزاده در راه استقلال و رهايي از ستم طاغوتها و در آن لحظات حساس و دشوار انتخاب، مرگ سرخ و مبارزه خونين را برميگزينند و فداكارانه جان ميبازند تا جامعه خود را آزاد كنند.
دراین شرایط امام شعار آزادگی از یوق استکبار و ظلم با یاران اندک مقابل دهها هزار نیروی جنگی علم نموده و مقابل آنان می ایستد وسخن حق خود را به آنان اعلام می دارد وآنان را به راه درست وحق دعوت می کند؛ امامت در مقابل عبودیت وتوحید فدا می شود تا توحید زنده بماند وحق را اینگونه ادا می کند ؛ گروهی اندک با او هم قسم اند به قدری همدلی دارند که یک نفر هم از آنها به سوی سپاه عمر سعد گرایش ندارند پیوند واستواری وانسجام دراین گروه مثال زدنی است؛ همه شناخت بی مانند از امام ومنزلت حضرت دارند وخود را فدای او می کنند ودراین فداکاری به خود می بالند.
به نظر حضرتعالی عبرت هاي اخلاقي وعرفانی چه می باشند؟
1-ايثار
اوج ايثار، ايثار خون و جان است. ايثارگر كسي است كه حاضر باشد هستي و جان خود را براي دين فدا كند. در صحنه كربلا نخستين ايثارگر سيد الشهدا ـ عليه السلام ـ بود كه در راه خدا از جان و مال و ناموس خود گذشت. ایثار در حد تام وتمام در این نهضت الهی موج می زند؛ امام فرزند خردسال را نیز فدا می کند، عشق بازی بی مانند با خدا در میان گذاشت براي همه مخصوصاً شيعيان اين درس را داد كه در راه رضاي خدا و حفظ دين خدا بايد از تمنيات خويش گذشت.
2-شجاعت
صحنه عاشورا تصويري است واضح از شجاعت امام حسين( عليه السلام ) ویاران و اهل بيتش. شجاعت عاشورائيان ريشه در اعتقادشان داشت. لذا عاشورا الهام بخش شجاعت به مبارزان بوده است و محرم همواره روحيه، شهامت و ظلمستيزي وشجاعت را به مردم ميداده است؛ ماه محرم تزریق شجاعت به جامعه انسانی در مقابل ظلم وظالمان ومستبدان است.
3-عزت
عزت يعني، شكست ناپذيري، صلابت نفس، و حفظ كرامت و شخصيت والاي انسان است. ستمپذيري و تحمل سلطة باطل و سكوت در برابر تعدي و تسليم فرومايگان شدن و اطاعت از فاجران همه از ذلت نفس و زبوني وحقارت روح سرچشمه ميگيرد. عزت و كرامت امام( عليه السلام ) در عاشورا درس عبرتي بر تمام مسلمانان كه به زير بار خواستههاي ستمگران و ظالمان و قدرتهاي بزرگ نروند و در برابر تعدي آنها با تمام قوا با عزت و سربلندي بايستند.
براي ملتها هم قرباني شدن و قرباني دادن، رمز عزت و پيروزي است؛ عبرت و پيام عاشورا اين است كه به ملتي كه در راه «آزادي» گام برداشته بايد قربانيان بسياري تقديم آستان حرّيت كند.
4-عشق به خدا
از والاترين و زلالترين حالات جان آدمي، عشق به كمالات مطلق و خداي متعال است. سراسر عاشورا و صحنههاي رزم رزمندگان، جلوهاي از اين جذبه معنوي و عشق برين است و شهادت ياران و عزيزان هر كدام هديهاي به درگاه دوست است تا رضاي او تأمين شود، صحنه عاشورا در اوج عرفان وحماسه وهنر نمایی امام تجلی می نماید، عاشورا، تبلور زنده نماز، مناجات، حماسه، عدالت، و شهادت است. در روز عاشورا امام حسین حالات خاصی بروز می دهد که عین عرفان واوج شهود ومعرفت حق از این حالات نمایان است؛ دریاران حضرت نیز این حالات دیده می شود؛ گویند برخی همانند بریر برهنه وبدون سپر و زره به میدان می رود ؛ حبیب با وجود کهن سالی باروحی سرزنده چونان جوان 18 ساله نبرد می کند ؛ عباس از عشق مولایش حسین (ع) تا صبح در انتظار وفای به عهد الست است ؛ شب عاشورا وقتی امام اخلاص یاران خود را می سنجد، میزان معرفت آنان را می بیند با چشم شهودی به آنان از جایگاه ابدیشان سخن گفته ونشان می دهد. امام معرفت آنان را بلا برد لذا صبح عاشورا یاران برای نیل به وصول از هم سبقت دارند وخود حضرت صحنه های عجیبی نمایان می کند بردن طفل شیر خوار و مناحات های خاص حضرت در لحظه های آخر تجلی وجلوه های زیبای عرفان عملی در عاشوراست. اين مشرب عرفاني و عشق به خدا بايد سرمشق صاحبدلان و عاشقان درگاه حضرت دوست باشد. حفظ دين خدا قرباني ميخواهد كه امام و يارانش قربانيان اين راه بودند.
در پایان در نتیجه گیری بفرمایید؟
در مورد اين رخداد بسيار سخن گفته شده است، ولي به ابعاد گوناگون انساني وعرفانی و درسها و پيامهاي زندگي ساز و حماسهآفرين آن كمتر توجه شده است.
حوادث تاريخي اگر به چشم عبرت و درس گرفتن مورد مطالعه قرار گيرد «درس آموز» است. حادثه كربلا يكي از اين حوادث «الهام بخش» و «عبرت آموز» است. در عين حال كه براي همة حقجويان و عدالت خواهان و مبارزان راه حق و آزادي، يكي از غنيترين منابع الهامگيري است، از نگاه ديگر يكي از تلخترين حوادث و فجايعي است كه در تاريخ اسلام پديد آمد و جا دارد كه كاملاً بيان شود كه چه عواملي سبب شد، اين فاجعه به بار آمد و از آن درس عبرت گرفت.
منبع: شبستان
افزودن دیدگاه جدید