ياران برجسته امام صادق(ع) چه كساني بودند؟
تاريخ زندگي برخي ياران و شاگردان امام صادق عليه السلام و تعبيرات بسيار زيبايي كه آن حضرت در حضور و يا در غياب آن‌ها مي‌فرمود، به خوبي نشانگر آن است كه امام تا چه حد آنان را مورد تشويق و احترام قرار مي‌داد. اكنون نمونه‌هايي از رفتار احترام آميز آن حضرت را در حق شاگردان خود ذكر مي‌كنيم.
وارث: تاريخ زندگي برخي ياران و شاگردان امام صادق عليه السلام و تعبيرات بسيار زيبايي كه آن حضرت در حضور و يا در غياب آن‌ها مي‌فرمود، به خوبي نشانگر آن است كه امام تا چه حد آنان را مورد تشويق و احترام قرار مي‌داد. اكنون نمونه‌هايي از رفتار احترام آميز آن حضرت را در حق شاگردان خود ذكر مي‌كنيم.
۱- ابان بن تغلب
ابان بن محمد بن ابان بن تغلب گويد: از پدرم شنيدم كه مي‌گفت به اتفاق پدرم ابان بن تغلب خدمت امام صادق عليه السلام رسيديم؛ همين كه نگاه امام به پدرم افتاد دستور داد بالش براي پدرم نهادند و با پدرم مصافحه و معانقه كرد و به او خوش آمد گفت. (۱)
۲- فضيل بن يسار
هرگاه امام فضيل بن يسار را مي‌ديد مي‌فرمود: بشر المخبتين، سپس مي‌فرمود: هركه دوست دارد به سوي مردي از اهل بهشت نظر كند، به او نگاه كند. و آنگاه مي‌افزود: فضيل از اصحاب پدر من است و من دوست مي‌دارم كسي را كه دوست بدارد ياران پدرش را. (۲)
۳- هشام بن محمد:
امام عليه السلام نسبت به هشام بن محمد السائب كلبي بسيار عنايت داشت به گونه‌اي كه هرگاه بر حضرت وارد مي‌شد، امام صادق او را در نزد خود مي‌نشانيد و با او با گشاده رويي و انبساط سخن مي‌گفت. (۳)
۴- حمران:
بكير بن اعين در ايام حج بر امام صادق وارد شد. حضرت سراغ حمران را از او گرفت. بكير گفت: امسال نتوانسته به حج بيايد با آنكه شوق شديدي داشت كه به حضور شما شرفياب شود، لكن به شما سلام رساند. حضرت فرمود: بر تو و بر او سلام باد... حمران مؤمن است و از اهل بهشت مي‌باشد.... (۴)
۵- چهار نفر از نيكان:
امام صادق عليه السلام در باره چهار نفر از ياران وشاگردان خود فرمود: استوانه‌هاي زمين و پرچمهاي دين چهار نفرند: محمد بن مسلم، بريد بن معاويه، ليث بن البختري مرادي و زرارة بن اعين. (۵)
همچنين در باره اين چهار نفر فرمود: همانا ياران پدرم افتخار ما هستند چه در حيات و چه پس از مرگشان كه آن‌ها زراره، محمد بن مسلم، ليث مرادي و بريد عجلي مي‌باشند. قيام كنندگان به عدل و داد و صدق و راستي با آنانند، آن‌ها پيشتازان پيشتازانند و آنان مقربان درگاه حق تعالي مي‌باشند. (۶)
۶- احترام شاگرد جوان و پرتلاش:
در ميان ياران امام صادق عليه السلام شاگردان جواني هم حضور داشتند. يكي از اين جوانان هشام بن الحكم بود كه به گفته شيخ مفيد آنچنان در نزد ابي عبد الله عليه السلام مقام و منزلت داشت (۷) كه گاهي برخي را به شگفتي وا مي‌داشت. وي مي‌نويسد: روزي هشام بن الحكم در مني بر آن حضرت وارد شد در حالي كه تازه جواني بيش نبود و در آن مجلس، بزرگان شيعه همانند حمران بن اعين و قيس ماصر و يونس بن يعقوب و ابوجعفر احول و غير آن‌ها حضور داشتند. در حالي كه از تمامي حاضران كوچك‌تر بود، امام صادق عليه السلام او را بر همگان مقدم داشت. همين كه امام دريافت كه احترام به هشام بر حضار گران آمده است، فرمود: هذا ناصرنا بقلبه و لسانه و يده؛ (۸) «اين با قلب و زبان و دستش ياري كننده ماست..»
برگرفته از مقاله امام صادق عليه السلام و تكريم شاگردان استاد محمدجواد طبسي
۱) - رجال نجاشي، ص ۸
۲) - سفينة البحار، ج ۲، ص ۳۷۰
۳) -منتهي الآمال، ج ۲، ص ۱۷۹.
