سرّ صعود و سقوط انسان ها چیست؟
وارث: از یک سو، انسان موجودى است که خداى متعال چنان استعدادى در او نهاده است که مى‌تواند خلعت «خلافت اللّهى» بر تن نموده و مسجود و مخدوم ملایکه شود.(بقره ، 30 ـ 34) در قوس صعود و تکامل، انسان مى‌تواند تا مقام «مقعد صدق عند ملیک مقتدر»(قمر (54)، 55) اوج بگیرد؛ جایى که از بالاترین درجات کمال و قرب به حضرت احدیت محسوب مى‌گردد و حضرتش او را با خطاب «یا ایتها النفس المطمئنه» مخاطب مى‌سازد و در ضیافتى خاص، به عطاى «فادخلى فى عبادى و ادخلى جنتى» مى‌نوازد.
از سوى دیگر، همین انسانى که مدال «احسن تقویم» را از خالق‌هستى دریافت کرده، گاه آن‌چنان سقوط مى‌کند که به پست‌ترین مراتب هستى فرو مى‌غلطد. در این هنگام تا بدان حد فرومایه و بى‌مقدار مى‌گردد که هم‌سنگ چهارپایان و بلکه فروتر از آنها قرار مى‌گیرد و به چنان فلاکتى گرفتار مى‌آید که رتبه‌اى بالاتر از «شر الدواب(انفال (8)، 22 و 55): بدترین جنبندگان» نمى‌توان برایش در نظر گرفت.
به راستى سرّ این همه صعود و سقوط چیست؟
چگونه است که وجودى واحد، اقتضاى دو سیر این‌چنین متضاد را دارد؟ چه چیز نهال وجود انسان را شکوفا و بارور مى‌سازد و چگونه است که این نهال مى‌سوزد و خاکستر مى‌شود و از بین مى‌رود؟
کتاب" آیین پرواز "تلاشى است براى پاسخ به پرسش‌هاى فوق و پرسش‌هایى دیگر نظیر آنها که ذهن‌هاى بسیارى را به خود مشغول مى‌دارد. این کتاب خلاصه درس‌هاى اخلاق استاد فرزانه و فقیه و فیلسوف گران‌مایه، حضرت آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى است که توسط حجت‌الاسلام والمسلمین آقاى جواد محدثى جهت استفاده نسل جوان و نوجوان به تلخیص درآمده و به همت انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) چاپ و منتشر شده است. این درس‌ها در سال‌هاى تحصیلى 1379 و 1380 در قم و در جمع طلاّب و سایر علاقه‌مندان برگزار گردیده است.
آنچه که موجب مى‌شود ما از خدا، قیامت و وظایف خودمان نسبت به خدا و قیامت غافل شویم توجه به مسایل دیگر است. ما به طور طبیعى، گرایش‌ها، خواست‌ها و نیازهایى داریم و در اثر پرداختن به آنها از این مسایل اصلى غافل مى‌شویم
کتاب "آیین پرواز "مشتمل بر بیست و هشت درس است. درس اول: مفهوم و جایگاه تزکیه،درس دوم: نفس و تزکیه آن، درس سوم: تکامل و تنازل نفس، درس چهارم: کمال نهایى انسان«قرب الى الله»، درس پنجم: «عبودیت»، راز کمال انسان، درس ششم: خودپرستى، عامل سقوط، درس هفتم: در جستجوى هویت انسانى، درس هشتم: خروج از غفلت، درس نهم: عوامل غفلت، درس دهم: یاد خدا، هویت‌بخش انسان، درس یازدهم: ذکر لفظى و ذکر قلبى، درس دوازدهم: راهى براى ذکر قلبى، درس سیزدهم: مانعى مهم براى ذکر،درس چهاردهم: اهمیت تفکر، در سیر معنوى،درس پانزدهم: مقایسه دنیا و آخرت، درس شانزدهم: دنیا از دیدگاه اسلام درس هفدهم: نقش ایمان و عمل صالح در تکامل انسان، درس هجدهم: متعلَّق و مراتب ایمان، درس نوزدهم: راه‌هاى تقویت ایمان، درس بیستم: تحلیل رابطه ایمان و عمل، درس بیست و یکم: گناه، عامل سقوط انسان، درس بیست و دوم: نماز، سرّ تکامل، درس بیست و سوم: نقش «نیت» در تعالى و سقوط انسان، درس بیست و چهارم: ریــا، درس بیست و پنجم: نیت و مراتب آن، درس بیست و ششم: در جستجوى روح نماز، درس بیست و هفتم: نماز خاشعان، درس بیست و هشتم: راهى براى خشوع در نماز.
