حجت الاسلام حسینی : مدارا یعنی حق گویی اما با نرمی
وارث:ایام شهادت حضرت جواد الائمه (ع) در هیئت روضه الجواد(ع) با سخنرانی حجت الاسلام سید علیرضا حسینی و مداحی کربلایی حسن حسینخانی،حاج علی نجفی ،کربلایی امیر رضا شیرازی برگزار شد.
امام نهم امام جواد علیهم السلام از امامانی است که ویژگی های منحصر به فردی دارد از جمله این که در طفولیت به امامت می رسد. در سن 7 سالگی و مردم نمی توانستند هضم کنند این مساله را و اولین امامی که در جوانی یعنی 25 سالگی به شهادت رسیدند. همین امر موجب شد زندگی حضرت پر تشنج شود. برخی از اصحاب هم در قبول امامت حضرت تردید کردند. حتی برخی صحابه گفتند ما منتظر می مانیم تا به بلوغ برسد. همین امر موجب شد مناظرات امام رنگ و بویی دیگر بیابد و گرم تر شود. با پیرمردان مناظره می کردند و همه را مبهوت می کردند.
چرا امام جواد علیه‌السلام در جوانی به امامت رسیدند؟
یکی از دلایل امامت در کودکی، فراهم شدن بستر غیبت است. لذا از امام جواد علیه‌السلام امامت در کودکی آغاز شد و امام هادی علیه‌السلام در 8 سالگی به امامت رسیدند و امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف در 5 سالگی به امامت برسند و غائب شدند. حضرت می فرمودند:«انّا اهل بیت یتوارث اصاغرنا عن اکابرنا القذة بالقذة»1 ما اهل بیتى هستیم که کودکان ما از بزرگانمان به تمامه ارث مى برند.
سیره امام جواد علیه‌السلام
در زندگی امام جواد علیه‌السلام ویژگی ها و بخش های مهمی هست اما بخش مهم مناظرات قابل توجه است. مرحوم شیخ طبرسی 2 در کتاب "الاحتجاج" این فرصت را فراهم کرده تا تمام مناظرات امامان معصوم علیهم السلام خوانده شود.
مکاتبات ائمه طاهرین علیهم السلام
بخشی از سیرۀ ائمه علیهم السلام مکاتبات حضرات است. برای پی بردن به اهداف یک جریان از چند طریق می توانیم این کار را انجام دهیم که یکی از این راه ها مطالعه مکاتبات است. درمورد عاشورا نامه های حضرت یا درمورد امیرالمومنین علیهم السلام نهج البلاغه وجود دارد ولی درمورد باقی ائمه علیهم السلام چنین چیزی ندیده ام. در کتاب "امالی شیخ مفید"3 صفحۀ 119 مجلس 23 حدیث 20 آورده اند شخصی به نام بکر بن صالح نقل می کند که : دامادم نامه ای به امام جواد علیه‌السلام نوشت با این مضمون که پدری دارم که ناصبی4 است و خیلی هم مرا آزار داده است و من شیعه ام و مرید شما. برایم دعایی کنید و رای خود و نظر خود را به من بگویید. با او بجنگم و برخورد کنم یا مدارا کنم؟ امام نوشتند: آنچه نوشتی در مورد پدرت فهمیدیم ، دعایتان می کنیم اما مدارا کردن با او برای تو بهتراست تا با او بجنگی ، درست است که سخت است اما بعد از سختی آسانی است، صبر داشته باش، خدا تو را ثابت کند در مسیر کسی که دوست داری و ولایتش را پذیرفتی.
این یعنی مدارا باعث نشود خودت عقایدت عوض شود.
مدارا چیست؟
روایات مهمی در مورد مدارا داریم. رسول الله صلی الله علیه و آله : «امرنی ربی بمداراه الناس کما امرنی باداء الفرائض»5 پروردگارم همانگونه که مرا به انجام واجبات امر کرده به مدارا کردن با مردم نیز امر فرموده . مدارا یعنی نرمی، نرمش، نرم خویی.
