آیا طلب خواسته‌هایمان از پروردگار، مقید به زمان و مکان است ؟
با توجه به این‌که درهای رحمت الهی همیشه به روی بندگان باز است، آیا در زمان‌ها و مکان‌های خاصی باید خواسته‌مان را از خدا طلب کنیم؟
وارث : پاسخ اجمالی :
ارتباط با خدا مشروط به زمان و مکان خاصی نیست، بلکه آنچه در ارتباط با خدا مهم است، این است که دعا از صمیم قلب بوده و همراه با اخلاص کامل و احساس نیاز شخص به درگاه خدای مهربان باشد. با این وجود، به جهت فضیلت و عظمت برخی زمان‌ها و مکان‌ها، در روایات اشاره شده است که دعا در آن محدوده‌های زمانی و مکانی، بیشتر در معرض اجابت خواهد بود؛ مانند: دعا هنگام نزول باران، در شب و روز جمعه، در مکه و حوالی آن، کنار مزار امام حسین(ع).
پاسخ تفصیلی :
در مرحله اول باید گفت؛ ارتباط با خدا مشروط به زمان و مکان خاصی نیست، بلکه آنچه در ارتباط با خدا مهم است، این است که دعا از صمیم قلب بوده و همراه با اخلاص کامل و احساس نیاز شخص به درگاه خدای مهربان باشد. اگر دعا تنها و تنها متوجه به خدا باشد و در آن شرک و ریایی وجود نداشته باشد، بدون شک، خداوند متعال دیر یا زود آن‌را اجابت خواهد کرد.[1]
خداوند متعال در قرآن فرمود: «هنگامى که بندگانم از تو درباره من بپرسند، [بگو:] یقیناً من نزدیکم، دعاى دعا کننده را زمانى که مرا بخواند اجابت می‌کنم؛ پس باید دعوتم را بپذیرند و به من ایمان آورند، تا [به حقّ و حقیقت] راه یابند [و به مقصد اعلى برسند]».[2] این آیه و آیات دیگر نشانگر آن است که هر کس در هر زمان و هر مکان می‌تواند با یگانه معبود خود ارتباط برقرار نماید. البته آن‌گاه که قلبی می‌شکند، اشکی می‌ریزد و دل به شوق وصال معشوق ره می‌پوید، می‌توان اذعان نمود که این لحظه، شیرین‌ترین لحظه عبادت است و دل شکسته بنده قیمت پیدا کرده و خریداری همچون خدا دارد.
نتیجه آن‌که هر زمان و هر مکان می‌توان با معبود خود ارتباط برقرار نمود و از او طلب کرد هر آنچه را که دل طلبد. با این وجود در روایات زمان‌ها و مکان‌هایی را – به جهت فضیلت و عظمت آن زمان و مکان - برای خواندن دعا سفارش شده است که در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف. زمان‌های مناسب برای دعا
1. هنگام نزول باران
دلیل کلی آن‌را بنابر آنچه در آیات قرآن و روایات آمده است، می‌توان آن دانست که باران، نشانی از رحمت پروردگار است و اکنون که در رحمت خدا باز شده، امید بیشتری برای استجابت دعا هست. در این‌جا به برخی از آیات و روایاتی که در این زمینه رسیده است، ذکر می‌شود:
«او کسى است که بادها را پیش از [باران] رحمت، به بشارت فرستاد و از آسمان، آب پاک‌کننده فرو فرستادیم».[3]
«و از نشانه‌های او است که بادها را مژده دهنده می‌فرستد تا شما را از رحمت خویش بچشاند».[4] که مقصود همان نزول باران است.[5]
امام علی(ع) فرمود: «دعا را در چهار مورد غنیمت بدانید: هنگام خواندن قرآن، موقع گفتن اذان، هنگام نزول باران و زمانى که دو سپاه رو در روی هم برای جهاد قرار می‌گیرند».[6]
در روایتی امام صادق(ع) به نقل از پدرشان می‌فرماید: «علی(ع) در اولین بارانی که در هر سال می‌بارید در زیر آن قرار می‌گرفت تا سر و ریش و لباسش خیس می‌شد، وقتی از حضرت می‌خواستند زیر سقف یا سایبانی، برای پرهیز از خیس شدن، بروند، می‌فرمود: این آبی است که به عرش خداوند نزدیک است».[7]
