وقتی نماز بدون دعا ناقص و نارس است
در باب اعمالِ مؤثر بر دعا، ما می بینیم كه در روايات مسأله نمازهاي پنجگانه مطرح شده و تصویراتی هم براي دعا كردن به هنگام نماز، قبل و بعد و در بین آن وجود دارد.
دعاي مستجاب بعد از نماز واجب: روایتی از امام صادق (ع) است كه حضرت فرمود: «همانا خداوند نمازها را در دوست داشتني ترين ساعات بر شما واجب گردانيده است؛ پس بعد از نمازهای واجب، حاجاتتان را از خدا بخواهيد.» در اينجا بحث دعاي بعد از نماز و تعقیب را مطرح فرموده است.
چند روایت با يك مضمون است؛ هم از پیغمبر اکرم(ص) و هم از امام صادق (ع) روایاتی داريم كه من يكي از آنها را مي خوانم: «هر كس نماز واجبی را به جا آورد، در پی او دعای مستجابي دارد. در یک روایت ديگر دارد: «از حضرت سؤال کردند کدام دعا زودتر به اجابت می رسد؟ حضرت در پاسخ فرمودند که از نظر زمانی، دعا در آخر شب و از نظر عملي، دعا بعد از نمازهای واجب.
تأثير دعا بر نماز: مطالبي كه تا اینجا گفتيم همه نسبت به اثرگذاری نماز بر روی دعا بود. حالا مي خواهم یک چیز تازه عرض کنم و آن عکس اين مطلبي است كه مطرح كردم؛ اثر گذاری دعا بر روی نماز. می خواهم اهمیّت دعا را عرض کنم. همه اين مطالب تا اينجا این بود که انسان وقتي نماز می خواند، قبل و وسط و بعد از نماز، این بر روي دعاي او تأثير مي گذارد و كاربرد دعا را زياد مي كند. روایاتی داشتیم كه اینها روی دعا، اثر می گذارد و کاربرد دعا را بالا می برد. امّا از این طرف هم داریم که دعا روی نماز اثر می گذارد. این یعني چه؟ یعنی روی قبولی نماز تأثير دارد.
در روایتی از امام صادق (ع) آمده که حضرت از پدر بزرگوارشان امام باقر(ع) نقل می فرمایند که ايشان در ذیل این آیه: «فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ » مي فرمود: «بعد از اینکه نمازت را خواندی و سلام دادی، در حالي كه نشسته ای و هنوز بلند نشده ای، در دعا كردن برای امور دنیا و آخرتت بکوش! و وقتي كه از دعا فارغ شدی، مُلتمسانه از خدا بخواه که نمازت را از تو بپذیرد!» پس این دعای بعد از نماز، باعث مي شود که خدا نمازت را قبول کند.
دعا يا نماز مستحبي؟: در مقایسه بین دعا و نماز مستحب، از نظر فضیلت و محبوبیّت عندالله تعالی، کدامیک أفضل است؟ دعا کنم یا نماز مستحبی بخوانم؟ البته دعا أفضل است. من در اين رابطه که نماز مستحبی بخوانم یا دعا کنم، فقط یک روایت می خوانم. روایت از امام باقر(ع) است كه: «دعاي بعد از نماز واجب بهتر از نماز مستحبي است. روايت «نصّ» است و دیگر هيچ احتمال مخالفي در آن مطرح نیست. این روايت اشاره به دعاي بعد از نماز دارد.
نماز كال و ناقص: ما حتی درباره «دعاي بين نماز» هم روايت داريم كه نمازی که وسطش دعا نباشد «ناقص» یا «كال و نارَس» است. میوه بايد رسیده باشد تا قابل أكل شود. نماز هم بايد قابل پذیرش باشد، تا به كار آيد. روایتی است از پیغمبر اکرم (ص) كه حضرت فرمودند: «نماز بدون دعا برای مؤمنین و مؤمنات ناقص و نارَس است.»
