کنیه در فرهنگ عربی به چه معناست؟

وارث: پاسخ‌های استاد شیخ حسین انصاریان را به پرسش‌های مطرح از سوی جوانان می‌خوانید:

در فرهنگ عربی به آن دسته از نام‌هایی که با پیشوند اب (در مردان) و امّ (در زنان) همراه باشد، کنیه می‌گویند. سنّت گذاشتن نامی در قالب کنیه برای افراد در میان قبایل عرب، گونه‌ای بزرگداشت و تجلیل نسبت به فرد به شمار می‌آید؛ مانند ابو القاسم، ابوالحسن، ام سلمه، ام کلثوم و...

در شریعت اسلام نیز توجّه زیادی به آن شده است، غزالی در این‌باره می‌نویسد: «رسول اکرم (ص) اصحاب خود را از روی احترام برای به دست آوردن دل‌هایشان به کنیه صدا می‌زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه‌ای برایشان انتخاب می‌نمود و سپس آنها را بدان می‌خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می‌خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه‌ای داشته باشند، برای آنان کنیه‌ای انتخاب می‌کرد. پیامبر اکرم (ص) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می‌نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می‌زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد».

از امام رضا (ع) روایت شده است: "إذا کان الرجل حاضرا فکنه و إن کان غائبا فسمه‌"؛ اگر کسی را در حضورش نام می‌بری او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.

همچنین از رسول خدا (ص) نقل شده است: "السُّنَّةُ وَ الْبِرُّ أَنْ یُکَنَّی الرَّجُلُ بِاسْمِ ابْنِهِ"؛ از جمله سنت‌های نیک آن است که انسان کنیه خود را به نام پسرش انتخاب کند.

بنابر این با تعریفی که از کنیه ارائه شد، کنیه پیامبر اسلام (ص) به ابو القاسم از آن جهت است که قاسم نام یکی از فرزندان پسر آن حضرت بود و به این جهت کنیه ابو القاسم بر وی نهاده شد؛ مانند کنیه ابا عبد الله برای امام حسین (ع) به اعتبار فرزند شیرخوارش عبدالله الرضیع (علی اصغر)

البته، گفتنی است در برخی موارد که مردم در مورد افرادی تحمل شنیدن کنیه‌هایشان را نداشتند، در جهت تحقیر نیز شبه کنیه برای آنان درست می‌کردند و آنها را به آن می‌خواندند که به همان معروف شدند؛ مانند ابو جهل که قبل از اسلام کنیه‌اش ابو حکم بود، وقتی در مقابل اسلام و پیامبر (ص) به مخالفت برخاست، دیگر واقعاً کنیه این چنینی در شأن او نبود؛ لذا برایش کنیه ابو جهل را انتخاب کردند.

منبع: خبرگزاری ایران آنلاین