برگی از این کتاب را با هم ورق می زنیم.
نویسنده در درس نهم این کتاب در باب عوامل غفلت چنین می نویسد: در زمینه عوامل ایجاد کننده و نیزاز بین برنده غفلت، هم مى‌توانیم به تحلیل‌هاى «عقلى» روى بیاوریم و هم مى‌توانیم با استفاده از «نقل» و آیات و روایات به شناسایى این عوامل بپردازیم.
به طور کلى، عامل غفلت ما از یک مسأله، توجه به مسایل دیگر است. بارها اتفاق افتاده که مى‌خواسته‌ایم کارى را انجام دهیم اما در اثر مشغول شدن به کارها و مسایل دیگر، به کلى فراموشمان شده و از آن غافل شده‌ایم.
همین انسانى که مدال «احسن تقویم» را از خالق‌هستى دریافت کرده، گاه آن‌چنان سقوط مى‌کند که به پست‌ترین مراتب هستى فرو مى‌غلطد. در این هنگام تا بدان حد فرومایه و بى‌مقدار مى‌گردد که هم‌سنگ چهارپایان و بلکه فروتر از آنها قرار مى‌گیرد
مثلا اگر در یک جلسه سخنرانى یا کلاس درس، تمام حواسمان به سخنران و معلم باشد، از این‌که کنار دستمان یا پشت سرمان چه کسى نشسته و یا این‌که در بیرون چه مى‌گذرد به کلى غافل مى‌شویم. اگر به عکس، تمام حواسمان به دور و برمان یا بیرون از کلاس باشد، چیزى از درس استاد نمى‌فهمیم. آنچه که موجب مى‌شود ما از خدا، قیامت و وظایف خودمان نسبت به خدا و قیامت غافل شویم توجه به مسایل دیگر است. ما به طور طبیعى، گرایش‌ها، خواست‌ها و نیازهایى داریم و در اثر پرداختن به آنها از این مسایل اصلى غافل مى‌شویم. مثلا انسان نیاز به غذا، مسکن و پوشاک دارد. براى تهیه اینها باید تلاش کند و دنبال کسب و کارى برود. گاهى انسان به خود مى‌آید و مى‌بیند عمرى است شب و روز، فکر و ذکرش همین چیزها بوده و اصلا فرصتى نیافته تا درباره مبدأ و معاد و مسیرى که بین مبدأ و معاد پیش رو دارد، بیندیشد!
چیزهایى که در اطراف ما هستند و به طور طبیعى توجه ما را به خود جلب مى‌کنند، گاهى به گونه‌اى هستند که توجه به آنها انسان را از آن مسایل اصلى چنان دور مى‌کند که بازگشتش بسیار مشکل است. این‌گونه امور را خداوند بر ما حرام کرده است. مثلا خداوند نوشیدن مُسکرات را حرام کرده؛ چون باعث مى‌شود عقل انسان زایل گردد و دیگر نتواند به خدا توجه کند! یا مثلا غنا و موسیقى‌هاى لهوى هم همین‌طور هستند. اگر انسان به این‌گونه چیزها عادت کند به کلى از خدا و قیامت و این طور مسایل غافل مى‌شود.
چاپ هفتم کتاب آیین پرواز در سال 1392 به قلم آیت الله محمد تقی مصباح یزدی به همت انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شده است.
منبع: روضة نیوز