هنوز چهره حقیقی مسجد در معرض دید جوانان قرار نگرفته است

وارث : مسجد را می توان مهمترین پایگاه اجتماعی مسلمانان دانست. پایگاهی که از هر جهت به قوام امت اسلام یاری می رساند و در مهمترین بعد یعنی بعد عبادی پرچم دار معرفی شهر اسلامی است. در زمان صدر اسلام آنچنان که می دانیم تمامی امور جامعه در مسجد به سرانجام می رسید و در واقع محل اداره جامعه مسجد بود. این نقش و جایگاه اما امروز روی دیگری پیدا کرده است و عمدتا مساجد پایگاه عبادی هستند با این حال با توجه به تاکیدات اسلام بر پویایی مسجد و جایگاه این مکان مقدس باید در احیای ظرفیت های مسجد کوشید و معارف اهل بیت(ع) را از این مسیر برای مردم معرفی کرد.

در همین راستا با حجت الاسلام ‌سید جمال الدین میررفیع تبار، پژوهشگر حوزه دین به گفت و گو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:

- چگونه می توان از ظرفیت مساجد برای تبلیغ معارف اهل بیت(ع) بهره برد؟

قبل از ورود به این بحث به این روایت از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) اشاره می کنم که فرمودند:  «المساجد سوق من اسواق الآخرة قراها المغفرة وتحفتها الجنة» (مساجد بازاری از بازارهای آخرتند. آمرزش [و بخشش] از وسایل پذیرایی آنها است و هدیه آنها بهشت است).

بدون شک یکی از عوامل موثر و تاثیر گذار در پیشبرد فرهنگ و تمدن اسلامی در زمینه های مختلف آموزشی و تربیتی و فرهنگی مساجد هستند. جامعه اسلامی بدون مسجد نمی تواند نقش های فرهنگی و تربیتی و اجتماعی را ایفا کند لذا پیامبر اسلام(ص) در بدو ورود به هر شهری ابتدا اقدام به ساخت مسجد می کرد برای مثال در ورود به مدینه مسجد قبا را احداث کرد تا بدین وسیله امور مسلمین را سازماندهی کند.

اموراتی از قبیل برپایی نماز، قضاوت، بسیج نیروها و اعلام جنگ و صلح که همگی نشان دهنده اهمیت و جایگاه این مکان مقدس است در مسجد نظام می گرفت. بنابراین با نگاهی حتی اجمالی به سیره پیامبر و اهل بیت متوجه می شویم که مسجد در نگرش آنان از جایگاه مهمی برخوردار بوده است. پس وظیفه ما نیز آن است که بتوانیم احکام و معارف دین و سیره آنان را ادامه دهیم و قوام بخشیم.

نباید بیان معارف و سیره اهل بیت(ع) محدود به دوران ولادت و شهادت آنان شود بلکه ائمه جماعات باید برنامه مشخصی برای معرفی زندگانی ائمه(علیهم السلام) داشته باشند و نوع مواجهه اهل بیت(ع) را در شرایط مختلف برای مردم بازگو کنند.

- ساخت مسجد می تواند یکی از راهکارهای اساسی برای تبلیغ باشد، هم از این نظر که ساختمان مسجد در فضای شهری دیده می شود و یک نشان دینی است و هم از این جهت که از مسیر مسجد معارف دین برای مردم بیان می شود، اما با این حال گسترش و توسعه و احداث مساجد نیازمند بایدها و نبایدهایی است و هرکسی واجد شرایط ساخت مسجد نیست، نگاه قرآن نسبت به این مسئله چگونه است؟

 ساخت مسجد از اهمیت بالایی برخوردار است. قرآن کریم در آیه 18 سوره توبه می فرماید: « إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ » (مساجد خدا را تنها كسانى آباد مى‏كنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيده‏اند پس اميد است كه اينان از راه‏يافتگان باشند ).

در این آیه شریفه شرایط آباد کنندگان مسجد، برپا داشتن نماز و زکات شرط است همچنین شرط دیگر آن است که از نظر روحی و شجاعت در مرتبه بالایی باشند. بنابراین روشن می شود که متولیان مسجد باید از میان پاک ترین افراد انتخاب شوند.

- در این آیه اشاره به عمران مساجد شده است، زمانی که از عمران و آبادانی یک مسجد سخن به میان می آید مقصود چیست؟

در مورد آبادی و عمران مساجد صرفا منظور عمران ظاهری و فیزیکی مسجد نیست بلکه عمران معنوی نیز تاکید شده است. اگر مساجد از نظر معنوی کم رونق بوده و حضور مردم و نماز گزاران کمرنگ باشد و در عین حال برنامه های جذاب و جوان گرا در مسجد برگزار نشود طبیعتا چنین مسجدی با مسجد طراز اسلامی فاصله دارد و مورد قبول اسلام نیست.

- چرا مساجد تبدیل به محل حضور افراد میانسال و پیر شده است و کمتر می بینیم که در مسجدی اکثریت جمعیت حاضر را جوانان تشکیل دهند؟

مسجد بی گمان به عنوان سنگری که از آغاز بنا شدن دارای نقش آموزشی و تربیتی بوده است نمی تواند در مورد نسل جوان و پرسش گر بی برنامه باشد و از آن طرف یک جوان، آرمان خواه، زیبا طلب و تشنه مذهب و زیبایی های دینی است. جوان نمی تواند به این مکان بی توجه باشد لذا اولین چیزی که باید برای مسجد در نظر گرفته شود برنامه برای جوان است، این مسجد است که می تواند مهمترین کانون مذهبی باشد و زیبایی خود را داشته باشد چرا که مسجد هر صاحب دلی را به خود جلب می کند.

روی حقیقی مسجد هنوز در معرض دید جوانان قرار نگرفته است و روش های جذاب در ایجاد گرایش به کار نرفته است در نتیجه با گذشت بیش از سی سال از انقلاب اسلامی آنچنان که باید فضای مسجد مملو از حضور جوانان نیست.

- عوامل ایجاد پیوند میان جوان و مسجد از دیدگاه شما چیست؟

ایجاد ارتباط عاطفی میان خانه و مسجد می تواند مهمترین عامل اثرگذار در ایجاد این پیوند باشد. خانواده همواره به عنوان نخستین کانون تعلیم و تربیت نقش عمده ای در برقراری این ارتباط دارد.

دومین عامل ایجاد ارتباط عاطفی میان مدرسه و مسجد است، یعنی بتوانیم مسجد را از همان سنین نوجوانی میان دانش آموزان مطرح کنیم.

از سوی دیگر باید از یک سری ارتباطات دستوری در مسجد دوری کنیم. همچنین زیباسازی مسجد نیز اهمیت دارد. این مساله از مشکلات امروز ماست که به مسجد رسیدگی نمی کنیم و جاذبه برای آن نمی سازیم. مسجدی که پاکیزگی و طراوت در آن رعایت شده باشد بسیار در جذب مردم اثرگذارتر است.

/م.ی216