افرادی که نباید با آنها مشورت کرد
طلحه و زبیر به حضرت علی (ع) گفتند: ما به شرطی با تو هستیم که در هر کار با ما مشورت کنی، زیرا حساب ما از دیگران جدا است، حضرت (ع) فرمودند: "نظرت فی کتاب الله و سنه رسوله فامضیت مادلانی علیه و اتبعته و لم اتحج الی آرائکما فیه و لا رای غیرکما و او وقع حکم لیس فی کتاب الله بیانه و لا فی سنه برهانه و ااحتیج الی المشاوره فیه لشاورتکما فیه" من در کتاب خدا و سنت سول او (ص) نگاه می کنم هر چه بود پیروی می کنم و نیازی به رای و مشورت شما و دیگران ندارم ولی هر گاه امری بود که در کتاب و سنت برهانی بر آن نداشتم و نیاز به مشورت بود با شما مشورت خواهم کرد.
با دانمشمندان وارسته مشورت کن
در آیه 38 سوره مبارکه شوری، نظام شوری برای اداره امور جامعه مورد تاکید قرار گرفته و به همین جهت این سوره شوری نام گرفته است. به همین مناسبت، بخشی از روایات در باب مشورت و شوری بیان می شود:
"شاور العلما الصالحین" با دانمشمندان وارسته مشورت کن.
"واجعل مشورتک من یخاف الله" در مشورت خود کسانی را قرار ده که خداترس باشند.
"شاور المتقین الذین یوثرون الاخره علی الدنیا" با اهل تقوی که معاد را بر معاش ترجیح می دهند مشورت نما.
"خیر من شاورت ذوی النهی و العلم و اولوا التجارب و الحزم" با عقلایی که دارای علم و تجربه هستند مشورت کن.
"رای الرجل علی قدر تجربته" ارزش رای به مقدار تجربه صاحب رای است.
"شاور فی امورک من فیه خمس الخصال..." در کارهای خود با کسی مشورت کن که در او پنج خصلت باشد: عقل، علم، تجربه، خیرخواهی و تقوا.
"مشاوره العاقل الناصح رشد و یمن و توفیق من الله" در مشورت با عاقل خیرخواه رشد و برکت و توفیق الهی است. (بحارالانوار، ج 52، ص 105)
پیامبر (ص) در این‌باره می‌فرمایند: "هرگاه زمامدارانتان خودسر، توانگرانتان بخیل و امورتان بر مشورت برگزار نشد، زیر زمین برای شما بهتر از روی زمین خواهد بود".(الجامع لاحکام‌القرآن، ج 16، ص 38)
امام رضا (ع) فرمودند: هیچ خردی با خرد آن امام کاظم (ع) برابری نمی کرد با این حال گاه با یکی از غلامان سیاه خود مشورت می کردند به ایشان عرض شد: با چنین کسی مشورت می کنیید؟ فرمودند: چه بسا که خدا تبارک و تعالی (نظر درست را) بر زبان او جاری کند.( مکارم الاخلاق، ج 2، ص 99)
رسول خدا (ص) فرمودند: مشورت کردن با خردمند خیرخواه، مایه هدایت و میمنت است و توفیقی است از جانب خداوند، پس هر گاه خیرخواه خردمند تو را راهنمایی کرد، مبادا مخالفت کنی که موجب نابودی می شود. (محاسن، ج 2، ص 438)
چگونه با پروردگارم مشورت کنم؟
امام صادق (ع) فرمودند: هر گاه اراده کاری کردی، پیش از مشورت با پروردگارت با هیچ کس مشورت مکن. راوی می گوید: عرض کردم: چگونه با پروردگارم مشورت کنم؟ فرمودند: صد مرتبه می گویی: از خدا خیر (و راه درست) را می طلبم سپس با مردم مشورت می کنی در این صورت خداوند خیر و صلاح تو را بر زبان هر که دوست داشته باشد، جاری می سازد. ( مکارم الاخلاق، ج 2، ص 98)