شغلی که انسان را خوشبخت می‌کند!

امام سجاد (علیه‌السلام) در بیان اهمیت نزدیکی محل کار و محل زندگی فرمودند: «از سعادت فرد این است که محل کسب و کارش در شهر خودش بوده و با نیکان رفت و آمد داشته باشد و فرزندانی داشته باشد که کمک‏ کارش باشند.»

اگر محل کار انسان در محل زندگی‌اش باشد، نتایج بسیاری به همراه دارد. گاهی انسان اعتقاداتی دارد و به واسطه آن سعی در انجام درست کار دارد. گاهی نه خیلی متدیّن نیست، امّا در آن محیط، به واسطه شناخته شدنش حساب آبرویش را می‏کند و برخی کارهای خلاف و اشتباه را مرتکب نمی‌شود.

به فرموده امام جعفر صادق (علیه‌السلام) «سه چیز مایه خوشبختی است؛ همسر همراه، فرزندان نیکوکار و شغلی که در شهر فرد باشد و فرد پس از کار، نزد خانواده‌اش رفته و با آنها خوش باشد.» چنین شخصی، صبح‌ها چشمش در خانواده‏اش باز می‌کند و بعد به سر کار می‌رود. شب هم سر خانه و زندگی‌اش بر می‌گردد. آیا باز هم ممکن است خطا کند و به بیراهه برود؟

شیطان صیاد زیرکی است

وقتی از کار صحبت می‌کنیم مسائل مادی مطرح می‌شود. یعنی شخص می‌خواهد معیشتش را با این کار و حرفه بگذراند. سر و کارش با مسائل مادّی است. جایی که برای مسائل مادّی آماده شده، خیلی باید مراقبت بود که جلوه های مادّی زیادی نداشته باشد و انسان را فریب ندهد. محیط کاری ریشه ‏های رذایل اخلاقی را در فرد زنده نکند، زیاده‌طلبی نیاورد، حرص و آز نیاورد. پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمودند: «شرترین جا در میان قطعه‏ های زمین، مرکزی است که می‌خواهی با مسائل مادّی رو به رو شوی و مال به دست بیاوری.»  اگر انسان جایی برود که مظاهر مادیات او را جذب می‌کند و از خدا بی خبر می‌شود و به یاد خدا باشد بسیار ارزش دارد.

در فضا و محیطی که جو آن مادیات است، بهترین فرصت برای شیطان است. محیطِ شغلی بهترین محیط است برای این که انسان صید شیطان باشد. جوّ حاکم بر محیط که جوّ مادیات است، خود به خود زمینه ‏ساز است برای این که انسان اسیر شیطان شود. حال ممکن است فردی بگوید پس با این شرایط کار نکنیم؟ خیر؛ سنگر را که نباید خالی کرد، دین‏داری کار مشکلی است. ظاهرسازی کار آسانی است امّا دین‏داری کار مشکلی است.

برخی شغل‌ها مثل زراعت و چوپانی خود شغل سازنده است؛ بر اساس روایات این مشاغل مستحب هم هستند. شغل‌هایی هم هستند که مکروه هستند و از آنها نهی شده است. محیط کار هم به همین صورت است؛ برخی فضاها تخریبی است و بر عکس، فضاهایی داریم که سازنده است. فضاهایی که با بُعد معنوی انسان هم‏سو هستند، نقش سازنده دارند؛ چون آن بُعد معنوی درونی را زنده می‌کنند. به عنوان مثال پیغمبر اکرم خطاب به ابوذر می‌فرمودند: «تا موقعی که در مسجد هستی، هر نفسی که می‏‌کشی خدا یک درجه در بهشت تو را بالا می‌برد. ملائکه برایت درود می‌فرستند. هر نفس که می‏‌کشی ده حسنه برایت ثبت می‌شود. »

این‌ها همه تأثیر محیط است. محیط‌هایی هست که انسان را از نظر بُعد انسانی‏ و الهی، زنده می‌کند، توصیه می‌شود که به این محیط‌ها بروید و از آن طرف محیط‌هایی هست که باید حواست جمع باشد یک وقت شیطان فریبت ندهد.

مراجعه کنندگان در محل کار نیز روی انسان تأثیر دارند. انسان حداقل باید آن محیط شغلی یا شغلی را انتخاب کند که مراجعین آن زنده کننده بُعد شیطانی انسان نباشند. لازم نیست مراجعه کننده، بعدِ رحمانی و الهی را در انسان زنده کند. آنچه در محیط شغلی باید به عنوان معیار حداقلی رعایت شود این است که مراجعه کنندگانی که پیشِ انسان می‌آیند، او را فاسد نکنند! این دعوت به انزوا نیست؛ این دعوت به رعایت حدود الهی است.

خداوند در سوره ناس که به طورِ کلی مضمونش پیرامون روابطِ اجتماعی است، خطاب به خودِ پیغمبر می‏‌فرماید: ای پیغمبر بگو پناه می‌برم به خدا از شر افرادی که شر می‌رسانند.»  روابطِ شغلی یکی از مصادیقِ بارز تأثیر روابط بر انسان است. این رابطه نباید نقش تخریبی داشته باشد. بعدِ درونیِ شیطانی و هواهای نفسانی انسان را شکوفا و زنده نکند. باید شغلی انتخاب کرد که مراجعینش بُعد شیطانی انسان را تحریک نکنند.

 پی نوشت:

*برگرفته از درس اخلاق مرحوم آقا جواد تهرانی

/م.س215