ماجرای ساخت «پنجره فولاد»

وارث : وقتی صحن عتیق(انقلاب) در دوره صفوی و با طرح «شیخ بهایی» ساخته شد، «ملا محسن فیض کاشانی» که حکیم، فیلسوف، عارف و شاعر آن دوره بود، پیشنهاد داد برای کسانی که به هردلیل نمی توانند وارد حرم مطهر شوند و کنار ضریح بایستند، فضایی طراحی شود که بتوانند در نزدیک ترین فاصله از ضریح مطهر، بایستند وبتوانند ضریح امام رضا (ع) را ببینند و زیارتنامه بخوانند. بنابراین پنجره‌ای فولادی در محلی که مشرف به ضریح مطهر بود نصب شد و از آن به بعد به «پنجره فولاد» معروف شد. صحن عتیق (انقلاب) که پنجره فولاد در آن دیده می‌شود. عکاس: عبدا... قاجار، عکاس درباره ناصریاولین پنجره فولاداولین پنجره فولاد، پنجره‌ای نسبتا کوچک از جنس فولاد بود و در نزدیک‌ترین مکان ممکن به ضریح مطهر رضوی، در صحن انقلاب اسلامی (عتیق) قرار گرفت تا اشخاصی که به خاطر عذر شرعی و یا موارد مشابه، از رفتن به کنار ضریح معذورند، بتوانند از پشت این پنجره که ضریح مطهر از داخل شبکه‌های آن پیداست، زیارت‌نامه بخوانند و با امام رضا(ع) درددل کنند. پنجره برنزی که در زمان زمان ناصرالدين شاه قاجار جایگزین پنجره اول شد. از آنجا كه بعضي قسمت‌هاي پنجره قديمي ساييده شده بود، در اوايل پيروزي انقلاب اسلامي پنجره دوم هم به موزه انتقال يافت و به جاي آن پنجره برنزی دیگری نصب شد.شفایافتن بیماران صعب العلاج، معلول و حاجت گرفتن حاجتمندان پشت پنجره فولاد، سبب شد تا نگاه ها به این پنجره کوچک، نگاه ویژه ای باشد و به سرعت، این محل را به یکی خاص‌ترین مکان های حرم مطهر امام رضا(ع) تبدیل کرد. تا جایی که بستن پارچه و ثفل و زنجیر به شبکه های پنجره فولاد، به تدریج تبدیل به یک سنت برای حاجتمندان و مراجعان به این محل شد. سنتی که البته ریشه دینی نداشته و تنها از یک باور عامیانه سرچشمه گرفته است. پنجره دوم صحن انقلاب در دوره پهلوي دومسه پنجره فولادیکی از نکات قابل توجه درباره پنجره فولاد این است که پنجره نصب شده از دوره صفویه، پنجره فعلی حرم مطهر نیست و پنجره فولاد فعلی، سومین پنجره فولاد نصب شده در حرم مطهر است. پنجره فولاد اول، تا زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار در صحن انقلاب وجود داشت. اما در عهد ناصری، پنجره دیگری این بار از جنس برنز ساخته شد که جایگزین پنجره اول شد.یکی از پنجره‌های قدیمی حرم که توسط شاهرخ تیموری از فولاد زرکوب ساخته شده است. در این اثر ارزشمند که شامل دو لت است، میله های فولادی به صورت مشبک، نقوش هندسی منظمی (گره پنج) را به وجود آورده است. روی این اثر، کتیبه های زرینی به خط زیبای نسخ برجسته نوشته شده که اندکی محو شده است. در حال حاضر این اثر نفیس در موزه آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر به معرض دید علاقه مندان گذاشته شده است.دومین پنجره هم تا اوایل انقلاب اسلامی در حرم مطهر وجود داشت، اما با توجه به فرسودگی و ساییده شدن برخی از قسمت‌های پنجره قدیمی و مشکلاتی که برای زائران به وجود آمده بود، مسئولان آستان قدس رضوی تصمیم گرفتند این پنجره را به موزه آستان قدس منتقل کرده و پنجره جدیدی را جایگزین آن کنند. بنابراین سومین پنجره از جنس برنز در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران ساخته شده و جایگزین پنجره دوم شد که در پشت رواق توحیدخانه داخل صحن انقلاب اسلامی قرار دارد.سایر پنجره‌های حرماما غیر از پنجره فولاد اصلی که در صحن انقلاب قرار دارد، ۵ پنجره فولاد دیگر هم در حرم مطهر وجود دارد که معروف ترین آن، پنجره فولاد صحن جمهوری اسلامی و البته جدیدترین این پنجره ها هم پنجره فولاد رواق دارالحجه است./1102101305