اصول تغذیه بهاری در توصیه های امام رضا علیه السلام

مطابق روایات پزشکی اسلامی و توصیه های بهداشتی ائمه (ع) تغذیه هر فصل از سال باید مطابق با آب و هوای آن فصل باشد تا سیستم بدن دچار اختلال نشده و منجر به بیماری نشود. توجه به توصیه های امام رضا علیه السلام برای این فصل کمک می کند تا ضمن حفظ سلامتی و نشاط بیماری به سراغ ما نیاید و با رعایت اصول پیشگیری از ابتلا به بسیاری از ناراحتی ها جلوگیری شود.
کیفیت تغذیه و نوع فعالیت بدنی در فصل بهار از اهمیت بالایی برخوردار است. از نظر کارشناسان طب سنتی، بهار طبیعتی گرم و تر دارد و رطوبت هایی را که از فصل زمستان در بدن افراد باقی مانده است، تعدیل می کند. بدن انسان در فصل زمستان به دلیل تحرک کم و همچنین خوردن غذاهای گرم و مقوی، از مواد زیادی انباشته می شود که با شروع فصل بهار و گرما باید این مواد تجمع یافته از بدن خارج شود. امام رضا(ع) می‌فرماید: گوشت‌های چربی دار و سایر غذاهای مخصوص زمستان را تبدیل به غذاهای سبک و معتدل و زود هضم کنید، این غذاها عبارتند از: حبوبات، سبزی‌ها و میوه‌ها.
همچنین کارشناسان معتقدند که فعالیت بدنی مناسب از ساده ترین و موثرترین راه های خروج مواد تجمع یافته در بدن است و در فصل بهار باید متناسب و بیشتر از فصل زمستان باشد و نیز باید از فعالیت بیش از حد و سنگین در بهار اجتناب نمود.
امام رضا علیه السلام در حدیثی دیگر می‌فرماید: در ماه دوم بهار گوشت و چربی کم بخورید و بیشتر از غذاهای با طبع سرد استفاده کنید، ‌آب زیاد بنوشید و صبح‌ها استحمام کنید و با نشاط به تلاش مشغول شوید.
به همان اندازه که خوردن غذاهای سنگین در فصل بهار زیان آور و مشکل ساز است، گرسنه ماندن نیز مضرات فراوانی به همراه دارد زیرا گرسنگی از طریق تحریک مواد تجمع یافته در بدن، آلرژی را در افراد تشدید می کند . امام رضا(ع) هتوصیه می کنند که سردی‌ها را در فصل گرم و گرمی‌ها را در فصل سرد مصرف کرده و در فصل معتدل بهار و پاییز از غذای معتدل استفاده کنید. بنابراین نباید در فصل بهار و پاییز غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد را مصرف کرد.
از این رو غذاهایی مانند آش جو، آش اسفناج، کدو، جو، ماش و خوراکی هایی همچون تمر هندی، آلو بخارا، زرشک، رب به، رب انار، خیار، لیمو ترش، عناب و برگه های زردآلو و هلو مناسب ترین خوراکی ها برای فصل بهار ند..
بهار بهترین فرصت برای تعدیل طبع و پاکسازی مواد زائد در بدن است. باقی ماندن مواد زائد در بدن، اعضای ضعیف و مستعد بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب بروز علایم گوناگون همچون جوش، دمل های چرکین، عطسه های مداوم و خونریزی بینی می شود. یکی از راه های خروج مواد زاید و تجمع یافته در بدن حجامت است. یکی از توصیه‌های مهم امام رضا (ع) حجامت است. آن حضرت فصل بهار را بهترین زمان برای انجام عمل حجامت دانسته و می‌فرماید: در این فصل خون به هیجان در می‌آید. لذا از قصد و حجامت در این فصل استفاده کن.
مطابق توصیه های امام رضا (ع) نباید از ماساژ و بوئیدن گل و بوی خوش در بهار غافل شد. همانطور که پیش از این گفتیم ، رفع استرس و پریشانی ، خلاصی از سرسام، شفای برخی امراض و ایجاد نشاط و شادمانی از جمله فوائد بوییدن گلها است که مطابق روایات منشاء آنها بهشت معرفی شده است.

منابع:
دانشنامه احادیث پزشکی ج 1 ص 99
طب الرضا – طب و بهداشت از امام رضا (ع)
بحار الأنوار، ج 59، ص 312
وسائل الشیعه / ج 17 / ص 541
عیون اخبار الرضا باب 31/ حدیث 126

/م118