اگر در عصر ائمه(ع) بودیم آنها چه خواسته‌هایی از ما داشتند؟

حجت‌الاسلام والمسلمین جواد محدثی، استاد حوزه علمیه و نویسنده و پژوهشگر دینی، شامگاه ۲۸ شهریورماه در نشست علمی «شرحی بر زیارت اربعین»، که از سوی مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام خمینی(ره) برگزار شد، گفت: یکی از محورهای مهم در زیارت اربعین، بیزاری جستن از همفکران اهل ظلم است؛ در فرهنگ دینی ما هم جنایتکاران و ظالمان مجرم هستند و هم کسانی که به ظاهر ساکت بوده‌اند و همکاری عملی با ظالمان نداشته‌اند، ولی در دل به قول و فعل آنها راضی بوده‌اند. این حقیقت در زیارات متعدد از جمله در زیارت عاشورا و اربعین مطرح شده است.

وی افزود: ما در این زیارات لعنت خدا را نثار کسانی می‌کنیم که ظلم کردند و در ظلم به اهل بیت(ع) مشارکت داشتند و کسانی که این حوادث را شنیدند و خوشحال شده و راضی به عمل جنایتکاران شدند. در احادیث هم آمده فردی که به عمل و سخن یک گروه و جماعتی راضی باشد جزء آنان محسوب می‌شود. در اینجا لعنت بر کسانی است که مصیبت‌های واردشده بر امام حسین(ع) و یارانش را دیدند و شنیدند و در برابر آن سکوت و یا آن را تأیید کردند که در هر صورت نشانه رضایت قلبی آنان است.

محدثی تأکید کرد: زائر با خواندن این زیارات موضع خود را به صورت شفاف بیان می‌کند و صف خود را از این افراد هم جدا می‌کند. «اللّٰهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ والاهُ، وَعَدُوٌّ لِمَنْ عاداهُ، بِأَبِی أَنْتَ وَأُمِّی یَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُوراً فِی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ، وَالْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ، لَمْ تُنَجِّسْکَ الْجاهِلِیَّةُ بِأَنْجاسِها، وَلَمْ تُلْبِسْکَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِیابِها، وَأَشْهَدُ أَنَّکَ مِنْ دَعائِمِ الدِّینِ، وَأَرْکانِ الْمُسْلِمِینَ، وَمَعْقِلِ الْمُؤْمِنِینَ، وَأَشْهَدُ أَنَّکَ الْإِمامُ الْبَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ الْهادِی الْمَهْدِیُّ»؛ من شهادت می‌دهم که دوستدار کسی هستم که با شما دوست است و دشمن کسانی که با شما دشمن هستند. از جمله فرازهای زیارت این است؛ «بِأَبِی أَنْتَ وَأُمِّی یَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ»؛ پدر و مادرم به فدایت ای فرزند رسول خدا و این آمادگی برای فداکردن جان خود و حتی پدر و مادر زائر است تا به رضایت اهل بیت(ع) که همان رضایت خداوند است برسد.

دودمان رسالت ارکان دین هستند
وی بیان کرد: بخش دیگری از فرازهای زیارت اربعین به جایگاه والای ائمه(ع) به خصوص حضرت سیدالشهدا(ع) و نقش آنان در هدایت و زندگی بشر اختصاص یافته است؛ نقش هدایت، رعایت و سرپرستی، حفاظت از آئین و دین؛ ایشان هم تکیه‌گاه مسلمین و هم ستون دین بودند و هم پناهگاه شیعه؛ «وَأَشْهَدُ أَنَّکَ مِنْ دَعائِمِ الدِّینِ، وَأَرْکانِ الْمُسْلِمِینَ، وَمَعْقِلِ الْمُؤْمِنِینَ». یعنی دودمان رسالت جزء استوانه‌های استوار دین و ارکان مسلمین و پناهگاه محفوظ و استوار مؤمنان است. 