امام صادق(ع) فرمود: «در چهار وقت به دنبال دعا باشید: وزش باد، زوال سایه‌ها [که همان ظهر شرعى است]، نزول باران و هنگام ریزش اولین قطره از خون شهید، چون در این اوقات، درهاى آسمان گشوده خواهد شد».[8]
2. بعد از نماز واجب
امام صادق(ع) فرمود: «سه وقت است که در آن، برای استجابت دعا حجاب و مانعی از جانب خداوند نیست: دعا بعد از نماز واجب، هنگام فرود آمدن باران، ظاهر شدن نشانه‌اى از نشانه‌هاى قدرت پروردگار در زمین که بر خلاف طبیعت و عادت باشد».[9]
3. میان اذان و اقامه
در روایت آمده است که میان اذان و اقامه در حالت نشسته این دعا خوانده شود: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَیْشِی قَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَ قَبْرِ نَبِیِّکَ قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً»؛[10] خدایا! به من قلب سالم و زندگى روشن و روزى فراوان عنایت کن، و برایم در جوار قبر پیامبر خود قرار گاهى قرار ده.
4. در حال رکوع یا سجود
امام صادق(ع) - در پاسخ به سعید بن یسار که پرسید در حال رکوع یا سجود دعا کنم؟ - فرمود: «آرى، در حال سجود دعا کن؛ زیرا نزدیک‌ترین زمان بنده به خداوند زمانى است که در سجده است. [در آن حال] براى دنیا و آخرتت به درگاه خداوند عزّ و جلّ دعا کن».[11]
5. شب و روز جمعه
شب و روز جمعه در بین ایام هفته از امتیاز و شرافت خاصی برخوردار است.
پیامبر اکرم(ص): «جمعه، سرور ایام است و خداوند در آن حسنات را مضاعف و گناهان و معاصی را محو می‌کند، درجات مؤمنان را بالا می‌برد، دعاها را مستجاب می‌کند، حوائج را بر آورده می‌کند».[12]
امام صادق(ع): «همانا بنده مؤمن گاه از خدای متعال حاجتى می‌طلبد، و خداوند برآوردن حاجتش را که درخواست نموده تا روز جمعه به تأخیر می‌اندازد تا او را به زیادتی‌هایى که در روز جمعه کرامت می‌فرماید مخصوص گرداند».[13]
ب. مکان‌های مناسب برای دعا
برخی از مکان‌هایی که برای دعا سفارش شده، عبارت‌اند از:
1. مکّه و حوالى آن
پیامبر اکرم(ص): «دست‌ها جز در هفت جا [به دعا] بلند نمی‌شوند:[14] «1. هنگام شروع نماز، 2. هنگام داخل شدن به مسجد الحرام و دیدن خانه کعبه، 3. هنگام ایستادن بر صفا، 4. هنگام ایستادن بر مَروه، 5. هنگام وقوف با مردم در شامگاه عرفه، 6. در جمع(مُزدَلَفه) و مقامین، 7. هنگام رَمى جَمْره».[15]
2. کنار قبر امام حسین(ع)
امام صادق(ع): «هر کس به خاطر خدا و در راه خدا، قبر حسین(ع) را زیارت کند، خداوند، او را از آتش دوزخ می‌رهانَد و در آن هولناک‌ترین روز (قیامت) او را در امن و امان می‌دارد و هر حاجتى از حوایج دنیا و آخرت که از خدا بخواهد، به او عطا می‌کند».[16]
روایت شده است که امام صادق(ع) به دردى مبتلا شد. پس دستور داد که از مال او شخصى را اجیر کنند تا نزد قبر حسین(ع) برایش دعا کند. مردى از غلامان ایشان بیرون رفت. دَم در، مرد دیگرى را دید و برایش گفت که امام(ع) به او چه دستور داده است. آن مرد گفت: من می‌روم؛ امّا حسین(ع)، امامی است که اطاعتش واجب است و خود ایشان(امام صادق) نیز امامی است که اطاعتش واجب است. این، چگونه است؟ غلام، نزد آقایش بازگشت و سخن آن مرد را براى امام(ع) بازگفت. ایشان فرمود: «درست است؛ امّا او نمی‌داند که خداوند متعال را مکان‌هایى است که در آن جاها، دعا مستجاب می‌شود و آن مکان (قبر حسین(ع)) یکى از این مکان‌ها است».[17]
