منتظران راستین، در فساد محیط حل نمی‌شوند!
موعود و پرچم جهانی اسلام
شیخ صدوق در کتاب کمال‌الدین از داود بن کثیر و او از حضرت صادق(ع) نقل میکند که در تفسیر آیه شریفه «هدی للمتقین الذین یؤمنون بالغیب» فرمود: «آنها که ایمان به غیب می‌آورند کسانی هستند که اعتقاد به قیام قائم آل محمد دارند.»(1)
از جمله آیاتی که اشاره به قیام حضرت مهدی(عج) دارد، آیة 9 از سورة صف می‌باشد که مفسرین در کتب تفسیری خود، به این مسأله توجه داشته‌اند، خداوند در آیه مذکور می‌فرماید: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لوکره المشرکون» (صف/9) یعنی اوست خدایی که پیغمبرش را با وسایل هدایت و دین حق فرستاد تا بدین وسیله اسلام را بر تمام ادیان، برتری دهد ولو اینکه مشرکین نخواهند.
در این آیه، تصریح شده که هدف از آمدن پیغمبر ما، این است که در برابر دین او هیچ دینی باقی نماند و دنیا زیر پرچم اسلام درآید و این مربوط به آمدن حضرت صاحب‌الزمان(عج) است که کرة زمین را زیر پرچم اسلام درخواهند آورد.(2)
و روزی فرا می‌رسد که اسلام، هم از نظر منطق و استدلال و هم از نظر نفوذ ظاهری و حکومت بر تمام ادیان جهان پیروز خواهد شد و همه را تحت‌الشعاع خویش قرار خواهد داد.(3) و طبق روایات مختلفی که در منابع اسلامی وارد شده، تکامل این برنامه، هنگامی خواهد بود که حضرت مهدی(عج) ظهور کند و به برنامه جهانی شدن اسلام را تحقق بخشد.(4)
مرحوم طبرسی در مجمع البیان، از امام باقر(ع) در تفسیر آیه فوق چنین نقل میکند: «ان ذلک یکون عند خروج المهدی(ع) فلا یبقی احداً الا اقر بمحمد(ص)» وعده‌ای که در این آیه است به هنگام ظهور مهدی از آل محمد صورت می‌پذیرد، در آن روز هیچ کس در روی زمین نخواهد بود مگر اینکه اقرار به حقانیت محمد(ص) میکند.(5)
شیخ صدوق در کتاب اکمال‌الدین از امام صادق(ع) در تفسیر این آیه، چنین نقل میکند: به خدا سوگند هنوز محتوای این آیه تحقق پیدا نیافته است و تنها زمانی تحقق می‌پذیرد که قائم خروج کند به هنگامی که او قیام کند کسی که خدا را انکار نماید در تمام جهان باقی نخواهد ماند.(6)
مفهوم انتظار
در فرهنگ اسلامی، به روایات عدیده‌ای بر می‌خوریم که از انتظار فرج و منتظرین ظهور، یاد کرده است و نیز فضیلت این انتظار را برای مؤمنین گوشزد نموده است. برای مثال،در کتاب عیون اخبارالرضا(ع) ، شیخ صدوق با سه سند از امام رضا(ع) نقل میکند که فرمود: پیامبراکرم(ص) فرمود: برترین اعمال امت من، انتظار فرج پروردگار است،(که لطف نموده امام زمان را برای نجات مردم از چنگ ظلم و بدبختی آشکار گرداند).(7)
در روایات دیگر، از منتظر فرج مانند کسی که در راه خدا شمشیر می‌زند، کسی که همراه رسول خدا(ص) جهاد میکند، کسی که همراه رسول‌الله(ص) شهید می‌شود و کسی که در خدمت پیامبر(ص) با شمشیر، بر مغز دشمن بکوبد، یاد شده است.(8)
اگر در این گونه تعابیر، دقت و موشکافی نماییم، جواب خیلی از سؤال‌ها را خواهیم یافت که آیا واقعاً انتظار، در واقع یک نوع دعوت به قیام و سازندگی است یا تسلیم شرایط شدن؟ آیا ایجاد تحرک میکند یا رکود؟ آیا مسئولیت آفرین است یا مایه فرار از زیر بار مسئولیت‌ها؟ و آیا مخدر است یا بیدار کننده؟ اینکه از انتظار به عنوان برترین اعمال، یاد شده و اینکه در مورد انتظار، آن تعابیری را که ذکر کردیم، آمده است حاکی از این است که انتظار چنان انقلابی را داشتن، همیشه توأم با یک جهاد وسیع و دامنه‌دار است و این درسی است که می‌شود از مسأله انتظار گرفت.
