مهدویت و انتظار در نگاه آیت‌الله العظمی صافی(ره)/ مطلوبی که هر وجدان آن را طلب می‌کند

نخستین کرسی ترویجی همایش «مهدویت و انتظار در اندیشه آیت الله العظمی صافی گلپایگانی» با موضوع «مبانی معرفت شناختی مهدویت و انتظار از منظر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی» امروز (چهارشنبه، ۳۰ شهریور ماه) برگزار شد.

آیت الله صافی در مهدویت جریان‌ساز بود

در ابتدای این نشست علمی، حجت الاسلام مهدی فصیحی رامندی، دبیر علمی کرسی اظهار کرد: ورود آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به حوزه تحقیق در موضوع مهدویت جالب توجه است و 20 اثر درباره مهدویت دارد  که نشان از اهمیت موضوع دارد، عِرق و عُلقه ولایی اجازه نداد ایشان این مباحث را مطرح و دنبال نکند. آیت الله صافی در مهدویت جریان‌ساز بود و کتاب هایی همچون «منتخب الاثر فی امام ثانی الاعشر»، «وابستگی جهان به امام زمان(عج)» را به رشته تحریر درآورد و برنده کتاب سال ولایت هم شد. این اهتمام اهمیت مهدویت و کار در این عرصه را نشان می دهد.

در ادامه این بحث حجت الاسلام «محمود ملکی‌راد» به عنوان ارائه‌دهنده بحث، اظهار کرد: آیت الله صافی از پرکارترین مهدوی‌پژوهان در عصر حاضر است و آثار متعددی را در این باره نگاشته که کتاب «منتخب الاثر» ایشان درخشش ویژه ای دارد.

این کارشناس مهدوی درباره مبانی معرفت شناختی مهدویت و انتظار از منظر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، تصریح کرد: بحث معرفت شناسی بحثی نوپدید است شاید در آثار عالمان گذشته کمتر به آن پرداخته شده، استخراج و استنباط مبانی معرفت شناختی مهدویت و انتظار از مجموعه آثار آیت الله العظمی صافی کاری دشوار است، در ایام نگارش این مقاله تلاش زیادی داشتم که بسیاری از آثار ایشان را بررسی کنم تا بحث به سامان برسد.

وی ادامه داد: بحث از امکان معرفت از مباحث مهم در تاریخ علمی_ اندیشه ای بشر بوده است برخی افراد شاید به عنوان اهل علم و اندیشه معتقد بودند معرفت دست یافتنی نست اما عده ای دیگر معتقدند دستیابی به معرفت امکان دارد.

حجت الاسلام ملکی‌راد تاکید کرد: واژه معرفت که معادل فارسی آن شناخت است به معنای علم و آگاهی و اطلاع آمده و معرفت شناسی بر این اساس علمی است که درباره معرفت های انسان و ارزشیابی و صدق و کذب آن بحث می کند؛ معرفت شناسی هم ناظر به علم و شناخت علم و هم ناظر به معرفت های بشری است و موضوعات متنوعی را در بر می گیرد.

وی ابراز کرد: اصولاً یک حوزه دانشی به عنوان حقیقت وجودی از دو حیث مورد مطالعه قرار می گیرد یکی وجودشناختی و  هستی شناسی علم و معرفت و دوم از جهت واقع‌نمایی علم یعنی می تواند از واقع حکایت کند یا نه؟. معرفت شناسی علمی است که هم از اصل وجود علم و هستی آن و هم جنبه مطابقت آن با واقع بحث می کند، از این منظر باید دید آموزه مهدویت و انتظار به عنوان یک مسئله و موضوع دارای چه مبانی معرفت شناختی است.

این کارشناس مهدوی در ادامه بیان کرد: آیت الله صافی گلپایگانی معتقد است آموزه مهدویت قابل شناخت است و بر این واقعیت تاکید دارد که وقتی عقل امکان چیزی را پذیرفت اثبات آن اگرچه از راه افراد موثق باشد، امری عقلایی است.

مبانی معرفت شناختی مهدویت و انتظار

وی با اشاره به مبانی معرفت شناختی مهدویت و انتظار، گفت: نخست «فطرت نجات خواهی و باور به منجی»، آیت الله العظمی صافی در برخی بیانات می فرمود: مهدویت با فطرت و با سنن عالم خلقت موافقت دارد یعنی این محتوا و این هدف و پایان و عاقبت، مطلوب هر فطرت و خواسته وجدان هر انسان است (منجی گرایی بین الادیانی و جهانی است).