امام هادى(ع): «اماکنى هست که خدا دوست دارد در آنها به درگاهش دعا شود تا اجابت کند و حائر حسین(ع) یکى از این اماکن است».[18]
نتیجه آن‌که هر زمان و هر مکان می‌توان با معبود خود ارتباط برقرار نمود و از او طلب کرد هر آنچه را که دل طلبد. با این وجود در روایات زمان‌ها و مکان‌هایی را – به جهت فضیلت و عظمت آن زمان و مکان - برای خواندن دعا سفارش شده است که در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف. زمان‌های مناسب برای دعا
1. هنگام نزول باران
دلیل کلی آن‌را بنابر آنچه در آیات قرآن و روایات آمده است، می‌توان آن دانست که باران، نشانی از رحمت پروردگار است و اکنون که در رحمت خدا باز شده، امید بیشتری برای استجابت دعا هست. در این‌جا به برخی از آیات و روایاتی که در این زمینه رسیده است، ذکر می‌شود:
«او کسى است که بادها را پیش از [باران] رحمت، به بشارت فرستاد و از آسمان، آب پاک‌کننده فرو فرستادیم».[3]
«و از نشانه‌های او است که بادها را مژده دهنده می‌فرستد تا شما را از رحمت خویش بچشاند».[4] که مقصود همان نزول باران است.[5]
امام علی(ع) فرمود: «دعا را در چهار مورد غنیمت بدانید: هنگام خواندن قرآن، موقع گفتن اذان، هنگام نزول باران و زمانى که دو سپاه رو در روی هم برای جهاد قرار می‌گیرند».[6]
در روایتی امام صادق(ع) به نقل از پدرشان می‌فرماید: «علی(ع) در اولین بارانی که در هر سال می‌بارید در زیر آن قرار می‌گرفت تا سر و ریش و لباسش خیس می‌شد، وقتی از حضرت می‌خواستند زیر سقف یا سایبانی، برای پرهیز از خیس شدن، بروند، می‌فرمود: این آبی است که به عرش خداوند نزدیک است».[7]
امام صادق(ع) فرمود: «در چهار وقت به دنبال دعا باشید: وزش باد، زوال سایه‌ها [که همان ظهر شرعى است]، نزول باران و هنگام ریزش اولین قطره از خون شهید، چون در این اوقات، درهاى آسمان گشوده خواهد شد».[8]
2. بعد از نماز واجب
امام صادق(ع) فرمود: «سه وقت است که در آن، برای استجابت دعا حجاب و مانعی از جانب خداوند نیست: دعا بعد از نماز واجب، هنگام فرود آمدن باران، ظاهر شدن نشانه‌اى از نشانه‌هاى قدرت پروردگار در زمین که بر خلاف طبیعت و عادت باشد».[9]
3. میان اذان و اقامه
در روایت آمده است که میان اذان و اقامه در حالت نشسته این دعا خوانده شود: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَیْشِی قَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَ قَبْرِ نَبِیِّکَ قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً»؛[10] خدایا! به من قلب سالم و زندگى روشن و روزى فراوان عنایت کن، و برایم در جوار قبر پیامبر خود قرار گاهى قرار ده.
4. در حال رکوع یا سجود
امام صادق(ع) - در پاسخ به سعید بن یسار که پرسید در حال رکوع یا سجود دعا کنم؟ - فرمود: «آرى، در حال سجود دعا کن؛ زیرا نزدیک‌ترین زمان بنده به خداوند زمانى است که در سجده است. [در آن حال] براى دنیا و آخرتت به درگاه خداوند عزّ و جلّ دعا کن».[11]
5. شب و روز جمعه
شب و روز جمعه در بین ایام هفته از امتیاز و شرافت خاصی برخوردار است.