ما یک "مدارا" داریم یک "رفق". که رفیق از همین رفق می آید به معنای نرم خویی. مدارا در مورد دشمنان است و رفق در مورد دوستان می آید.
امام محمد باقر علیه السلام فرمودند: «اِنَّ لِکُلِّ شَیءٍ قُفلاً وَ قُفلُ الایمانِ الرِّفقُ.»6 هر چیزی قفلی دارد و قفل ایمان، مدارا کردن و نرمی است.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:« من مات مداريا مات شهيدا»7 هر كس مداراكنان زندگى كند شهيد از دنيا رود.
چه کنیم مدارایمان در زندگی زیاد شود؟
ابتدا این اصل را بپذیریم که در جامعه هیچ مردمی را نمی یابیم که همه چیز صد در صد باب میلشان باشد. هیچ همسری صد در صد باب میل نیست. 5 انگشت مثل هم نیست لذا هیچ 5 فرزندی مثل هم نیستند و نباید برخورد پدری با همه یکسان باشد. همسر برخی انبیا را ببینید. زن حضرت نوح و لوط علیهم السلام . اینان در آتش هستند زیرا در مسیر حق نبودند. حدیث داریم که انتظار نداشته باشید کودکانتان همچون زمان شما زندگی کنند زیرا زمانه تغییر کرده است. در کتاب "جامع الاخبار"8 از امام صادق علیه‌السلام وارد شده است: که چند چیز است که شما کامل نمی یابید. 1. عالمی که به علمش صد در صد عمل کرده باشد. اگر دنبال این چنین عالمی بگردی باید ارتباطت را با علما قطع کنی 2. هیچ عملی را بدون ریا نمیابی. این است که آیت الله بروجردی9 تمام نماز هایش را یک بار اعاده کرد. آقای فلسفی10 می گوید وارد خانه اش شدم دیدم دور حوض می گردد و اشک می ریزد و پرسیدم آقا چه شده؟ می گوید آقای فلسفی هرچه می گردم هیچ عملی را خالصانه برای خدا انجام ندادم. اگر دنبال عمل بدون ریا بگردید بی عمل می مانید. 3. هیچ غذایی را بدون شبهه نمی یابید. اگر دنبال غذایی بدون شبهه هستید بدون غذا می مانید. 4. اگر دنبال رفیق و دوست بدون عیب می گردید قطعا بدون رفیق و دوست می مانید.
وقتی هیچ چیز را نمی توان صد در صد پیدا کرد راه حلش مدارا و نرمش است. یکی از این بحث ها در موارد مالی است. حضرت رضا علیه‌السلام فرمودند:« مَن فَرَّجَ عن مُؤمِنٍ فَرَّجَ اللّه ُ عن قَلبِهِ يَومَ القِيامَةِ »11 هر کس اندوه و مشکلى را از مومنى بر طرف نماید خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.
مدارا یعنی حق گویی اما با نرمی. امر به معروف را نباید با درشتی و تو بیخ بگویید. شیخ جعفر کاشف الغطا12 نما هایش را در حرم حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام می خواند . یک وقتی به پسرش گفت برویم نماز صبح حرم. پسرش گفت خوابم می آید. می گویند آنقدر نوازشش کرد و او را بوسید که نصفه شب که راه افتادند به حرم بروند نزدیک حرم دیدند گدایی دم در حرم نشست تا دید می آیند دوید سمت آنها و کاسه گرفت. شیخ به پسرش گفت چرا آمده به حرم؟ گفت: به امید آنکه شاید بیاید شخصی به حرم و به او کمک کند. به پسرش گفت: من و تو که می دانیم حتما اگر نیمه شب برخیزیم خدا ناامیدمان نمی کند چرا بلند نشویم؟ چنان این حرف در پسرش اثر کرد که تا آخر عمر نماز صبح که هیج نماز شبش را هم در حرم امیرالمومنین علیه‌السلام خواند. این مدارای با فرزند است.
