دشمن عقل چیست؟

یکی از مسائلی که برای شناخت انسان مانع ایجاد می‌کند تیرگی نفس است و اگر بتوانیم نفس خود را از آلودگی پاک کنیم باعث می‌شود که شناخت ما نسبت به تمامی مسائل بیشتر شود و این پاکی نفس انسان را به کمال می‌رساند.

خداوند در آیه 28 سوره قصص در مورد هوای نفس می‌فرمایند: اگر پذیرای دعوت تو نشدند بدان که پیروی هواهای خود می‌کنند؛ و چه کس گمراه‌تر از کسی است که به جای راه خدا پیروی هوای نفس می‌کند؟ و خدا ستمکاران را راه نمی‌نماید.

امام علی (ع) در حدیثی می‌فرمایند: هوای نفس دشمن عقل است.

این امام همام در حدیثی دیگر می‌فرمایند: چه بسیار عقلی که اسیر است و هوای نفس امیر؟ 

خداوند در آیه 41 سوره فصلت می‌فرمایند: به قوم ثمود راه نمودیم ولی آنان خود کوری و گمراهی را بر هدایت ترجیح دادند، پس به سبب آنچه خود کرده بودند گرفتار صاعقه عذاب‌خوارکننده گشتند.

پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرمودند: دوستی تو نسبت به چیزی تو را کور و کر می‌کند یعنی چون چیزی را دوست بداری نه عیب‌های آن را می‌بینی و نه سخن عیب‌بینان را درباره آن می‌شنوی، این است که درباره آنان کور و کر می‌شوی.

امام علی (ع) فرمودند: عقل با شهوت جمع نمی‌شود.

خداوند در آیه 40 سوره غافر با بیان این‌که خود بزرگ بینی و تکبر هم از عوامل پیروی از هوای نفس است، فرمودند: کسانی که بدون برهانی که به ایشان رسیده باشد، درباره آیات خدا مجادله می‌کنند، در دل کبر دارند، و به مراد دل نیز نخواهند رسید، تو به خدا پناه بر که او شنوای بینا است.

امام رضا (ع) به نقل از امام علی (ع) می‌فرمایند: دلیل نادانی تو همین بس که عملت سبب خودبینی و کبر شود.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: خودبینی آدمی را از دانش‌طلبی منصرف می‌کند و او را به انکار حق و نادانی می‌کشاند.

پی نوشت:

سوره قصص آیه 24

بحار 78/12

نهج البلاغه /1182

نهج البلاغه /936

الحیات/ محمدرضا حکیمی

/م118