حجت الاسلام ملکی‌راد در ادامه گفت: «عدالت خواهی و ظلم ستیزی» دیگر مبنای معرفت شناختی مهدویت و انتظار است، بشر تا کنون به عدل لازم نرسیده پس در آینده تاریخ لازم است این ویژگی فطری بشری را محقق کند. آیت الله العظمی صافی در موارد متعدد در این باره تصریح داشته است.

وی افزود: «حق طلبی و گرایش به حق» دیگر ویژگی‌ای است که هنوز در جامعه بشر پیاده نشده و این ویژگی فطری نیز باید پاسخی در پایان تاریخ بیابد آیت الله العظمی صافی می فرمود: پیروزی حق بر باطل و غلبه جنود الله بر جنود شیطان و خلافت مومنان و شایستگان مطلوب فطری و خواسته وجدان همه انسان ها است.

این کارشناس مهدوی «امیدواری و باور به منجی» را دیگر مبنای مبنای معرفت شناختی مهدویت و انتظار معرفی کرد و گفت: انسان موجودی امیدوار است این ویژگی فطری باید پاسخ داده شود. آیت الله العظمی صافی متعدد در این باره اشاره داشته است که اگر امید نباشد بشریت هیچ قدمی را برنداشته و رنج و زحمتی را متحمل نمی شود ... این امید با ظهور حضرت مهدی(عج) محقق می شود و جامعه انسانی به فتح و ظفر می رسد.

حجت الاسلام ملکی‌راد تاکید کرد: «آزادی خواهی و باور به منجی موعود(عج)» نیز از مبانی معرفت شناختی مهدویت و انتظار است، آیت الله العظمی صافی در این باره می فرماید: همه مردم با اعتماد تمام و قلبی سرشار از نشاط منتظر کسی هستند که ابرهای تیره ظلم و فساد را برطرف و در عالم برادری و آزادی را برقرار کند. «مساوات خواهیِ نژادی در باور به منجی» هم جزء این مبانی است، آیت الله صافی به این مسئله اشاره دارد و می فرماید: نظام مساوات در زمان ظهور حضرت صاحب الامر(عج) در همه زمین و بین همه اقوام و نژادها استقرار می یابد

مبانی عقلی مهدویت و انتظار

وی در ادامه به مبانی عقلی مهدویت و انتظار اشاره و بیان کرد: آیت الله العظمی صافی(ره) می فرمود: تا دادگستر بزرگ قیام نکرده است بشر باید منتظر ظهور باشد و بداند جهان محل ظلم اهریمنان نیست و سرانجام همه تباهی ها و نگرانی ها به امنیت و آسایش مبدل شده و مفسدان ریشه‌کَن می شوند همه چشم به راه و منتظر هستند. این یعنی اگر قرار باشد عقلی که خدا به عنوان ودیعه به انسان داده همواره منکوب شهوات باشد عقلاً محال است، پس زمانی باید باشد که چنین چیزی محقق شود؛ از ویژگی های عصر ظهور کمال عقول است.

حجت الاسلام ملکی‌راد تاکید کرد: مبنای دیگر عقلی در اندیشه مهدویت و مسئله انتظار، بحث هدفمندی تاریخ و فلسفه تاریخ است، تاریخ با همه سرگذشتی که تا کنون داشته، نهایتاً باید به کمالی برسد و در نقطه ای سعادت انسان را تامین کند که همان عصر ظهور است.

وی همچنین به مبانی اجتماعی اندیشه مهدویت و انتظار اشاره کرد و گفت: سیر تکاملی جوامع و به کمال رسیدن فطری آدمی است، علاوه بر این، سرخوردگی بشر و شکست مکاتب مدعی سعادت برای انسان، این واقعیت را ثابت می کند که باید زمانی بیاید که اثری از این شکست ها و سرخوردگی ها نباشد.

در ادامه این کرسی ترویجی حجج اسلام حسین الهی نژاد و مجید ابوالقاسم زاده به نقد مباحث مطرح شد از سوی حجت الاسلام ملکی‌راد و ارائه پیشنهاداتی برای اعمال در مقاله نهایی پرداختند.

منبع: شبستان