محدثی اضافه کرد: زائر شهادت می‌دهد: «وَأَشْهَدُ أَنَّکَ الْإِمامُ الْبَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ الْهادِی الْمَهْدِیُّ»؛ تو چنین امامی هستی، این خاندان پناهگاه شیعه و ستون اسلام هستند و امام در این فقره زیارت از دعائم دین به شمار آمده و با اوصافی مانند بر، تقی، زکی، هادی و مهدی معرفی شده است، هم هدایت‌شده از سوی خدا هستند و هم هدایت‌کننده. البته همه ائمه(ع) واجد این ویژگی‌ها هستند، ولی در اینجا تأکید بر امام حسین(ع) به عنوان ابوالائمه است، زیرا ۹ امام از نسل ایشان هستند به خصوص حضرت حجت(ع) و روایات متعددی داریم که حضرت مهدی(عج) از نسل امام حسین(ع) هستند. 

امام؛ حجت بر بشریت
وی با اشاره به این فراز «وَالْحُجَّةُ عَلَیٰ أَهْلِ الدُّنْیا» افزود: شهادت می‌دهیم که امام حجت بر اهل دنیاست و نتیجه تبعیت از ایشان سعادت و رسیدن به مقصد است. در ادامه آمده است؛ «وَأَشْهَدُ أَنِّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ، وَ بِإِیابِکُمْ مُوقِنٌ، بِشَرایِعِ دِینِی، وَخَواتِیمِ عَمَلِی، وَقَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ، وَأَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ، وَنُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّیٰ یَأْذَنَ اللّٰهُ لَکُمْ، فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لَامَعَ عَدُّوِکُمْ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیْکُمْ، وَعَلَیٰ أَرْواحِکُمْ وَأَجْسادِکُمْ، وَشاهِدِکُمْ وَغَائِبِکُمْ، وَظَاهِرِکُمْ وَبَاطِنِکُمْ، آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ»؛ در این فراز سه عنصر ایمان، تسلیم و تبعیت به عنوان عامل اصلی هدایت ائمه(ع) مطرح شده است. همچنین ما بر رجعت ائمه(ع) شهادت می‌دهیم و اینکه با ظهور، امام حسین(ع) هم بازگشت خواهند کرد و ما از جهت عملی و قلبی به این مسئله معترف می‌شویم و این سه عنصر، عنصر دیگر یعنی نصرت را طلب می‌کند.

وی ادامه داد: ممکن است کسانی از یک امامی پیروی کنند و مطیع فرمان باشند و قلباً دستورات او را قبول نداشته باشند، ولی ما شهادت می‌دهیم که تبعیت قلبی و عملی داریم. در قرآن کریم بیان شده که شما ایمانتان کامل نیست، مگر اینکه در قلب و عمل تابع دستورات پیامبر(ص) باشید، زائر حسینی(ع) در اربعین همین مراتب یعنی ایمان و تسلیم و تبعیت را درباره امام حسین(ع) بیان کرده است و همه توان خود را در این راه قرار می‌دهد تا خدا اذن دهد و دولت کریمه اهل بیت(ع) با رهبری حضرت ولیعصر(عج) شکل بگیرد. 

رابطه حج و ولایت
محدثی افزود: به زائران حج توصیه شده که وقتی این سفر تمام شد به زیارت ما بیایید؛ یعنی ارتباط بین حج و ولایت وجود دارد یعنی حج بدون ولایت مفید نیست و ثمری ندارد. البته الان این پرسش وجود دارد که اهل بیت(ع) الان در اختیار ما نیستند و ما در عصر آنها به سر نمی‌بریم و امام زمان(عج) هم غایب هستند و ما چگونه می‌توانیم نصرت و یاری و تبعیت از ایشان را به آنها ابراز کنیم. کدام عمل در راستای مواضع و عمل ائمه(ع) محسوب می‌شود، زیرا صرفا با شعار دادن چیزی حل نمی‌شود.

وی بیان کرد: در روایات ظهور آمده هر کدام از شما خودتان را برای دولت حضرت مهدی(عج) آماده کنید و در حالت انتظار و آمادگی به سر ببرید ولو با داشتن یک تیر و اسلحه؛ ما که مدعی هستیم اگر امام آمدند ما در رکاب ایشان خواهیم بود چه چیزی آماده کرده‌ایم و آمادگی ما برای نصرت ایشان چیست؟ مسئله دیگر اعلام موضع در برابر حق و باطل است. در زیارات جامعه کبیره و اربعین بر این مسئله تأکید شده و فرموده است: «فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لَا مَعَ عَدُّوِکُمْ»، یعنی شهادت می‌دهیم که ما با شما هستیم نه با دشمنان شما؛ این یعنی اعلام موضع و پایداری بر سر موضع حق و حمایت از اهل بیت(ع) و همسو نشدن با دشمنان و حمایت از خط ائمه در مواجهه با خط باطل.

