توصیه های 20 گانۀ امیرالمؤمنین(ع) برای عید غدیر

گزیده‌ای از این خطبۀ خواندنی امیرالمؤمنین(ع) را در ادامه می خوانید:

«خدا خیرتان دهد، بعد از این اجتماعتان به خانه‌هایتان برگردید و

1. برای اهل و عیال خود دست و دل بازی کنید و به برادران و دوستانتان نیکی کنید

2. در مقابل این نعماتی که به شما داده خدا را شکر کنید.

3.  دور هم جمع شوید تا خدا کارهایتان را ردیف کند

4. و به یکدیگر نیکی کنید تا خداوند دل‌هایتان را به‌هم پیوند دهد.

5. نعمت‌های الهی را به هم هدیه دهید، خدا ثواب هر عمل در این روز را چندین برابر عمل در اعیاد دیگر قرار داده.

6.  نیکی در این روز اموال را زیاد می‌کند و عمر را می‌افزاید

7. مهربانی به همدیگر در این روز، رحمت و رأفت خداوند را جلب می‌کند.

8. تا جایی که در توان دارید از آنچه خدا که به شما داده به برادران و خانواده‌تان رسیدگی و پذیرایی کنید.

9. در میان یکدیگر خوشرو باشید

10. در دیدار یکدیگر، اظهار شادمانی‌ کنید

11. به کسی که به خیر شما امید دارد، افزون بر آن بدهید

12. به ناتوانان همچون خود و هرقدرکه از دستتان برمی‌آید و برایتان امکان دارد، بخورانید.

13. خرج کردن یک درهم در این روز، پاداش 100هزار درهم در روزهای دیگر و حتّی‌ بیشتر دارد.

14. اگر کسی از آغاز دنیا تا پایانش، روزها را روزه و شب‌هایش را احیا بگیرد، به پای ثواب روزۀ این روز- اگر خالصانه باشد- نمی‌رسد.

15. هرکس که در این روز پیش از درخواست برادرش به یاریش بشتابد و از سر رغبت به او نیکی کند، پاداش کسی را دارد که این روز را روزه و شبش را احیا گرفته است.

16. هر کس مؤمنی را افطار دهد انگار به یک میلیون نبی و صدیق و شهید افطار داده

17. و هرکس برای برادرانش قرض بگیرد(برای حل مشکل آنها واسطه شود) و به آنها کمک نماید، من از سوی خدا ضامنم که اگر زنده بماند، بدهی‌اش را بپردازد و اگر قبضِ روحش کند، خداوند، خود قرض او را به عهده بگیرد.

18. چون همدیگر را دیدید، دست بدهید و سلام کنید و نعمت امروز را به هم تبریک بگویید

19. این سخنان را حاضران به غایبان و شاهدان به آیندگان برسانند،

20 توانگر به دیدن فقیر برود و نیرومند به دیدن ناتوان برود؛

رسول خدا(ص) این‌چنین به من امر فرمود.»

آنگاه حضرت علی(ع) خطبۀ جمعه را خواندند و به جای نماز جمعه، نماز عید غدیر خواندند(1) و سپس با فرزندان و شیعیانشان به منزل امام حسن(ع) که برایشان غذا تدارک دیده بود رفتند، و غنی و فقیر پس از صرف غذا، از آن غذا برای اهل و عیال خویش بردند.

(1) بر اساس این روایت و برخی روایات دیگر نماز عید غدیر نیز مانند نماز عید قربان و عید فطر مستحب است. و اگر به جماعت خوانده شود، خطبه‌اش مانند نماز جمعه قبل از نماز است. البته برخی فقهای متأخر فرموده‌اند چون روایاتش قطعی نیست، رجاء خوانده شود.

