۱۲۰۰ منبع را برای گردآوری «تمام نهج‌البلاغه» مطالعه کردم
گردآورنده اثر «تمام نهج‌البلاغه» گفت: برای نگارش این اثر ۱۲۰۰ منبع را مطالعه کرده و ایرادات نسخه سیدرضی از جمله تقطیع، اشتباه در موضوع‌بندی و عدم ترتیب تاریخی را اصلاح کردم.
وارث: حجت‌الاسلام سیدصادق موسوی گردآورنده کتاب «تمام نهج‌البلاغه» که به زودی ترجمه فارسی آن منتشر می‌شود، درباره اهمیت تولید محتوای نهج‌البلاغه به زبان روز عنوان کرد: بدور از جنبه ماورایی شخصیت امیرالمومنین (ع)، ایشان به عنوان فردی که چند سالی را زمامدار بودند و پیش و پس از خودشان نیز زمامدارانی با عنوان خلیفه رسول الله(ص) حکومت کردند، بسیار موفق بودند. وی در ادامه افزود: برای انسانی که می‌خواهد سیره رسول الله (ص) را به خوبی بشناسد باید یا دسترسی به ایشان می‌داشت که ایشان پیش از خلفا رحلت کردند و با آمدن خلفا بر سر کار چنین چیزی ممکن نبود و یا اینکه به احادیث و روایات ایشان دسترسی داشت که چنین چیزی درباره احادیث ایشان هم امکان‌پذیر نبود. حتی افرادی چون یزید که خود را خلیفه خدا می‌دانست نیز فجایعی چون کربلا، خراب‌کردن خانه خدا و اباحه‌گری مدینه را راه انداختند و اینها واقعا تصویر خلیفة اللهی را خراب کردند. *علی (ع) ارزش و قداست خلیفة اللهی را حفظ کرد حجت‌الاسلام موسوی با تأکید بر اینکه پس از سی سال از رحلت پیغمبر اسلام (ص) کسی نمی‌توانست روایت یا حدیثی را از ایشان مکتوب کند و در اختیار مردم قرار دهد، اظهار داشت: حضرت علی (ع) با چند سال کوتاه حکومت توانستند تصویر پیغمبر (ص) را به عنوان کسی که حکومتشان الگوی صحیح اسلام است، ترسیم کنند. لذا اهمیت نهج‌البلاغه در این است که شخصیت خود امیرالمومنین (ع) در دوران حکومت را ترسیم می‌کند. ایشان پس از خلفایی حکومت کردند که هر یک مشکلاتی را برای جامعه اسلامی ایجاد کرده بودند، بنابراین خود علی (ع) وارث بهم‌ریختگی حکومت بر مردمی بودند که خودشان جناب عثمان را به قتل رسانده بودند بنابراین در این دوره دیگر واژه خلیفة الله از نظر مردم بی‌ارزش شده بود و مدیریت این جامعه بسیار سخت بود، بنابراین حضرت علی (ع) آمد و کاری کرد که ارزش و قداست خلیفة الله در عملکرد مشخص شد لذا این را مبسوط باید ببینیم که نهج البلاغه چقدر با ارزش است. وی با اشاره به گردآوری که از نهج البلاغه به زبان عربی صورت داده و بسیار نیز مورد استقبال قرار گرفته است، گفت: این اثر با تنظیمی که شده هم تسلسل موضوعی و تاریخی را حفظ کرده و حضرت علی (ع) را به عنوان کسی که حکومت کرده آن هم نه در شرایط معمولی بلکه در شرایط بهم ریختگی جامعه ترسیم کرده و امیدوارم که با این اثر توانسته باشم کوچکترین وظیفه‌ام را نسبت به اسلام و امیرالمؤمنین (ع) اجرا کرده باشم. *نسخه سید رضی از نهج‌البلاغه برای شاگردان او نگاشته شده است وی درباره نسخه‌های موجود نهج البلاغه توضیح داد: یک نهج البلاغه معروف در اختیار مردم که همان نسخه شریف سید رضی است که بیش از هزار سال پیش برای تعدادی از شاگردانش نوشته است. گزیده‌ای از محتوای کتابی که وی پیش‌تر تألیف کرده به نام «خصائص امیرالمومنین (ع) و گزیده کلمات امیر» را مستقل تنظیم کرده و در نتیجه وی هم احساس