محدثی با بیان اینکه اگر در عصر حضور بودیم ائمه(ع) خواسته‌هایی داشتند و دستوراتی می‌دادند و مواضعی در برابر ظالمان داشتند و امروز هم اگر بودند، در برابر استکبار جهانی و صهیونیست و گروه‌های تکفیری و حاکمان وابسته به استکبار و نسبت به مسائلی چون یمن و فلسطین و ... هم موضع داشتند، افزود: بنابراین باید بدانیم امروز چه موضعی در این مسائل داریم. آیا واقعا تابع ائمه(ع) هستیم و واقعا با آنها هستیم؟ خط ائمه(ع) جلوه و نمادهایی دارد و امروز هم شمر و حجاج و منصور دوانیقی و معاویه و ابوسفیان با نام‌ها و اشکال دیگر حضور دارند و دشمنی آنها با اهل بیت(ع) روشن است.

امام مهدی(عج) حاضر مخفی هستند 
وی تأکید کرد: در خاتمه این زیارت آمده است: «صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیْکُمْ، وَعَلَیٰ أَرْواحِکُمْ وَأَجْسادِکُمْ، وَشاهِدِکُمْ وَغَائِبِکُمْ، وَظَاهِرِکُمْ وَبَاطِنِکُمْ، آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ». در این فراز درود خدا را بر اهل بیت(ع) می‌فرستیم، هم بر روح آنها و هم بر اجساد مطهرشان؛ در زیارت جامعه هست که نام شما میان نام‌ها و جسمتان میان جسم‌ها و خودتان مثل دیگران ولی چقدر نام‌های شما شیرین است و قداست و خیر و برکت دارید؛ در این فراز شاهد یعنی خود ائمه(ع) که ما در محضر مرقد مطهرشان هستیم و غایب ایشان هم وجود مقدس حضرت حجت(عج) است. البته حضرت حجت(عج) غایب نیستند و حاضرند ولی مخفی هستند، رفت و آمد دارند و بر امور بشر نظارت دارند و گاهی مؤمنان را هدایت و کمک می‌کنند. گرچه امام از چشمها مخفی و پنهان هستند، در همه جا حضور دارند.

محدثی ادامه داد: ما باید از ائمه(ع) تبعیت کنیم؛ اینکه گفته شده نور واحد هستند؛ یعنی همه در هدایت و تبعیت و رهانیدن از جهل یکی هستند. گرچه یکی قیام کرد و دیگری صلح؛ هر دو در مقام واحد هستند، ولی به اقتضای شرایط و ویژگی‌های زمانی متفاوت مواضع متفاوت در پیش گرفتند. امام حسین(ع) هم اگر جای امام صادق(ع) بودند نشر علم و کلام و حدیث و تفسیر را در پیش می‌گرفتند و اگر امام هادی(ع) هم در زمان حضرت اباعبدالله بودند، زیر بار حکومت یزید نمی‌رفت، ولو اینکه به قیمت جانشان تمام شود. در این فراز پایانی برای گرامی‌داشت ایشان، صلوات خدا را بر آنها می‌فرستیم؛ گاهی ما خودمان صلوات می‌فرستیم، ولی این صلوات کجا و صلوات خدا کجا؟ ما به همه ائمه(ع) به صورت یکسان ابراز ارادت داریم و تبعیت می‌کنیم. 

وی تصریح کرد: زیارت اربعین تجدید میثاق با ائمه(ع) و به خصوص امام حسین(ع) است؛ در روایت بیان شده که هر امامی عهد و پیمانی دارد که بر گردن شیعیان آنان است و از نشانه‌های وفای کامل به عهد و پیمان، زیارت قبور ایشان است. طبق حدیث، کسانی که ما را امام می‌دانند، ولی به زیارت ما نمی‌آیند معلوم نیست که صداقت داشته باشند. بنابراین ابراز تولی و تبری و اعلام جانفشانی در راه ائمه(ع) از محورهای کلیدی زیارت اربعین است.  
منبع: ایکنا