چرا تعبیر "خیرالعمل" برای نماز است نه جهاد؟

از جمله تعابیر مهمی که درباره نماز صورت گرفته،  تعبیر "خیرالعمل" است که هر روز در اذان نمازهایمان تکرار می کنیم. به واقع لقبی که در اذان به نماز می دهیم،  لقب بزرگی است و ما در این لقب، نماز را بهترین کارها و اعمال می نامیم و این از سر تعارف نیست. ممکن است این پرسش برای برخی از ما مطرح شود که چه حقیقتی در نماز وجود دارد كه آن را تا این حد با اهميت كرده، تا آنجا كه از فریضه نماز در اذان به عنوان "خیرالعمل" يعني"بهترين كار" یاد مي كنيم اما از جهاد كه در آن امکان از کف دادن جانمان وجود دارد به خير العمل تعبیر نشده است؟ آنچه در ادامه می آید پاسخ های سید حسن موسوی کارشناسی مرکز تخصصی نماز در جواب این پرسش است.

امتیازهای جامعی که فقط در نماز یافت می شود

علت اصلي اين امر - خیرالعمل دانستن نماز -  مجموعه امتيازهايي است که در نماز وجود دارد اما در ديگر عبادات اين امتيازها به اين جامعي يافت نمي شود. اين امتيازها به قدري زياد است كه اگر بخواهيم تمامي آيات و رواياتي را كه در اين باره ذكر گرديده را به رشته تحرير در بياوريم بايد صفحات متعددي از اين كتاب را به آن اختصاص دهيم، اما در اینجا از ده ها آيه و روايتي كه راجع به جايگاه و اهميت نماز نقل شده به تعدادي از آن ها اكتفا مي نمائيم.

یاد خدا، آرامش و یاری در نماز گنجانده شده است

خداوند مي فرمايد: "أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِى / نماز را به ياد من به پاى داريد." در آيه 28 سوره رعد آمده: "أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ/  آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دلها آرامش مى‏يابد!"

در قرآن آمده است: "واستعينوا بالصبر و الصلاه و انها لکبيره الا علي الخاشعين/ از صبر و نماز در برخورد با مشکلات نيرو بگيريد؛ همانا نماز سنگين است مگر براي خاشعان"

از همين رو هرگاه مشكلي براي خانواده رسول خدا (ص) پيش مي آمد ايشان براي رفع آن  بيان مي داشت: برخيزيد نماز - مستحبي – بخوانيد. بعد مي فرمود: "اين دستور خداي من است." يا در سيره حضرت علي عليه السلام مي خوانيم وقتي براي ايشان مشكلي پيش مي آمد، به نماز پناه مي برد و آيه:"واستعينوا بالصبر و الصلاه" راتلاوت مي كرد.

عامل رستگاری، ستون دین و معیار ارزیابی

در سوره اعلي چنين آمده: " قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى/ به يقين كسى كه پاكى جست - و خود را تزكيه كرد -  رستگار شد. و -آن كه - نام پروردگارش را ياد كرد سپس نماز خواند!"

نماز كليد بهشت است. پيامبر خدا فرمود: " مفتاح الجنة الصلاة/  نماز كليد بهشت است."

حضرت علي علیه السلام در وصيت هاي پايان عمرشان فرموده اند: " اللَّهَ اللَّهَ فِي الصَّلَاةِ- فَإِنَّهَا خَيْرُ الْعَمَلِ إِنَّهَا عِمَادُ دِينِكُمْ/  خدا را خدا را درباره نماز، چرا كه نماز ستون دين شماست"

پيامبر خدا مي فرمايد:"براي هر چيز چهره اي است و چهره دين شما نماز است، مبادا كسي چهره و سيماي دينش را خراب نمايد."

اما امام ششم شيعيان فرمود:" آزمايش كنيد شيعه‏ها را در اوقات نماز كه چگونه مواظب آن هستند، و درباره اسرار ما كه چگونه آنها را از دشمن ما نهفته ميدارند، و در باره اموال خودشان كه چگونه با آنها در باره برادران ( دينيشان ) ياري مي دهند."

در روایت دیگری از آن حضرت می خوانیم:" قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ يَا بُنَيَّ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلَامَةٌ يُعْرَفُ بِهَا وَ يُشْهَدُ عَلَيْهَا... وَ لِلْعَامِلِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ الصَّلَاةُ وَ الصِّيَامُ وَ الزَّكَاة/  حضرت لقمان به فرزندانش فرمود: براي هر چيزي علامتي است كه به وسيله آن علامت شناخته مي شود و به او شهادت داده مي شود،... براي عامل به دين سه علامت است: اول: نماز، دوم: روزه، و سوم: زكات"

شرط قبولی و محبوب ترين اعمال، وسیله آمرزش

حضرت امير المؤمنين (ع) فرمود:"لَيْسَ عَمَلٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الصَّلَاةِ / هيچ عمل و طاعتى نزد خداى با عزت و جلال از نماز محبوبتر نيست."

