یکی از بلایایی که دامن بشر را گرفته، مساله بحران هویت است

حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد باقر علوی تهرانی کارشناس دینی به مناسبت ماه مبارک رمضان در مسجد امیر به سخنرانی پرداخته و در خصوص خود فراموشی، گفت: امروزه یکی از بلایایی که دامن بشر را گرفته، مساله بحران هویت است. از آن‌جا که این بلا مربوط به حقیقت انسان است، اختصاص به یک منطقه جغرافیایی، نژاد خاص، رنگ خاص، آئین خاص یا جنسیت خاص ندارد، بلکه بین افراد بشر رایج است.

وی افزود: بحران هویت، یعنی گم‌شدن جایگاه و منزلت انسان که از آن در فضای بین المللی به از خودبیگانگی، و در مباحث معرفتی تحت عنوان خود فراموشی یاد می‌کنند. در این‌باره امیرمومنان امام علی (ع) می‌فرمایند «مشمول رحمت الهی است، کسی‌که خود را آماده‌ی جاودانگی می‌کند و بداند اصل او از کجاست، رشد او در کجاست و به سوی کجا سیر می‌کند».

این کارشناس دینی با بیان اینکه خود آگاهی، یعنی داشتن یک تصویر روشن از انسانیت در مقابل یک تصویر غلط و مبهم از آن، عنوان کرد: پیامد این تصویر غلط و مبهم اضطراب به معنی نگرانی‌های خاص در نهاد انسان، وسوسه‌های فکری (خطورات ذهنی بدون دلیل که دعوت به شر می‌کند و واضح‌ترین پیامدش انکار خدا و دین است)، خود باختگی (دل‌سپردن به سبک زندگی دیگران بدون دانستن دلیل)، ضعف اراده (مسئولیت گریزی) و زیاده‌خواهی است. طبق آیه ۶۷ سوره توبه، خدا فراموشی تنها عامل خود فراموشی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین علوی تهرانی بیان کرد: وقتی انسان خودش را فراموش می‌کند، برای بازگشت باید خدا را به زندگی‌اش برگرداند. خدا در قرآن خودش را با برجسته‌ترین صفت، یعنی رحمت معرفی می‌کند. در سوره حجر آیه ۴۹ می‌فرماید؛ «به بندگان من خبر بده بی‌تردید من بسیار غفار و مهربان هستم». رحمت از نظر لغت یعنی اعطا بدون عوض. تنها موجودی که احسان می‌کند و مقابل ندارد خداوند است. لذا رحمت، خاص اوست. رحمت اولین واژه‌ای است که خداوند در گفتگوی خود با حضرت آدم، با آن واژه تکلم کرده است.

وی اظهار کرد: رسول اکرم می‌فرمایند: خداوند روح را در انسان دمید و تبدیل به بشر متعادل شد، آنگاه او نشست و عطسه کرد. از درون مُلهم شد که بعد از عطسه بگوید اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ. خدا در پاسخ او و در اولین کلام الهی فرمود: رحمت خدا بر تو ای آدم.

این کارشناس دینی درباره خصوصیات رحمت الهی، ابراز کرد: طبق آیه ۱۳ سوره انعام خدا صدور رحمت را بر خودش لازم کرده است. رسول اکرم (ص) در مقام دعا می‌فرمایند «منزه است آن خدایی که رحمت را بر خودش واجب کرده است قبل از این‌که دست به آفرینش بزند». رحمت خداوند گسترده و بی‌نهایت است لذا از بی‌نهایت هرچه مصرف شود چیزی کم نمی‌شود. در آیه ۱۴۷ سوره انعام می‌فرماید «پیامبر ما! اگر تو را تکذیب کردند، به آن‌ها بگو پروردگار شما صاحب رحمت گسترده است». رسول اکرم (ص) می‌فرمایند می‌دانی چرا خدا را الرَّحمَن الرَّحیم می‌گویند؟ رحمان یعنی صاحب رحمت گسترده و رحیم یعنی صاحب رحمت دائمی. در دعای هر روزه‌ی ماه رجب آمده است که «هرکسی از تو خدا هرچیزی بخواهد به او می‌دهی و حتی هرکسی هم نخواهد به او می‌دهی، حتی هرکسی هم تو را نمی‌شناسد به او عنایت می‌کنی و این از باب رحمتت است».

حجت‌الاسلام والمسلمین علوی تهرانی با بیان اینکه گستردگی رحمت در دعای علوی مصری آمده است، اظهار کرد: در اول دعا حضرت امام عصر (عج) این‌طور شروع می‌کنند «کیست که با تو حرفی به میان گذاشته باشد و تو اجابت نکرده باشی. کیست که از تو درخواست کرده باشد و تو عنایت نکرده باشی، کیست که با تو راز دل گفته باشد و تو ناامیدش کرده باشی، یا نزدیکی به تو را خواسته باشد و تو گفته باشی دور شو، پروردگار من! همین فرعون همراه با لجاجت، انکار و نافرمانی تو، و ادعای خدایی برای خودش (با این‌که تو می‌دانی توبه نمی‌کند، بازنمی‌گردد، ایمان نمی‌آورد و دلش نرم نمی‌شود) ولی دعای فرعون را هم اجابت کردی و از باب کرم و جود خود که منشعب از رحمت توست، خواسته‌اش را برآورده کردی».

وی با استناد به روایتی از امام صادق (ع) ادامه داد: حضرت می‌فرمایند؛ کارگزاران فرعون نزد او رفتند و گفتند: آب نیل خیلی فروکش کرده و در این فروکش کردن هلاکت ما (هم دام و کشاورزی و هم تشنگی) است. کاری بکن. گفت: بروید تا من مسئله را حل کنم. شب از ساحل نیل وارد رود شد و دستش را به سوی آسمان بلند کرد. خدایا تو می‌دانی من هم می‌دانم کسی قدرت ندارد این آب را برگرداند مگر تو. آب را برگردان، آبرویِ منِ فرعون را نبر. صبح که شد همه دیدند آب سرشار است.

این کارشناس دینی در پایان خاطرنشان کرد: خدایا تو می‌دانی که ما هم می‌دانیم غیر تو کسی نمی‌تواند این وضعیت ما را درست کند. او لجاجت داشت اما ما لجاجت نداریم. خداوند یک گلایه دارد و می‌فرماید «فرزندان آدم! با من به انصاف رفتار نمی‌کنید. من با نعمت‌هایی که به شما می‌دهم، اظهار دوستی می‌کنم اما شما با گناهان خود با من دشمنی می‌کنید. من رحمت خود را به سوی شما نازل می‌کنم اما گناهان شما به سوی من بالا می‌آید».