حریم مدارا کجاست؟
مدارا کردن حریم دارد مثلا در محلسی گناه می کنند باید با نرمی مقابلش ایستاد. شان نزول سوره کافرون همین است. این که گفتند به یک شرط دینت را می پذیریم. که یک روز در میان خدای هم را بپرستیم. اینجا مدارا معنا نداردو قرآن می فرماید:« أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَينَهُم »13 از ویژگی های مومن مدارا است. مدارا علامت عقل است. ببینید امام جواد علیه‌السلام با ام الفضل قاتل زندگی می کند و مدارا می کند. امیرالمومنین علیه‌السلام غاصب و قاتل حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را می بیند و مدارا می کند. امام مجتبی علیه‌السلام می بیند روی منبر پدرش را لعن می کنند اما مدارا می کند و مدارا اثر دارد چنان که مدارای آن فرد نسبت به پدر ناصبی اش اثر کرد و او مرید امام جواد علیه‌السلام شده بود.
/1102101302
پی نوشت:
1.
اهل بیت از دیدگاه اهل سنت، على اصغر رضوانى، مسجد مقدس جمکران، قم ، 1385 ه.ش، ص 160. الفصول المهمة، ص 247.
2.
امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طَبرِسی یا شیخ طبرسی (۵۳۲-۴۵۴ خورشیدی/۵۴۸-۴۶۸ قمری) با لقب «امین الاسلام» دانشمند و فقیه شیعه ایرانی است که کتابهایی دربارهٔ علوم دینی عصر خود تألیف کرده‌است. به نقلی، فضل بن حسن طبرسی از خاندانی روحانی و علم‌دوست که اصلاً از تفرش بوده‌اند، زاده شده‌است و طبرِس در حقیقت همان تفرش است. وی به خراسان هجرت کرد و در مشهد ساکن شد و در اواخر عمرش راهی سبزوار شد و در همانجا درگذشت. پیکر او را در مشهد در نزدیکی حرم امام رضا دفن کردند و خیابان آنجا به نام او، طبرسی نامگذاری شده است. طبرسی در علوم دینی زمان خود، مانند تفسیر، فقه، کلام، سیره و تاریخ ائمه مشهور بوده است و در همهٔ این موضوعات کتابهایی نوشته است. به گفته همعصر او، بیهقی (در کتاب تاریخ بیهق)؛ کار عمدهٔ طبرسی تلخیص و تحریر کتابهای دیگران بوده است. کتاب مجمع البیان اثر طبرسی - بنا به تصریح خود او در مقدمهٔ کتاب - تحریری نو از تفسیر تبیان شیخ توسی (۴۴۷-۳۷۴ خ./۴۶۰-۳۸۵ ق.) است یا کتاب دیگر او، المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف که دربارهٔ فقه تطبیقی یا مسائل الخلاف است نیز تحریر از کتاب مسائل الخلاف شیخ توسی است.یکی از خصوصیات طبرسی دور بودن او از تعصب است و برای مثال از علامه زمخشری، دانشمند نامدار سنی، تجلیل کرده‌است. فضل بن حسن طبرِسی در ادبیات و زبان عربی استاد بوده‌است عبارات عربی را به نیکویی و شیوایی و اختصار بیان می‌کرده‌است و به لطائف ادبی هم علاقهٔ ویژه‌ای داشته‌است. همین نکته‌سنجی و لطیفه‌جویی، او را به نوشتن کتاب الکافی الشافی که لطائف ادبی کتاب کشاف علامه زمخشری را دربردارد، واداشته‌است. مهمترین کتاب وی همان مجمع البیان است و پس از آن کتاب تفسیر جوامع الجامع به زبان عربی مهم است.
3.