و اما انتظار معمولاً به حالت کسی گفته می‌شود که از وضع موجود، ناراحت است و برای ایجاد وضع بهتری تلاش میکند. فی‌المثل بیماری که انتظار بهبودی می‌کشد، یا پدری که در انتظار بازگشت فرزندش از سفر است،از بیماری و فراق فرزند، نارحتند و برای وضع بهتری می‌کوشند.
بنابراین مسأله انتظار حکومت حق و عدالت مهدی(عج) و قیام مصلح جهانی، در واقع مرکب از دو عنصر است،عنصر نفی، همان بیگانگی با وضع موجود و عنصر اثبات، خواهان وضع بهتری بودن است. خوب که دقت کنیم می‌بینیم هر دو قسمت آن سازنده و عامل تحرک و آگاهی و بیداری است. (9)
انتظار و اصلاح نهایی
از توجه به روایات مربوط به انتظار به پی‌آمدهای مهمی که این مسأله دارد، می‌رسیم و در می‌یابیم که انتظار، تنها یک حالت نیست، بلکه مترتب بر مقدمات و نتایجی است که در نهایت منجر به همان انقلاب بزرگ سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی، یعنی انقلاب مهدی(عج) خواهد شد. به‌طور کلی سه فلسفة عمده برای مسأله انتظار می‌توان تصور کرد:
1.فلسفة خودسازی فردی: نکته مهم این است که منتظر واقعی، برای چنان برنامة مهمی، هرگز نمی‌تواند نقش تماشاچی را داشته باشد و باید از هم اکنون در صف انقلابیون قرار گیرد و قرار گرفتن در صف موافقان این انقلاب، محتاج به داشتن اعمالی پاک و روحی پاک‌تر و برخورداری از شهامت و آگاهی کافی است.
2.فلسفة خودیاری‌های اجتماعی: منتظران راستین، در عین حال، وظیفه دارند تنها به خویش نپردازند بلکه مراقب حال یکدیگر نیز باشند و علاوه بر اصلاح خویش، در اصلاح دیگران نیز بکوشند. باید کار به صورت دسته‌جمعی باشد و کوشش‌ها و تلاش‌ها باید هماهنگ گردد و اینجاست که مسأله لزوم امر به معروف و نهی از منکر دانسته می‌شود.
3.فلسفه اینکه منتظرین راستین، در فساد محیط حل نمی‌شوند. اثر مهم دیگری که انتظار مهدی(عج) دارد، حل نشدن در مفاسد محیط و عدم تسلیم در برابر آلودگی‌هاست. تنها چیزی که می‌تواند در افرادی که در معرض آلودگی‌ها هستند، امید ایجاد کند و از فساد آنها جلوگیری نماید، امید به اصلاح نهایی است.
به‌امید آن روزی که او ظهور کند و جهان را پر از عدل و داد نماید.
پانوشتها:
1. ترجمه بحارالانوار،ج13،ص895
2. دایره‌المعارف شیعه،ص582
3. همان
4. تفسیر نمونه،ج7،ص373
5. مجمع البیان،ج5،ص25
6. نورالثقلین،ج2،ص211
7. عیون اخبارالرضا(ع)،به نقل از بحار،ج13،ص892
8. بحارالانوار، ج13،ص894
9. تفسیر نمونه،ج7،ص379-381
/م118