غدير و استقرار عدالت اسلامي

واقعه غدير كه در ۱۸ ذي الحجه سال دهم هجري بوقوع پيوست، تنها يك حادثه تاريخي يا نام يك سرزميننيست بلكه تفكر و نشانه‌اي است از تداوم خط نبوت.

واقعه عظم غدير چشمه‌اي است كه تا پايان هستي مي‌جوشد؛ غدير روز اكمال دين، اتمام نعمت و موجب خشنودي خداست و روز بزرگ، گشايش و روز تكامل است.

غدير نه تاريخ نه جغرافيا و نه روايت، بلكه ولايت است و پيشوند غدير، رسالت و پسوند آن نيز ولايت و امامت است.

غدير، سرچشمه هميشه جوشان ولايت است كه از سينه تفتيده «خم» به جام محبت دوستداران پيامبر و خاندانش جاري است و شايسته هر ثناست و تفسير بدر و احد وشان نزول صفين و نهروان است.

بدر، عدالت مي‌خواست، احد شجاعت آرزو مي‌كرد، خيبر تماشاي صداقت را تمنا داشت و غدير، آمين آن همه ثنا و دعا بود.

غدير، روز انسان است و تداوم رسالت محمد صلي الله عليه و آله در ولايت علي (ع) است. غدير، عيد پيمان، ميثاق و عهد و عيد عدالت و رهبري است.

پيامبر (ص) در سال دهم هجرت پس از اعمال حج كه به سوي مدينه بازگشت در روز هجدهم ذي الحجه كه قافله‌هاي بسياري پيش از پيامبر حركت مي‌كردند و عده‌اي نيز از پسِ حضرت مي‌آمدند، پيامبر به سرزمين غدير خم رسيد.

او به فرمان الهي دستور داد سواران و پيادگان توقف كنند، آنان كه رفته‌اند، بازآيند و آنان كه نيامده‌اند، برسند سپس بر انبوهي از جهاز شتران قرا گرفت و خداي را سپاس گفت و از اينكه بزودي از ميان آنان خواهد رفت، خبر داد.

نبي مكرم اسلام حضرت محمد (ص) از مردم خواست تا درباره چگونگي ابلاغ رسالت وي گواهي دهند و همگان فرياد برآوردند: «شهادت مي‌دهيم كه تو پيام حق را ابلاغ كردي، نصيحت كردي و جهاد نمودي، خداوند تو را پاداش نيكو دهد».

پيامبر اكرم (ص) آنگاه از جايگاه والاي خود در ميان امت سخن گفت و از آنان بر اولويت خود گواه خواست و پس از شنيدن پاسخ‌هاي يك صدا و بلند، دست علي عليه السلام را گرفت و با شكوهي شگرف و فريادي رسا فرمودند: «من كنت مولا فهذا علي مولاه». سه بار اين جمله را تكرار و بر ياوران و پذيرندگان ولايت او دعا كردند.



** ويژگي‌هاي علي (ع) از ديدگاه رسول خدا صلي الله عليه و آله



حضرت محمد (ص) بار‌ها با اشاره به موقعيت معنوي امام علي (ع) بر فضيلت‌هاي آن حضرت و وصي بودن ايشان تاكيد كردند. آن حضرت در سخناني به دخترش، فاطمه (ع) مي‌فرمايد: «اي فاطمه! آيا خشنود نيستي من تو را به همسري كسي درآوردم كه اسلامش پيش‌تر از ديگران و دانشش بيشتر از همگان است؟ به راستي، خداي تعالي به اهل زمين توجه فرمود و از ميان ايشان، پدرت را برگزيد و او را پيامبر قرار داد. بعد دوباره به آن‌ها توجه فرمود و از ايشان شوهرت را برگزيد و او را وصي قرار داد».

همچنين رسول خدا (ص) فرمودند: «اي فاطمه! به راستي براي علي فضيلت‌هايي است كه هيچ كس آن را ندارد: تو كه بانوي زنان بهشتي، همسر او هستي. دو نتيجه و‌زاده رحمت، حسن عليه السلام و حسين عليه السلام كه فرزند زادگان من هستند، فرزندان او هستند. برادرش، جعفر بن ابي طالب كسي است كه با دو بال در بهشت آراسته گرديده است و با فرشتگان هر كجا كه بخواهد پرواز مي‌كند. علم اولين و آخرين نزد اوست. او نخستين كسي است كه به من ايمان آورد. او آخرين كسي است كه هنگام مرگ با من ديدن مي‌كند. او وصي من و وارث همه اوصياست».

**********

غدير در قرآن

آيه‌اي كه پيش از اعلام رسمي ولايت امير مؤمنان علي (ع) نازل شد، از يك سو، بيانگر اهميت فوق العاده غدير و از سوي ديگر، نشان دهنده نگراني‌هاي رسول خدا (ص) در اين باره است: «اي پيامبر! آنچه را از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملا به مردم برسان و اگر اين كار را نكني، رسالت او را انجام نداده‌اي. خداوند تو را از خطرهاي احتمالي مردم نگه مي‌دارد و خداوند جمعيت كافران را هدايت نمي‌كند».

