چند هشدار مهم از امام رضا علیه السلام درباره اصلاح سبک زندگی

«احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى »، از بزرگان اصحاب امام رضا علیه السلام ، شبی را به دعوت امام در خانه ایشان خوابید. او می گوید: من از شوق به سجده افتادم و گفتم: سپاس خداى را که حجت خدا و وارث علوم پیامبران در میان ما چند نفر که خدمتش شرفیاب شدیم تا این حد به من محبت فرمود. هنوز در سجده بودم که متوجه شدم امام به اطاق من باز گشته است،برخاستم.حضرت دست مرا گرفت و فشرد و فرمود: اى احمد!امیر مؤمنان علیه السلام به عیادت «صعصعة بن صوحان » (که از یاران ویژه ى آن حضرت بود) رفت و چون خواست برخیزد فرمود:«اى صعصعه!از اینکه به عیادت تو آمده ام به برادران خود افتخار مکن- عیادت من باعث نشود که خود را از آنان برتر بدانى- از خدا بترس و پرهیزگار باش، براى خدا تواضع و فروتنى کن خدا تو را رفعت مى بخشد» (1)
امام علیه السلام با این عمل و سخن خویش هشدار داده است که هیچ عاملى جاى خود سازى و تربیت نفس و عمل صالح را نمى گیرد و به هیچ امتیازى نباید مغرور شد، حتى نزدیکى به امام و عنایت و لطف آن بزرگوار نیز نباید وسیله ى فخر و مباهات و احساس برترى بر دیگران گردد.

فتنه گرها را بشناسید!
« برخی از کسانی که مودّت و دوستی ما اهل‏بیت را دستاویز ساخته ‏اند، زیان و فتنه‏ انگیزی‏شان بر شیعیان ما از دجّال بیشتر است». پرسیدند : ای فرزند رسول خدا! چرا فتنه‏ شان از دجّال بیشتر است؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود : «زیرا با دشمنان ما مهر و مودّت می‏ورزند و نسبت به دوستان ما دشمنی و عداوت می‏نمایند. هرگاه چنین شد، حقّ و باطل به هم می‏آمیزد و حقیقت مشتبه گردیده در نتیجه انسان مؤمن از منافق باز شناخته نمی‏شود». (2)

هشدار به ثروتمندان
بزنطى گوید: روزى خواسته‏ اى را براى حضرت امام رضا علیه السلام مطرح کردم، امام‏ علیه السلام‏ فرمود: صبر کن، امیدوارم ان شاء اللَّه خدا برایت انجام دهد، سپس فرمود: به خدا سوگند؛ آنچه خدا براى مؤمن از این دنیا ذخیره کرده، براى او بهتر است از آنچه ‏برایش شتاب کرده و در این دنیا به او رسانیده. سپس دنیا را حقیر و کوچک جلوه داد و فرمود: دنیا چه چیزى است و چه ‏ارزشى دارد؟و فرمود: همانا دارنده نعمت در موقعیّت سختى قرار دارد، بر او واجب‏ است حقوق الهى را که در اموال او است بپردازد. به خدا سوگند؛ بر من نعمت ‏هائى ‏از طرف پروردگار مى ‏باشد و من همواره به خاطر آن‏ها بیمناکم - و دست خود را حرکت داد - تا آنکه حقوقى که براى خدا در آن‏ها بر من واجب شده خارج کنم. عرض کردم: فداى شما شوم؛ شما با این موقعیّت و جایگاه ویژه، از این مطلب ‏نگران هستید؟!
فرمود: بلى؛ پروردگارم را ستایش و سپاس مى‏ گویم بر نعمت‏ هائى که بر من‏ منّت گذاشته است. (3)

هشدار درباره فقر
فقر اساس بسیاری از مشکلات اجتماعی و نابسامانی های زندگی فردی خانوادگی و اجتماعی است. برهمین اساس است که امام رضا(ع) فرمود: «المسکنة مفتاح البوس؛ بینوایی و فقر، کلید بدبختی و بیچارگی است.» (4) آن حضرت در سخنی دیگر به نقش معیشت کافی در آرامش روحی و روانی انسان این گونه اشاره می فرماید: «ان الانسان اذا ادخر طعام سنته حف ظهره و استراح؛ چون آدمی خوراک سال خویش را ذخیره کند، بارش سبک می شود و آرامش می یابد.» (5) و باز از آن حضرت روایت شده است: «اعمل لدنیاک کانک تعیش آبداً ؛ برای دنیایت چنان عمل کن که گویا برای همیشه زنده ای.»(6)

هشدار نسبت به تنبلی و کاهلی
اسلام تمامی مسلمانان را به کار و تلاش تشویق می کند و به بی تحرکی و سستی و تنبلی هشدار می دهد امام رضا علیه السلام کار برای اقتصاد خانواده را ارزشی جهاد گونه معرفی می کنند: کسی که برای زندگی زن و فرزند خود مشغول کسب و کار است ثوابش از مجاهدان راه خدا بزرگتر است دیدگاه ایشان در باره کسب و کار اینگونه بود: آن کس که کار بیشتری می کند تا درآمدش برای خود و کسانش بسنده باشد در نزد خدا پاداشی بزرگتر از پاداش مجاهد فی سبیل الله دارد.

هشدار نسبت به کفران نعمت
سپاس از نعمتهای الهی خود باعث فزونی در نعمت و ناسپاسی موجب فرار نعمتها می شود. امام رضا(ع) در این زمینه می فرماید: احسنوا جوار النعم ، فانها وحشیة ماناءت عن قوم فعادت الیهم ؛ با نعمتها خوشرفتارى کنید (در برابر خدمات شایسته دیگران تمجید و تشکر کنید) زیرا نعمتها وحشیند، از قومى که دور شدند، به آنان برنمى گردد. (7)
امام رضا(ع) در بیانی دیگر درباره قدر دانی از نعمتهای الهی می فرماید: من لم یشکر المنعم من المخلوقین لم یشکر الله عزوجل ؛ کسى که شکر نعمت مخلوق را ادا نکند، شکر خداوند خالق را ادا ننموده و بجا نیاورده است .