آیا برگزاری «ایام محسنیه» بدعت است؟

برای بررسی این موضوع بر آن شدیم به دیدگاه اجمالی موافقان و مخالفان «ایام محسنیه» می‌پردازیم و نتیجه‌گیری اصلی را به مخاطبان گرامی واگذار می‌کنیم.

*موافقان: شهادت حضرت محسن(ع) در منابع شیعه و سنی نقل شده است

موافقان برگزاری ایام محسنیه اعتقاد دارند که به علت صدماتی که حضرت زهرا(ع) پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) از 28 صفر دیدند و جنین شش ماهه ایشان در اثر ضربات وارده به پهلو سقط شد، بنابراین باید به عزاداری پرداخت، به همین منظور حد فاصل 28 ماه صفر تا 8 ربیع‌الاول را ‌به نام «ایام حسنیه» هیأت می‌گیرند.

برخی از این افراد به فرازی از خطبه 27 نهج البلاغه امام علی(ع) خطاب به اهل کوفه استناد می‌کنند که فرمود: «وَ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ کَانَ یدْخُلُ عَلَى الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ وَ الأُخْرَى الْمُعَاهِدَةِ فَینْتَزِعُ حِجْلَهَا وَ قُلُبَهَا وَ قَلائِدَهَا وَ رُعُثَهَا مَا تَمْتَنِعُ مِنْهُ إِلَّا بِالاسْتِرْجَاعِ وَ الاسْتِرْحَامِ ثُمَّ انْصَرَفُوا وَافِرِینَ مَا نَالَ رَجُلا مِنْهُمْ کَلْمٌ وَ لا أُرِیقَ لَهُمْ دَمٌ فَلَوْ أَنَّ امْرَأً مُسْلِماً مَاتَ‏ مِنْ‏ بَعْدِ هَذَا أَسَفاً مَا کَانَ بِهِ مَلُوماً بَلْ کَانَ بِهِ عِنْدِی جَدِیراً»، به من خبر رسید که مردی از لشکر شام به خانه زن مسلمان و غیر مسلمان که در پناه حکومت اسلام بود وارد شد، و خلخال و دستبند و گردنبند و گوشواره‌های آن‌ها را به غارت برد، در حالی که هیچ وسیله‌‏ای برای دفاع، جز گریه و التماس کردن، نداشتند، آن حمله کنندگان با غنیمت فراوان رفتند بدون اینکه حتی یک نفر از آنان، زخمی بردارد و یا قطره خونی از آن‌ها ریخته شود، اگر برای این حادثه تلخ، مسلمانی از روی تاسف بمیرد، ملامت نخواهد شد و از نظر من سزاوار است.

با این وجود، اینکه ایام محسنیه تا چه اندازه مورد تأیید علما و بزرگان دینی باشد، باید از طریق دفاتر و استفتائات جست‌وجو کرد، اما قطع به یقین شهادت حضرت محسن(ع) مورد تأیید اکثر علماست، در ادامه به برخی از کتاب‌هایی اشاره می‌شود که به بیان ماجرای شهادت حضرت محسن(ع) پرداخته‌اند:

1- قاضی نُعمان مغربی، متوفی 363 هجری، الأُرجوزة المختارة: ص89-90.

2-محقّق اردبیلی نیز آن را آشکار و غیر قابل انکار دانسته است: رسالة اصول دین (هفده رساله)، ص306.

3- ابن ابی جمهور احسائی گفته است: ثقات آن را در کتب سیر و تاریخ آورده‌اند: المجلّی، ص434.

4- شیخ طوسی به اجماع و اتّفاق شیعه در این مورد تصریح کرده است: تلخیص الشّافی، ج3، ص156.

5- شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء اجماع و اتّفاق شیعه در این مورد تصریح نموده است: جنّة‌المأوی، ص 133.

6- شیخ عبدالجلیل قزوینی رازی، متوفّی 560 هجری: کتب شیعه و سنّی بر نقل آن (شهادت محسن بن علی)، اتّفاق دارند: کتاب النّقض، ص317 و در الارشاد شیخ مفید، «اللهوف» سید بن طاووس...

همچنین هجوم به خانه وحی و هتک حرمت دختر پیامبر اکرم(ص) در معتبرترین منابع اهل سنت مانند المصنف تألیف ابن ابی شیبه استاد بخاری، ج8، ص490، شماره4549، انساب الاشراف، تألیف بلاذری، ج1، ص586، الإمامه و السیاسه، تألیف ابن قتیبه(213-276)، ج2، ص13012، تاریخ طبری، تألیف طبری(224-310)، ج2، ص443، اسیتعاب، تألیف ابن عبدالبر، (368-463) ج3، ص972 آمده است.

*مخالفان:‌ ایام محسنیه در آثار متقدم شیعی نیامده است

از دیدگاهی دیگر مخالفان معتقد هستند که در منابع قدیمی تشیع روایاتی مبنی بر بزرگداشت ایام محسنیه نقل نشده و تنها در منابع متأخر از 200 تا 300 سال پیش تا کنون مطرح شده است و با توجه به اینکه ماه ربیع‌الاول ماه شادی و سرور اهل بیت است که در روز نهم آن سالروز آغاز امامت ححضرت ولیعصر(عج) و روز هفدهم هم سالروز ولادت آخرین پیامبر الهی(ص) و ذریه پاکش حضرت امام جعفر صادق(ع) است، باید در این ماه به شادی پرداخت.

همچنین این دسته به برخی بیانات مقام معظم رهبری استناد می‌کنند که معظم‌له می‌فرماید: «ایجاد اختلاف میان شیعه و سنی چه در سطح جهان اسلام و چه در داخل ایران، خط استراتژیک بیگانگان بوده است» و «تفرقه‌افکنی میان شیعه و سنی ابزار همیشگی دشمنان اسلام بوده است».

*نتیجه‌گیری:

البته آنچه در نوع نگاه اول به بزرگداشت ایام محسنیه باید بدان توجه کرد، برداشت عقلی و ذوقی به این مسأله است،‌ چنانچه این روزها برای بزرگداشت برخی افراد چه دانشمند و عالم هر سال مراسم بزرگداشتی برگزار می‌شود، مانند روز برزگداشت شیخ مفید، علامه حلی، ابوعلی سینا و...، پس پاسداشت این واقعه و مصیبت‌هایی که بر حضرت زهرا(س) رخ داده است، خللی بر دین وارد نمی‌کند و نمی‌توان گفت بدعتی در این ماجرا صورت گرفته است، بر این اساس انجام کارهایی نظیر عزاداری در اوقات غیر مرسوم اگر به نوعی استناد به دین و یا متون دینی داده نشود و تنها به عنوان عرض ارادت به ساحت بزرگان دین انجام شود، هیچ منعی ندارد و بدعت محسوب نمی‌شود، اما با این وجود، توجه به شرایط کنونی جهان اسلام و دقت ویژه به مسأله وحدت می‌تواند راه‌های دیگری را پیش روی ما قرار دهد.