قرآن كريم، آشكارا اعلام نشدن ولايت علي (ع) را با ناتمام ماندن رسالت الهي برابر مي‌داند.

آيه‌اي كه پس از اعلام ولايت امام علي (ع) در غدير نازل شد، موجي از شادي را در دل‌هاي مومنان پديد آورد و آرامش و اطمينان خاطر به آنان بخشيد: «امروز كافران از زوال دين شما نا‌اميد شدند. بنابراين از آن‌ها نترسيد و از من بترسيد. امروز دين شما را كامل و نعمت‌ها را بر شما تمام كردم و اسلام را به عنوان آيين جاودان شما پذيرفتم».

*********************

غدير در كلام معصومان (ع)

روايت است كه روزي رسول اكرم صلي الله عليه و آله رو به امير مؤمنان (ع) كرد و فرمودند: «اي علي! خداوند آيه شريفه يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ را درباره ولايت تو بر من نازل كرد، تا آن را تبليغ كنم. به يقين، كسي كه خدا را بدون ولايت تو ملاقات كند، عملش باطل است».

همچنين از فاطمه (س) پرسيدند كه آيا رسول خدا (ص) پيش از رحلتش درباره امامت امير مؤمنان علي (ع) چيزي فرمودند؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «عجبا! آيا روز غديرخم را فراموش كرده‌ايد؟».



** پاسداشت غدير، سنت نبوي



جوامع بشري نيازمند يادآوري و حضور هميشگي هويت‌هاي فرهنگي و اصالت‌هاي معنوي است. زنده نگاه داشتن شعاير الهي، رسالتي است كه مرزبانان عقيده و ايمان، از جمله رسول اكرم (ص) همواره بر آن تاكيد داشته‌اند. از پيامبر اكرم (ص) نقل شده است كه فرمودند: «به من تبريك بگوييد؛ زيرا خداوند مرا به پيامبري و اهل بيت من را به امامت ممتاز ساخته است».

چيري كه بيشتر از هر چيزي ديگري لازم و ضروري به نظر مي‌رسد تبيين فلسفه وجودي واقعه غديرخم در جامعه است تا بتوان از بركات وجودي اين روز عظيم و تاربخي به بهترين شكل ممكن استفاده كرد.



** آداب غدير



در تاريخ اسلام، غدير و امامت به‌‌ همان اندازه اهميت دارد كه روز مبعث از جايگاه بسيار والايي در بين امت اسلامي برخوردار است. زيرا غدير، امامت را به وجود آورد و ادامه رسالت بود.

به دليل اهميت عيد غدير بعنوان بزرگ‌ترين و مهم‌ترين اعياد اسلامي آداب بي‌شماري براي آن بيان شده است. فراواني آداب و اعمال اين روز، با اعمال هيچ روزي قابل مقايسه نيست و در اين آداب و اعمال، همه گروه‌ها مورد خطاب قرار گرفته‌اند.

از جمله آداب عبادي اين روز مي‌توان به نماز شب و روز غدير، نماز مسجد غدير، روزه، ياد خدا و پيامبر، زيارت امير مؤمنان علي عليه السلام و غسل اشاره كرد.

همچنين جشن و عيد گرفتن، تبريك و تهنيت به پيامبر، ديد و بازديد، صدقه دادن، ديدار با رهبري و بيعت، اتحاد و اجتماع، از جمله آداب اجتماعي و سياسي سفارش شده در اين روز است.



** حماسه سراي بزرگ ايران، حكيم ابوالقاسم فردوسي مي‌گويد:



چه گفت آن خداوند تنزيل و وحي خداوند امر و خداوند نهي

كه من شهر علمم، علي يم در است درست اين سخن گفتِ پيغمبر است

گواهي دهم اين سخن راز اوست تو گويي دو گوشم به آواز اوست

اگر چشم داري به ديگرسراي به نزد نبي و وصي گير جاي

منم بنده اهل بيت نبي ستاينده خاك پاي وصي

خود آن روز نامم به گيتي مباد كه من نام حيدر نيارم به ياد

بر اين زادم و هم بر اين بگذرم يقين‌دان كه خاك پيِ حيدرم

همچنين لسان الغيب حافظ شيرازي در غزلي كه زبانزد خاص و عام است، مي‌گويد:

اي دل غلام شاه جهان باش و شاه باش پيوسته در حمايت لطف الله باش

آن را كه دوستي علي نيست، كافر است گو زاهد زمانه و گو شيخ راه باش

امروز زنده‌ام به ولاي تو يا علي فردا به روح پاك امامان گواه باش