پیامبر اکرم(ص): «جمعه، سرور ایام است و خداوند در آن حسنات را مضاعف و گناهان و معاصی را محو می‌کند، درجات مؤمنان را بالا می‌برد، دعاها را مستجاب می‌کند، حوائج را بر آورده می‌کند».[12]
امام صادق(ع): «همانا بنده مؤمن گاه از خدای متعال حاجتى می‌طلبد، و خداوند برآوردن حاجتش را که درخواست نموده تا روز جمعه به تأخیر می‌اندازد تا او را به زیادتی‌هایى که در روز جمعه کرامت می‌فرماید مخصوص گرداند».[13]
ب. مکان‌های مناسب برای دعا
برخی از مکان‌هایی که برای دعا سفارش شده، عبارت‌اند از:
1. مکّه و حوالى آن
پیامبر اکرم(ص): «دست‌ها جز در هفت جا [به دعا] بلند نمی‌شوند:[14] «1. هنگام شروع نماز، 2. هنگام داخل شدن به مسجد الحرام و دیدن خانه کعبه، 3. هنگام ایستادن بر صفا، 4. هنگام ایستادن بر مَروه، 5. هنگام وقوف با مردم در شامگاه عرفه، 6. در جمع(مُزدَلَفه) و مقامین، 7. هنگام رَمى جَمْره».[15]
2. کنار قبر امام حسین(ع)
امام صادق(ع): «هر کس به خاطر خدا و در راه خدا، قبر حسین(ع) را زیارت کند، خداوند، او را از آتش دوزخ می‌رهانَد و در آن هولناک‌ترین روز (قیامت) او را در امن و امان می‌دارد و هر حاجتى از حوایج دنیا و آخرت که از خدا بخواهد، به او عطا می‌کند».[16]
روایت شده است که امام صادق(ع) به دردى مبتلا شد. پس دستور داد که از مال او شخصى را اجیر کنند تا نزد قبر حسین(ع) برایش دعا کند. مردى از غلامان ایشان بیرون رفت. دَم در، مرد دیگرى را دید و برایش گفت که امام(ع) به او چه دستور داده است. آن مرد گفت: من می‌روم؛ امّا حسین(ع)، امامی است که اطاعتش واجب است و خود ایشان(امام صادق) نیز امامی است که اطاعتش واجب است. این، چگونه است؟ غلام، نزد آقایش بازگشت و سخن آن مرد را براى امام(ع) بازگفت. ایشان فرمود: «درست است؛ امّا او نمی‌داند که خداوند متعال را مکان‌هایى است که در آن جاها، دعا مستجاب می‌شود و آن مکان (قبر حسین(ع)) یکى از این مکان‌ها است».[17]
امام هادى(ع): «اماکنى هست که خدا دوست دارد در آنها به درگاهش دعا شود تا اجابت کند و حائر حسین(ع) یکى از این اماکن است».[18]
[1]. مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، ج 1، ص 318، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1377ش.
[2]. بقره، 186.
[3]. فرقان، 48.
[4]. روم، 46.
[5]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 8، ص 483، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 477، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. همان، ج 8، ص 239.
[8]. همان، ج 2، ص 476.
[9]. طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، ص 280، قم، دار الثقافة، 1414ق.
[10]. کافی، ج 3، ص 308.
[11]. محدّث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 4، ص 463، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.
[12]. الکافی، ج 3، ص 414.
[13]. همان، ج 2، ص 490.
[14]. مقصود، آن است که این هفت جا در مکّه و حوالى آن، مکان اجابت دعا هستند.
[15]. طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، ج 11، ص 385، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، 1415ق.
[16]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص 146، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
[17]. ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 57، بی‌جا، دار الکتب الاسلامی، چاپ اول، 1407ق.
[18]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، ص 595، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
منبع : اسلام کوئست
/1102101305