از امام صادق عليه السلام نقل شده: "أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَى الصَّلَاةِ فَإِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ مِنْهُ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَيْهِ رُدَّ عَلَيْهِ سَائِرُ عَمَلِه‏/  نخستين چيزى كه در روز قيامت بنده براى آن مورد حسابكشى قرار ميگيرد و بآن رسيدگى ميكنند نماز است، اگر نماز پذيرفته شد ساير اعمالش نيز پذيرفته مى‏شود، و هر گاه نماز مقبول نيفتاد و به بنده باز گردانده شد باقى اعمالش نيز مردود و باز گردانده خواهد شد."

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: "مثل نماز و اعمال فرزندان آدم مثل مردي است که در خاک بغلتد آن چنان که سراپايش را خاک و کثافت فراگيرد، سپس به طرف آب گيري که آبش پاک است برود و در آن خود را شست و شو دهد و خاک و کثافات را از خود دورکند. نمازهاي پنج گانه اين چنين مي باشند، زماني که بنده با حضور قلب خدا را عبادت کند، کثافات گناه از وي شسته مي شود."

 بهاي بهشت،‌ عامل عاقبت بخیری و دژی برابر شیطان

پيامبر خدا فرموده اند: " لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ ثَمَنٌ وَ ثَمَنُ الْجَنَّةِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ/  براي هر چيزي قيمتي است و قيمت بهشت نماز است."

نقل شده به پيامبر خدا  صلی الله عليه و آله گفتند: فلاني در روز نماز مي خواند و شب ها به دزدي مي پردازد پيامبر خدا فرمود:  إ"ِنَّ صَلَاتَهُ لَتَرْدَعُهُ / همانا نمازش جلوي او را خواهد گرفت."

حضرت اميرمؤمنان عليه السلاممي فرمايد: "لَوْ يَعْلَمُ الْمُصَلِّي مَا يَغْشَاهُ مِنْ جَلَالِ اللَّهِ مَا سَرَّهُ أَنْ يَرْفَعَ رَأْسَهُ مِنْ سُجُودِه/ اگر بداند نماز گذار كه چقدر رحمت خاص خداوند او را فراگرفته سر خود را از سجده بر نمي دارد."

اميرالمؤمنين علي عليه السلام فرمودند:  "الصَّلَاةُ حِصْنٌ مِنْ سَطَوَاتِ الشَّيْطَان‏ / نماز، دژ محكمى است در مقابل حملات شيطان."

حضرت علي عليه السلاممي فرمايد: "الصَّلَاةُ حِصْنُ الرَّحْمَنِ وَ مَدْحَرَةُ الشَّيْطَان‏/ نماز، دژ محكم خداوند رحمان و وسيله راندن شيطان است."

در روایت دیگری احمد بن عامر طائى از حضرت رضا (ع) از پدرانش از على عليهم السلام روايت كرده كه حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله فرمود:  "شيطان از مؤمن دلتنگ است مادامى كه نمازهاى پنجگانه را به جاى آورد، هر گاه نماز خود را ترك گفت شيطان بر او مسلط مي گردد و او را گرفتار گناه و فساد مى‏كند."

حضرت رضا عليه السلام از پدرانش از على عليهم السلام روايت كرده كه حضرت رسول (ص) فرمود: " هر كس يك نماز واجب را به جاى آورد در نزد خداوند يك دعاى مستجاب دارد."

نخستين سؤال در روز قيامت  از نماز است

رسول الله صلي الله عليه وآله فرموده اند: "حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يَدْعُو الْعَبْدَ فَأَوَّلُ شَيْ‏ءٍ يَسْأَلُ عَنْهُ الصَّلَاةُ فَإِنْ جَاءَ بِهَا تَامَّةً وَ إِلَّا زُخَّ بِهِ فِي النَّار/  نمازهاي پنج گانه را محافظت كنيد، زيرا روز قيامت كه مي شود خداوند بنده اش را فرا مي خواند و نخستين چيزي كه از او مي پرسد نماز است، اگر آن را به طور كامل انجام داده باشد، به بهشت مي رود و گرنه در آتش افكنده مي شود."

چرا از جهاد به خیرالعمل یاد نمی شود

اما در خصوص این که چرا از جهاد به عنوان خیرالعمل یاد نمی شود، باید گفت که نماز جهاد ساز و مجاهد پرور است و اينكه از جهاد به عنوان خيرالعمل ياد نشده شايد به خاطر اين باشد كه: اولاخود جهاد نيز براي زنده نگه داشتن نماز است، كما اين كه نقل شده روزي در جنگ صفين حضرت علي (ع ) در حالي كه مشغول جنگ بود مرتب به خورشيد نگه مي كرد ابن عباس عرض كرد: يا اميرالمومنين ! اين چه كاري است كه شما انجام مي دهيد؟ حضرت فرمود: نگاه مي كنم تا موقع فرا رسيدن ظهر نماز را در اول وقت ))بخوانم ابن عباس گفت: آيا حالا وقت نماز است؟ ما مشغول جنگ هستيم حضرت فرمود: مگر ما براي چه چيزي مي جنگيم؟ به درستي كه ما براي نماز جنگ ميكنيم. ثانيا: آثار و فوائد جهاد برخلاف نماز به هنگام ضرورت و پيدايش مانع براي پيشرفت اسلام و يا مقابله دشمنان با اسلام تنها در برهه خاصي بر كساني كه شرايط اين فريضه را دارند واجب مي شود، بر خلاف نماز كه فريضه اي است براي تمامي زمان ها و تمامي افراد.

/1102001307