۲۴ آبان، سالروز عروج روح صاحب تفسیر المیزان

۲ سال پیش در چنین روزی علامه طباطبایی به دیدار حق شتافت.
سید محمدحسین در سال ۱۲۸۱ شمسی، در خاندان علم و تقوا در تبریز متولد شد.
مدت زیادی از تحصیل محمد حسین نمی‌گذشت که علاوه بر قرآن مجید، کتاب‌های گلستان، بوستان، اخلاق مصور، تاریخ معجم، ارشاد الحساب، نصابُ الصبیان و دیگر کتاب‌های متداول در مدارس آن روز را فراگرفت.

علامه طباطبایی صرف و نحو و معانی و بیان را نزد مرحوم شیخ محمد علی سرابی آموخت و پس از آن سطوح عالی در فقه، اصول، فلسفه و کلام را در زادگاه خود تحصیل کرد.
وی از سال ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۴ شمسی تمامی درس‌های مربوط به سطح را فراگرفت و با شور و شوق بسیاری کتاب‌های مربوط به ادبیات، فقه، اصول، کلام و معارف اسلامی را آموخت.

این دانشمند فرزانه ۱۱ سال در کنار مرقد امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) علم آموخت و در این میان فقه، اصول، فلسفه، ریاضیات، رجال را از محضر استادانی همچون آیت الله نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین بادکوبه‌ای، سید ابوالقاسم خوانساری، حجت، حاج میرزا علی ایروانی و میرزا علی اصغر ملکی یاد گرفت.

این عالم بزرگ در سال ۱۳۱۴ به زادگاهش برگشت و دوران ۱۰ ساله اقامتش در تبریز همراه با تدریس و تألیف سپری شد و فصلی جدید از حیات وی را فراهم کرد.
علامه طباطبایی، در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی نگارش تفسیرالمیزان اثر بزرگ خویش را آغاز کرد و ۱۷ سال طول کشید تا این اثر منحصر به فرد، جالب و دلنشین را که نظیر آن تا به حال نوشته نشده است تمام کند.

به عقیده آیت الله العظمی خویی، علامه طباطبایی برای نوشتن این اثر، خود را تصفیه کرده بود و شهید مطهری هم معتقد بود تفسیرالمیزان با فکر نوشته شده و بسیاری از این مطالب از الهامات غیبی است کمتر مشکلی در مسائل اسلامی و دینی پیش آمده که کلید حل آن در تفسیرالمیزان پیدا نشود.

علامه شاگردانی همچون آیت الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، شهید مرتضی مطهری، آیت الله جوادی آملی، آیت الله مصباح یزدی، شهید مظلوم آیت الله دکتر بهشتی، شهید باهنر و ده‌ها دانشمند و عالم دیگر را به جهان اسلام تقدیم کرده است.

این عالم بزرگ دینی در این‏که چه کسی باید در جامعه حکومت کند و چرا باید از وی اطاعت‏ شود، به قانون طبیعی تمسک جسته و معتقد بود انسان از روی فطرت به دنبال آگاه‏ترین، بهترین و عادلترین فرد است که در اسلام ـ در زمان غیبت امام زمام مهدی موعود(عج)ـ این فرد، فقیه عادل و عالم است. (اندیشه سیاسی علامه طباطبایی، مصطفی زهرانی، علوم سیاسی، ش‏۱، ص‏۸۹)

به عقیده علامه طباطبایی وجود مقام ولایت در جامعه‏‌ بر اساس حفظ مصالح عالیه، ضروری است. اسلام نیز پا به پای فطرت پیش می‏ رود. فردی که در تقوای دینی و حسن تدبیر و اطلاع بر اوضاع از همه مقدم است، برای این مقام شایسته است و در این که اولیای حکومت ‏باید زبده ‏ترین و برجسته ‏ترین افراد جامعه باشند، کسی تردیدی به‏ خود راه نمی‏ دهد.

بر این اساس از منظر علامه تشکیل حکومت اسلامی واجب است و در صورتی که مردم برای انجام تکالیف واجب اجتماعی خویش بخواهند دولت تشکیل دهند حق دارند که فقیه واجد شرایطی را به عنوان حاکم تعیین کنند. (رجوع شود به: ترجمه تفسیر المیزان، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، ج ۴، ص ۲۰۷-۲۱۱.)

مقام معظم رهبری حضرت آیت ‏اللّه‏ العظمی خامنه ‏ای درباه صاحب تفسیر المیزان گفته اند: «علامه طباطبایی مجموعه ‏ای از معارف و فرهنگ اسلام بود، فقیه بود، حکیم بود، آگاه از اندوخته ‏های فلسفی شرق و غرب بود، مفسّر قرآن بود، از علوم اسلامی، یعنی علومی که از اسلام نشأت گرفته، یا از آن تغذیه کرده است، مطلع بود.شخصیت او، در لابه لای این دانستنی ‏های بسیار، به کمک ریاضتی مداوم و درازمدت پرورده، صیقل یافته و پرداخته شده بود. از کسانی ‏بودکه‏ تنها مکتب‏ جامعی، چون اسلام می‏تواندامثال او را در دامان پربرکت خویش پرورش دهد».

علاوه بر جهاد عقیدتی علامه، نشست‌های علمی او با هانری کربن فیلسوف و شیعه‌شناس فرانسوی زمینه‌ساز معرفی تشیع به اروپاییان شد.

سرانجام روح پاک و الهی حکیم عارف و مفسر وارسته در ۱۸ محرم ۱۴۰۲ قمری برابر با ۲۴ آبان ۱۳۶۰ شمسی به دیار ملکوت شتافت.پیکر مطهر علامه محمد حسین طباطبایی در قم آرمیده است.

از این عالم فرزانه علاوه بر تفسیر بزرگ المیزان، بدایه الحکمه، نهایه الحکمه، اصول فلسفه و روش رئالیسم، حاشیه بر کفایه، شیعه در اسلام، مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن، خلاصه تعالیم اسلام، روابط اجتماعی در اسلام، انسان و اجتماع و رشد اجتماعی به یادگار مانده است.