بوی بهشت به مشام این افراد نمی‌رسد
قطع ارتباط با خویشاوندان هم نوعی پیمان‌شکنی با خدای سبحان به شمار می‌آید و آن چنان نزد خدا منفور است که از مصاحبت و همراهی با قاطع رحم (کسی که ارتباط با خویشاوندان را قطع کند) نهی شده و خدای سبحان در سه جای قرآن او را لعن و نفرین کرده است. در فقه نیز قطع رحم از گناهان بزرگ به شمار آمده، چنانکه از عوامل سریع فنا و نابودی بشر هم معرفی شده است؛ همچنین گفته شده: بوی بهشت که از مسافت هزار ساله به مشام می‌رسد به مشام قاطع رحم نخواهد رسید.
آثار صله رحم
صله رحم پاداش دنیوی و اخروی مهم و فراوانی دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
ـ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هر کس از تأخیر اجل و گسترش روزی خود خوشحال می‌شود پس از خدا پروا کند و صله رحم کند؛ (1) همچنین فرمودند: کسی که از عمرش جز سه سال نمانده باشد با صله رحم، خدا عمرش را به سی و سه سال امتداد می‌بخشد.(2) در روایتی دیگر فرمودند: هر کس برای من یک عمل را ضمانت کند من برایش چهار چیز را ضمانت می‌کنم: هر کس صله رحم کند خدا او را دوست بدارد و روزی وی را گسترش دهد و عمرش را فزونی بخشد و او را به بهشتی درآورد که وعده داده است.(3)
ـ امام باقر (ع) فرمودند: صله رحم موجب پاکی اعمال و رشد دارایی و دفع بلا و آسانی حساب و تأخیر أجل می‌شود. (4)
ـ حضرت موسی(ع) از خدا پرسید: پاداش کسی که صله رحم کند چیست؟ فرمودند: اجلش را به تأخیر اندازم و سکرات مرگ را بر او آسان کنم و فرشتگان بهشت به وی ندا می‌دهند: به سوی ما بیا و از هر دری که می‌خواهی وارد شو.(5)
ـ امام صادق (ع) فرمودند: صله رحم و حسن همجواری، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می‌کنند.(6)
آثار قطع رحم
ـ امام رضا (ع) فرمودند: خدا تقوای الهی را با صله رحم همراه ساخت، پس هر کس صله رحم نکند تقوای الهی ندارد،(7) در نتیجه دیگر اعمال نیکش پذیرفته نیست(8) و کار او پیامدهای دنیوی و اخروی سختی خواهد داشت.
ـ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: قطع رحم مانع دعا و حجاب آن می‌شود؛(9) همچنین فرمودند: هر گاه قطع رحم همگانی شود، دارایی در دست اشرار قرار می‌گیرد.(10)
ـ از امام باقر (ع) روایت شده است: چهار چیز دارای کیفر زودرس است... گسستن پیوند با اهل صله رحم.(11)
ـ از امام صادق (ع) هم روایت شده است: گناهی که به سرعت نابود می‌کند، قطع رحم است.(12)
ـ امام صادق (ع) فرمودند: مردی که از عمرش سی و سه سال مانده قطع رحم می‌کند، پس خدا آن را به سه سال کاهش می‌دهد.(13)
ـ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: در قیامت مردی که به ظاهر در مسیر خیر بوده، ناگهان رحمی که وی پیوند خود را با او گسسته بر او وارد می‌شود و او را به ژرف‌ترین گودی آتش دوزخ می‌افکند؛(14) نیز رسول خدا (ص) فرمودند: بوی خوش بهشت از مسافت هزار ساله به مشام می‌رسد؛ ولی ستم کننده به والدین و قطع رحم آن را نمی‌یابند.(15)
مصادیق و شیوه‌های صله رحم
صله رحم تنها رفتن به خانه بستگان نیست، بلکه مصادیق فراوانی دارد و مصداق کاملش این است که پیش از دیگران نیاز آنان را برطرف و آنان را خوشحال سازد(16). پس صله رحم و پیوند با هر خویشاوندی متناسب با شأن اوست، چنان که گاه تنها به سلام کردن به او یا پاسخ نیکو دادن به سلام اوست زیرا وی به کمک مالی نیاز ندارد.
برخی شیوه‌ها و مصادیق صله رحم عبارتند از: ترک آزار خویشاوندان، سلام و تکریم، اطعام گرچه به جرعه آبی باشد، عیادت از بیمار(17)، شرکت در مراسم عزا(18)، زیارت و دیدار(19)، هدیه دادن(20) و تامین نیازهای آنان پیش از دیگران.(21)
رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: ای صاحبان خویشاوندی! با همدیگر دیدار کند ولی همسایه نشوید و به همدیگر هدیه دهید، زیرا زیارت و دیدار، دوستی را محکم می‌کند و همسایگی (ممکن است) موجب گسستگی پیوند شود و هدیه، خوی آدمی را نرم می‌کند.(22)
امام صادق (ع) در احادیثی چنین فرمودند: صله رحم کنید، هر چند با سلام کردن باشد(23)، با خویشانت پیوند برقرار کن، هر چند با دادن جرعه‌ای آب(24)، با عشیره خود صله رحم کنید و در تشییع جنازه آنان حاضر شوید، از بیمارشان عیادت و حقوق آنان را رعایت کنید(25)، برترین پیوند خویشاوندی این است که از آزارشان خودداری شود.(26)
پی نوشت:
1. الزهد.ص 39
2. تفسیر العیاشی.ج2.ص220
3. عیون اخبار رضا(ع).ج2.ص37
4. الکافی.ج 2.ص15
5. روضه الواعظین.ص370
6. الکافی.ج2.ص152
7. کتاب الخصال.ص156
8. سوره مایده .آیه 27
9. مستدرک الوسایل.ج15.ص185
10. الکافی.ج2.ص374
11. کتاب الخصال.ص230
12. علل الشرائع.ص584
13. الکافی.ج2.ص153
14. همان.ص156
15. همان.ص349
16. تسنیم.ج2.ص560
17. الکافی.ج2.ص636
18. همان
19. الجعفریات.ص153
20. همان
21. الفقیه.ج2.ص67
22. مستدر الوسائل.ج13.ص205
23. الکافی.ج2.ص155
24. همان.ص151
25. همان.ص636
26. الکافی.ج2.ص151
برگرفته از مفاتیح الحیات؛ اثر آیت الله جوادی آملی
/ف.م214