الأمالی به معنای املاها کتابی به زبان عربی، نوشته شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ ق)، که شامل روایات اخلاقی، اعتقادی و تاریخ اسلام می‌باشد. شیخ مفید، این کتاب را در طول ۷ سال، در ماه‌های رمضان و در ۴۲ جلسه برای یاران خود املاء کرده است. نجاشی، این کتاب را، «الأمالی المتفرقات» نامیده، زیرا از سال ۴۰۴ تا ۴۱۱ ق، املای آن به طول انجامیده است.
4.
دشمنان اهل بیت علیه‌السلام که از سگ نجس تر هستند.
5.
کافی ج 2 ص 11.
6.
جهاد النفس، ح۲۷۱٫ الکافی ج۲ ص ۱۱۸٫.
7.
أخرجه في البحار: 75 / 55 ذ ح 19 عن نوادر الراوندي ولم نجده في المطبوع فلعله تصحيف الدعوات وأورده في مشكاة الانوار: 285 نقلا عن روضة الواعظين وفيه: من عاش مداريا.
8.
مؤلّف:شیخ تاج الدین محمد بن محمد بن حیدر شعیری (قرن ششم)
9.
سید حسین طباطبایی بروجردی (۱۲۵۴ در بروجرد - ۱۰ فروردین ۱۳۴۰ در قم) از مراجع شیعه ایرانی در سدهٔ چهاردهم می‌باشد. وی به مدت هفده سال زعیم حوزه علمیه قم و به مدت پانزده سال تنها مرجع تقلید شیعیان جهان بود. او در خانواده‌ای مذهبی از علما که نسب خود را با سی واسطه به امام حسن می رساندند متولد شد. سید محمد باقر بحر العلوم، عموی پدربزرگش و میرزا سید محمود طباطبایی بروجردی عموی پدرش که غالباً با ناصرالدین شاه در ستیزه بوداز مشهورترین نیاکان او در زمانهای اخیر بودند. بروجردی تحصیلات رسمی خود را در دوازده سالگی در مدرسه محلی در بروجرد به همراه پدرش سید علی و دیگر علما شروع کرد. در ۱۳۱۰ به اصفهان که هنوز مرکز اصلی آموزش مذهبی در ایران بود رفت و بخش اصلی آموزش خود را گذراند. معلمین او در علوم مذهبی ابوالمعالی کلباسی، محمدتقی مدرسی و سید محمدباقر درچه ای بودند. او همچنین با آخوند ملا محمدکاشی و جهانگیر خان قشقایی معروف و عرفان را با محمد مقدس اصفهانی خواند.
10.
محمد تقی فلسفی (تهران ۱۲۸۷- جمعه ۲۷ آذر۱۳۷۷ تهران ) واعظ مشهور و از شخصیت های مبارز انقلاب اسلامی ابران محسوب می شود. وی به دلیل منبرها و مبارزات ضد دولت پهلوی و مواعظ مشهوراش شناخته شده است.
11.
اصول کافى(ط-الاسلامیه)، ج 2، ص 200.
12.
شـیـخ جـعـفر کاشف الغطا، شاگرد وحید بهبهانی و شاگرد سید مهدی بحرالعلوم بوده است کتاب معروف او در فقه به نام کشف الغطا است در نجف می زیسته و شاگردان بسیاری تربیت کـرده اسـت سـیـد جواد صاحب مفتاح الکرامه و شیخ محمد حسن صاحب جواهر الکلام از جمله شـاگـردان اویـند او چهار پسر داشته که هر چهار تن از فقها بوده اند کاشف الغطا معاصر فتحعلی شـاه اسـت و در مـقـدمـه کشف الغطا او رامدح کرده است و در سال ۱۲۲۸ ه ق درگذشته است کاشف الغطا در فقه نظریات دقیق و عمیقی داشته و از او به عظمت یاد می شود.
13.
سوره مبارکه الفتح آیه ۲۹