متن روایت

شَهِدَ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع فِی یَوْمِ الْغَدِیرِ وَ بِحَضْرَتِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ خَاصَّتِهِ قَدِ احْتَبَسَهُمْ لِلْإِفْطَارِ وَ قَدْ قَدَّمَ إِلَى مَنَازِلِهِمْ الطَّعَامَ وَ الْبِرَّ وَ الصِّلَاتِ وَ الْکِسْوَةَ حَتَّى الْخَوَاتِیمَ وَ النِّعَالَ وَ قَدْ غَیَّرَ مِنْ أَحْوَالِهِمْ وَ أَحْوَالِ حَاشِیَتِهِ وَ جُدِّدَتْ لَهُ آلَةٌ غَیْرُ الْآلَةِ الَّتِی جَرَى الرَّسْمُ بِابْتِذَالِهَا قَبْلَ یَوْمِهِ وَ هُوَ یَذْکُرُ فَضْلَ الْیَوْمِ وَ قِدَمَهُ فَکَانَ مِنْ قَوْلِهِ ع:

حَدَّثَنِی أَبِی قَالَ حَدَّثَنِی جَدِّی الصَّادِقُ قَالَ حَدَّثَنِی الْبَاقِرُ قَالَ حَدَّثَنِی سَیِّدُ الْعَابِدِینَ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی الْحُسَیْنُ قَالَ:

اتَّفَقَ فِی بَعْضِ سِنِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع الْجُمُعَةُ وَ الْغَدِیرُ، فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ عَلَى خَمْسِ سَاعَاتٍ مِنْ نَهَارِ ذَلِکَ الْیَوْمِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ...

[آغاز توصیه های حضرت برای روز غدیر]

.. عُودُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ بَعْدَ انْقِضَاءِ مَجْمَعِکُمْ بِالتَّوْسِعَةِ عَلَى عِیَالِکُمْ وَ الْبِرِّ بِإِخْوَانِکُمْ وَ الشُّکْرِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَا مَنَحَکُمْ، وَ أَجْمِعُوا یَجْمَعِ اللَّهُ شَمْلَکُمْ، وَ تَبَارُّوا یَصِلِ اللَّهُ أُلْفَتَکُمْ، وَ تَهَادَوْا نِعَمَ اللَّهِ کَمَا مَنَّاکُمْ بِالثَّوَابِ فِیهِ عَلَى أَضْعَافَ الْأَعْیَادِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ إِلَّا فِی مِثْلِهِ. وَ الْبِرُ فِیهِ یُثْمِرُ الْمَالَ وَ یَزِیدُ فِی الْعُمُرِ، وَ التَّعَاطُفُ فِیهِ یَقْتَضِی رَحْمَةَ اللَّهِ وَ عَطْفَهُ.

وَ هَیِّئُوا لِإِخْوَانِکُمْ وَ عِیَالِکُمْ عَنْ فَضْلِهِ بِالْجُهْدِ مِنْ جُودِکُمْ، وَ بِمَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِکُمْ، وَ أَظْهِرُوا الْبِشْرَ فِیمَا بَیْنَکُمْ وَ السُّرُورَ فِی مُلَاقَاتِکُمْ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا مَنَحَکُمْ. وَ عُودُوا بِالْمَزِیدِ مِنَ الْخَیْرِ عَلَى أَهْلِ التَّأْمِیلِ لَکُمْ، وَ سَاوُوا بِکُمْ ضُعَفَاءِکُمْ فِی مَآکِلِکُمْ، وَ مَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِکُمْ وَ عَلَى حَسَبِ إِمْکَانِکُمْ.

فَالدِّرْهَمُ فِیهِ بِمِائَةِ أَلْفِ دِرْهَمٍ وَ الْمَزِیدُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ صَوْمُ هَذَا الْیَوْمِ مِمَّا نَدَبَ اللَّهُ تَعَالَى إِلَیْهِ وَ جَعَلَ الْجَزَاءَ الْعَظِیمَ کَفَالَةً عَنْهُ، حَتَّى لَوْ تَعَبَّدَ لَهُ عَبْدٌ مِنَ الْعَبِیدِ فِی الشَّبِیبَةِ مِنِ‏ ابْتِدَاءِ الدُّنْیَا إِلَى تَقَضِّیهَا صَائِماً نَهَارَهَا قَائِماً لَیْلَهَا -إِذَا أَخْلَصَ الْمُخْلِصُ فِی صَوْمِهِ- لَقَصُرَتْ إِلَیْهِ أَیَّامُ الدُّنْیَا عَنْ کِفَایَةٍ. وَ مَنْ أَسْعَفَ أَخَاهُ مُبْتَدِئاً وَ بَرَّهُ رَاغِباً فَلَهُ کَأَجْرِ مَنْ صَامَ هَذَا الْیَوْمَ وَ قَامَ لَیْلَتَهُ. وَ مَنْ فَطَّرَ مُؤْمِناً فِی لَیْلَتِهِ فَکَأَنَّمَا فَطَّرَ فِئَاماً وَ فِئَاماً -یَعُدُّهَا بِیَدِهِ عَشَرَةً-