۴) -شاگردان مكتب ائمه، ج ۱، ص ۲۶۱ و اختصاص مفيد، ص ۱۹۲
۵) - همان، ص ۲۳۹
۶) - منتهي الآمال، ج ۲، ص ۱۶۷.
۷) -سفينة البحار، ج ۲، ص ۷۱۹
۸) -همان
/م118
۱- ابان بن تغلب
ابان بن محمد بن ابان بن تغلب گويد: از پدرم شنيدم كه مي‌گفت به اتفاق پدرم ابان بن تغلب خدمت امام صادق عليه السلام رسيديم؛ همين كه نگاه امام به پدرم افتاد دستور داد بالش براي پدرم نهادند و با پدرم مصافحه و معانقه كرد و به او خوش آمد گفت. (۱)
۲- فضيل بن يسار
هرگاه امام فضيل بن يسار را مي‌ديد مي‌فرمود: بشر المخبتين، سپس مي‌فرمود: هركه دوست دارد به سوي مردي از اهل بهشت نظر كند، به او نگاه كند. و آنگاه مي‌افزود: فضيل از اصحاب پدر من است و من دوست مي‌دارم كسي را كه دوست بدارد ياران پدرش را. (۲)
۳- هشام بن محمد:
امام عليه السلام نسبت به هشام بن محمد السائب كلبي بسيار عنايت داشت به گونه‌اي كه هرگاه بر حضرت وارد مي‌شد، امام صادق او را در نزد خود مي‌نشانيد و با او با گشاده رويي و انبساط سخن مي‌گفت. (۳)
۴- حمران:
بكير بن اعين در ايام حج بر امام صادق وارد شد. حضرت سراغ حمران را از او گرفت. بكير گفت: امسال نتوانسته به حج بيايد با آنكه شوق شديدي داشت كه به حضور شما شرفياب شود، لكن به شما سلام رساند. حضرت فرمود: بر تو و بر او سلام باد... حمران مؤمن است و از اهل بهشت مي‌باشد.... (۴)
۵- چهار نفر از نيكان:
امام صادق عليه السلام در باره چهار نفر از ياران وشاگردان خود فرمود: استوانه‌هاي زمين و پرچمهاي دين چهار نفرند: محمد بن مسلم، بريد بن معاويه، ليث بن البختري مرادي و زرارة بن اعين. (۵)
همچنين در باره اين چهار نفر فرمود: همانا ياران پدرم افتخار ما هستند چه در حيات و چه پس از مرگشان كه آن‌ها زراره، محمد بن مسلم، ليث مرادي و بريد عجلي مي‌باشند. قيام كنندگان به عدل و داد و صدق و راستي با آنانند، آن‌ها پيشتازان پيشتازانند و آنان مقربان درگاه حق تعالي مي‌باشند. (۶)
۶- احترام شاگرد جوان و پرتلاش:
در ميان ياران امام صادق عليه السلام شاگردان جواني هم حضور داشتند. يكي از اين جوانان هشام بن الحكم بود كه به گفته شيخ مفيد آنچنان در نزد ابي عبد الله عليه السلام مقام و منزلت داشت (۷) كه گاهي برخي را به شگفتي وا مي‌داشت. وي مي‌نويسد: روزي هشام بن الحكم در مني بر آن حضرت وارد شد در حالي كه تازه جواني بيش نبود و در آن مجلس، بزرگان شيعه همانند حمران بن اعين و قيس ماصر و يونس بن يعقوب و ابوجعفر احول و غير آن‌ها حضور داشتند. در حالي كه از تمامي حاضران كوچك‌تر بود، امام صادق عليه السلام او را بر همگان مقدم داشت. همين كه امام دريافت كه احترام به هشام بر حضار گران آمده است، فرمود: هذا ناصرنا بقلبه و لسانه و يده؛ (۸) «اين با قلب و زبان و دستش ياري كننده ماست..»
برگرفته از مقاله امام صادق عليه السلام و تكريم شاگردان استاد محمدجواد طبسي
۱) - رجال نجاشي، ص ۸
۲) - سفينة البحار، ج ۲، ص ۳۷۰
۳) -منتهي الآمال، ج ۲، ص ۱۷۹.
۴) -شاگردان مكتب ائمه، ج ۱، ص ۲۶۱ و اختصاص مفيد، ص ۱۹۲
۵) - همان، ص ۲۳۹
۶) - منتهي الآمال، ج ۲، ص ۱۶۷.
۷) -سفينة البحار، ج ۲، ص ۷۱۹
۸) -همان
/م118