آنچه ما در مجموعه دَه ها روایت در باب دعا هنگام نماز داریم، این است كه قبل از نماز، در نماز و بعد از نماز ـبه خصوص نمازهای واجب ـ دعا كردن وارد شده و اين دعا هم بر نماز اثر مي گذارد و هم نماز بر روي آن اثر دارد. این دو بر روي يكديگر اثر متقابل دارند و هم نماز روی دعا اثر می گذارد که يا مقتضی اش را تشدید می کند، یا آن را به فعلیت می رساند و یا تسریع در اجابت مي كند؛ و هم دعا روي نماز اثر می گذارد و باعث مي شود نمازت قبول شود و به نمازت مقبولیّت می دهد.
تاثیر قرآن بر دعا
عامل دیگری که باز به عنوان عامل اثرگذار بر روي دعا مطرح است، مسأله قرائت قرآن است. من این را که میگویم به خاطر ایّام ماه مبارک رمضان است و می خواهم بحث ها به گونه ای باشد که کارآیی داشته باشد. ما دو دسته روایت داریم در یک دسته از روایات اينطور آمده که بعد از ختم قرآن، دعا مستجاب است. انسان اگر یک بار قرآن را ختم کند و بعد از آن دعا کند، دعایش مستجاب است. اینها یک دسته از روایاتند. یک دسته ديگر از روایات را داریم که مي فرمايد یک ختم قرآن لازم نيست، بلكه صد آیه از هر کجای قرآن كه بخوانی و بعد از آن دعا کني، این دعایت مستجاب است. البته اینها هیچکدام با هم منافات ندارد.
دعا بعد از ختم قرآن: یک روایت از پیغمبر اکرم(ص) است که حضرت فرمودند: «هر کسی که قرآن را ختم کند، دعای او پس از تلاوت قرآن مستجاب است.» یک تعبیر دیگر به همين مضمون است كه: «براي هر صاحب قرآني، در هر بار ختم كردن قرآن، يك دعاي مستجاب هست.»
دعا بعد از تلاوت صد آیه: دسته دوم روايات را که گفتم، مربوط به «صد آيه خواندن» است. یک روایت از علی (علیهالسلام) داریم که حضرت فرمود: «هر كس صد آيه از قرآن را بخواند از هر کجای قرآن، هر سوره ای و هر جزئي كه باشد و بعد از آن هفت مرتبه بگوید «يا الله» اگر دعا كند، در صورتی که خدا بخواهد، كوه را از جا خواهد كَند.» يعني اگر نفرين كند، به خواست خدا کوه را از جا می کَند. یعنی اين دعا این قدر بُرد دارد.
لااقل سوداگر باشید: عرض کردم كه ماه مبارک رمضان، هم ماه تلاوت قرآن و بازگو کردن کلام ربّ است و هم ماه سخن گفتن عبد با ربّ است؛ آن هم این همه آثار بر آن مترتّب است. مي خواهم اینها را با هم تلفیق كنم. قرآن كه می خوانید حواستان جمع باشد. لااقل سوداگر باشید! البته این «لااقل» است كه می گویم. لااقل سوداگر باشید! لااقل حسابگر باشید! از فرصت هایتان استفاده کنید! هم از فرصت زمانی بهره بگيريد که اين فرصت عبارت از ماه مبارک رمضان است و هم از فرصت هایی که از ناحیه اعمال به دست شما می رسد، برای اينكه دعاهايتان به اجابت برسد، از اين فرصت ها استفاده كنيد. چه از نمازهای واجب، چه از قرآن هایی که می خوانید، از همه این فرصت ها کمال بهره برداری را کنید. من ميخواستم این را توصیه کنم كه دعا کنید؛ به خصوص برای دیگران كه اگر براي غير دعا کنید، نفعش برای شما بیشتر است، إنشاءالله!
منبع: خبرآنلاین
/م.ی216