نمی‌کرده که باید بیش از اینها منابع را مورد استفاده و ارائه دهد. حجت‌الاسلام موسوی با اشاره به اینکه یکی دیگر از نقاط ضعف این اثر بریدگی در متن است، اظهار داشت: بهرحال این اثر با ذهنیت بلاغتی تنظیم شده و حوائج آنهایی که از او درخواست کرده بودند را تأمین می‌کند خود شریف رضی به عنوان چهره علمی قابل اعتماد است بنابراین احساس کرده که دیگر نیاز به منابع و اسناد ندارد و همینطور برش‌های متن هم باعث شده تا منویات علی (ع) به طور کامل در سخنرانی‌هایشان پوشش داده نشود. بر همین اساس هم هست که اهل سنت گاهاً در آن تشکیک کرده‌اند و در انتساب متون به امیرالمؤمنین (ع) حتی برخی فقهای شیعه در مسائل فقهی، عبادی و اعتقادی بدان استناد نورزند. *1200 منبع در «تمام نهج‌البلاغه» وی با اشاره به اینکه در «تمام نهج‌البلاغه» این دو مشکل حل شده است، اظهار داشت: این نسخه موجود پشتوانه‌اش 1200 منبع است و مستخرج بیش از 80 هزار کتابی است که در کتابخانه‌های مختلف از مک گیل کانادا تا کتابخانه‌های هند و یمن و دیگر کشورها نگهداری می‌شود، این عدد را جلوی هر مخالفی بگذاریم دست از عناد برمی‌دارد و تشکیک نمی‌کند. همچنین در زمینه تقطیع نیز باید بگویم که کلام امیر با خطبه‌های مختلف و نیت‌های متعدد که در موقعیت‌هایی ایراد شده بدون منقطع شدن در این اثر ارائه شده است. حجت‌الاسلام موسوی درباره تقطیع در نهج‌البلاغه سید رضی گفت: زمانی که به هر دلیلی متن منقطع می‌شود منویات به خواننده نمی‌رسد، سید رضی در باب‌بندی نیز عجله به خرج داده و موضوع‌بندی و ترتیب تاریخی را رعایت نکرده است و گاهی برخی مباحث را وسط خطبه آورده یا بالعکس بنابراین تفکیک خطبه، وصایا و باب‌ها به لحاظ تاریخی و موضوعی صورت نگرفته است. بنابراین اگر بدانیم که فلان خطبه متعلق به جنگ جمل است باید در کنار همین مبحث قرار بگیرد تا اینکه کنار جنگ صفین باشد بنابراین موقعیت ایراد خطبه با وصایا متفاوت و اثرگذاری آن ناصحیح می‌شود. گردآورنده «تمام نهج‌البلاغه» اظهار داشت: بنابراین در این اثر 17 نسخه نهج البلاغه را مقابل هم قرار داده و حتی نسخه بدل‌ها نیز ارائه شده تا اگر کسی خواست برخی معانی متفاوت کلمات را هم بخواند با توجه به تفاوت معانی، در دسترش باشد، خوشبختانه این اثر به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی برای نخستین بار در تاریخ شیعه صورت گرفته است. وی درباره انعکاس این نهج البلاغه در سطح جهانی ابراز خرسندی کرد و افزود: اینکه یک اثر در چه فضا و محدوده‌ای ارائه شود هم خیلی مهم است، این اثر چون درباره امیرالمؤمنین (ع) و شرایط سخت تشیع است با توجه به حملات مخالفان و تکفیری‌ها در دنیای امروز گردآوری کردم، بنابراین برای نخستین بار سندی که مربوط به تشیع و امیرالمؤمنین(ع) است به دبیرکل سازمان ملل رساندم و او هم در پاسخ آن گفت که این کتاب را در معرض دید در سازمان ملل قرار خواهد داد. (بیشتر بخوانید) این نکته خیلی خوبی است، آنجا 193 کشور هستند و مورد بازدید قرار می‌گیرد، واتیکان هم که بالاترین مرکز مسیحیت دنیاست همین چند ماه پیش نسخه‌ای از من دریافت کرد و رسماً گفتند که در شورای مرکزی پاپی از آن استفاده خواهند کرد.
/س.ب215