فَنَهَضَ نَاهِضٌ فَقَالَ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَا الْفِئَامُ؟

قَالَ: مِائَةُ أَلْفِ نَبِیٍّ وَ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ، فَکَیْفَ بِمَنْ تَکَفَّلَ عَدَداً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ أَنَا ضَمِینُهُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى الْأَمَانَ مِنَ الْکُفْرِ وَ الْفَقْرِ، وَ إِنْ مَاتَ فِی لَیْلَتِهِ أَوْ یَوْمِهِ أَوْ بَعْدَهُ إِلَى مِثْلِهِ مِنْ غَیْرِ ارْتِکَابِ کَبِیرَةٍ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى، وَ مَنِ اسْتَدَانَ لِإِخْوَانِهِ وَ أَعَانَهُمْ فَأَنَا الضَّامِنُ عَلَى اللَّهِ إِنْ بَقَّاهُ قَضَاهُ وَ إِنْ قَبَضَهُ حَمَلَهُ عَنْهُ. وَ إِذَا تَلَاقَیْتُمْ فَتَصَافَحُوا بِالتَّسْلِیمِ وَ تَهَانَوُا النِّعْمَةَ فِی هَذَا الْیَوْم،ِ وَ لْیُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الشَّاهِدُ الْبَائِنَ، وَ لْیَعُدِ الْغَنِیُّ عَلَى الْفَقِیرِ وَ الْقَوِیُّ عَلَى الضَّعِیفِ، أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ ص بِذَلِکَ.

َ ثُمَّ أَخَذَ ع فِی خُطْبَةِ الْجُمُعَةِ وَ جَعَلَ صَلَاةَ جُمُعَتِهِ صَلَاةَ عِیدِهِ وَ انْصَرَفَ بِوُلْدِهِ وَ شِیعَتِهِ إِلَى مَنْزِلِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع بِمَا أَعَدَّ لَهُ مِنْ طَعَامِهِ وَ انْصَرَفَ غَنِیُّهُمْ وَ فَقِیرُهُمْ بِرِفْدِهِ إِلَى عِیَالِهِ.

ترجمه کامل

یکی از اعیاد غدیر که اصحاب امام رضا(ع) برای عرض تبریک آمده بودند، حضرت آنها را برای افطار نگه داشتند و قبل از آن غذا، هدایا، لباس، انگشتری و چیزهای بسیار دیگری به خانه‌ایشان فرستاده بودند به طوری که احوال خودشان و اطرافیانشان حسابی عوض شده بود. آنگاه ضمن صحبت از فضایل غدیر، فرمودند: "در یکی از سال‌های خلافت امیرالمؤمنین(ع)، جمعه و عید غدیر یکی شدند. امیرالمؤمنین(ع) پنج ساعت از روز گذشته به منبر رفتند و خطبه‌ای خواندند." حضرت امیر(ع) در این خطبۀ مشهور توصیه‌های مهمی برای روز غدیر با ذکر ثواب بسیار فرمودند. بخش انتهایی این خطبۀ خواندنی را در ادامه می خوانید:

«خدا خیرتان دهد، بعد از این جلسه به خانه‌هایتان برگردید و برای اهل و عیال خود دست و دل بازی کنید و به برادران و دوستانتان نیکی کنید و در مقابل این نعماتی که به شما داده به درگاه الهی شکر و سپاس به‌جای آورید. دور هم جمع شوید تا خدا کارهایتان را سامان دهد و به یکدیگر نیکی کنید تا خداوند دل‌هایتان را به‌هم پیوند دهد. نعمت‌هاى الهى را به هم هدیه دهید، همان‌گونه که خداوند در این روز بر شما منّت نهاده و ثواب هر عمل شما در این روز را چندین برابر عمل در اعیاد دیگر قرار داده. نیکى در این روز اموال را زیاد می‌کند و عمر را مى‌افزاید، و مهربانى به همدیگر در این روز، رحمت و رأفت خداوند را جلب می‌کند.

تا جایی که در توان دارید و دستتان مى‌رسد از فضل خدا که به شما داده به برادران و خانواده‌تان رسیدگی و پذیرایی کنید. در میان یکدیگر خوشرویی نشان دهید و در دیدار یکدیگر، اظهار شادمانى‌ کنید و بر آنچه خداوند به شما بخشیده سپاس بگذارید. به کسى که به خیر شما امید دارد، افزون بر آن بدهید و به ناتوانان همچون خود و هر اندازه که از دستتان برمى‌آید و برایتان امکان دارد، بخورانید.

خرج کردن یک درهم در این روز، پاداش صد هزار درهم در روزهاى دیگر و حتّى‌ بیشتر دارد. روزۀ این روز از چیزهایی است که خداوند متعال خود آن را فرا خوانده و پاداش آن را هم خود به عهده گرفته است، به گونه‌اى که اگر بنده‌اى در  جوانیش، از آغاز دنیا تا پایان آن، روزها را روزه و شب‌ها را احیا بگیرد، به پاى ثواب روزۀ این روز- اگر خالصانه باشد- نمى‌رسد.

در این روز هرکس که پیش از درخواست برادر دینى‌اش به یارى او بشتابد و از سر رغبت به او نیکى کند، پاداش کسى را دارد که این روز را روزه و شبش را احیا گرفته است. و هر کس مؤمنی را در عید غدیر افطار دهد انگار افطار داده است به فئام و فئام و فئام و ... -حضرت با دستش ده مرتبه فئام را تکرار کرد-

یک نفر از جای بلند شد و عرض کرد: یا امیرالمؤمنین فئام چیست؟

حضرت فرمود: صد هزار نبی و صدیق و شهید است!(یعنی افطار به یک مؤمن معادل افطار به یک میلیون پیامبر) پس چگونه است برای کسی که کفالت تعدادی از مؤمنین و مؤمنات را به عهده گرفته است؟ و من ضمانت می‌کنم برای او حفظ از کفر و فقر را. و اگر در شب عید غدیر و یا در روزش و یا بعد از عید غدیر تا سال بعد در چنین روزی از دنیا برود به شرطی که مرتکب کبیره‌ای نشود، اجر او بر عهده خداوند است.

و هرکس برای برادرانش قرض بگیرد(برای حل مشکل آنها واسطه شود) و به آنها کمک نماید، من از سوى خدا ضامنم که اگر زنده بماند، بدهى‌اش را بپردازد و اگر قبضِ روحش کند، خداوند، خود قرض او را به عهده بگیرد.

چون همدیگر را دیدید، دست بدهید و سلام کنید و نعمت امروز را به هم تبریک بگویید و حاضران به غایبان و شاهدان به آیندگان برسانند، و توانگر به دیدن فقیر برود و نیرومند به دیدن ناتوان برود؛ رسول خدا(ص) این‌چنین به من امر فرمود.

آنگاه حضرت خطبۀ جمعه را خواندند و نماز جمعه‌شان را نماز عید قرار دادند و سپس با فرزندان و شیعیانش به منزل امام حسن(ع) که برایشان غذا تدارک دیده بود رفتند، و غنی و فقیر از آن غذا برای اهل و عیال خویش بردند.»

منبع

مصباح المتهجد، ج2، 757-758

ترجمه و تنظیم: واحد پژوهشی بیان معنوی(ناشرآثار واندیشه های استاد پناهیان)

/1102001307