حجت الاسلام علی پناه: اثری که در پای منبر نشستن و موعظه گوش کردن هست، در دانستن و گفتن موعظه نیست+ گزارش تصویری؛

ما مجتهد سراغ داریم که عاقبت به شر شد. مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی رفع الله درجاته می فرمودند ما رفیقی داشتیم که باهم از گلپایگان به قم آمدیم. باهم درس و بحث را شروع کردیم. اساتیدمان یکی بودند. شرایط تحصیلمان هم مساوی بود. ولی چرخ و فلک روزگار به گونه ای چرخید که ما مرجع تقلید شدیم ولی رفیقمان به هیچ جا نرسید.

خیلی به بازی چرخ و فلک روزگار پیله نکنید. تمام این بالارفتن و پایین رفتن ها روی حساب است وگرنه خدا مهربان است. اگر به کسی بیشتر و به کسی کمتر مرحمت می کند حتما حساب و کتابی پشتش بوده است.

موعظۀ پیغمبر(ص) به سلمان

جناب سلمان که فخر ما ایرانی ها است فرمود پیغمبر صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله به من هفت موعظه فرمود که تا زنده ام فراموش نمی کنم: «أَوْصَانِي خَلِيلِي بِسَبْعَةِ خِصَالٍ لَا أَدَعُهُنَّ عَلَى كُلِّ حَال‏»¹ موعظه اول این بود: « أَوْصَانِي أَنْ أَنْظُرَ إِلَى مَنْ هُوَ دُونِي وَ لَا أَنْظُرَ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقِي‏» در امور معنوی خودت را با افراد بالاتر از خودت مقایسه کن.

مثلاً اگر نماز خوان هستی نماز اول وقت خوان را در نظر بگیر. اگر نماز اول وقت خوان هستی، نمازاول وقت خوانی را در نظر بگیر که نمازش را در مسجد می خواند. اگر مسجدی هستی، نماز شب خوان را در نظر بگیر. اگر توفیق نافلۀ شب را داری، آن نماز شب خوانی را در نظر بگیر که در قنوت وتر نماز شبش دعای ابوحمزه می خواند و گریه می کند.

اگر در امور معنوی خودت را در کنار افراد بالاتر از خودت بگذاری، همواره تلاش می کنی تا پیشرفت کنی و در سیر تکامل قرار بگیری. اما در امور مادی و دنیایی خودت را کنار افراد پایین تر از خودت بگذار. خیلی وقتها چشم و هم چشمی ها و مقایسه کردن های غلط افراد را عاقبت به شر کرده است.

موعظه پذیری، یکی از مهم ترین عوامل عاقبت به خیری

یکی از عواملی که در عاقبت به خیری خیلی از افراد نقش داشته است، موعظه پذیری است. موعظه این قابلیت را دارد که به افراد غفلت زده یک تلنگر وارد کند و آنها را از خواب بیدار کند.

امام علی علیه‌السلام در ساعات پایانی عمرشان امام حسن مجتبی علیه‌السلام را احضار کردند. وقتی ایشان کنار بستر امیرالمومنین علیه‌السلام نشستند آقا چند تذکر دادند. یکی از آنها این است: « أَحْيِ قَلْبَكَ بِالْمَوْعِظَةِ»². حسن جان تمام سعیت را به کار بگیر که دلت را با موعظه زنده نگه داری.

موعظه می تواند ما را بیدار کند. «ثمرة الوعظ الانتباه»³  ثمرۀ موعظه تنبه است.

خیلی از جوان هایی که در کوچه و خیابان می بینید، معطل یک تلنگر هستند. معطل یک آیه و یک حدیث هستند. معطل یک موعظه اند. بعضی ها استعداد دارند فقط یک نفر باید استعداد را از قوه به فعل تبدیل کند.

دو نکتۀ مهم در باب موعظه

نکتۀ اول: همه محتاج موعظه هستیم

 یش از همۀ شما منِ سخنران محتاج موعظه هستم چون ما به اقتضای شغل و وظیفه مان کمتر توفیق می کنیم پای منبر دیگران بنشینیم و اثری که در پای منبر نشستن و موعظه گوش کردن هست، در گفتن موعظه و دانستن موعظه نیست. روایتی را که من بارها در منبر خوانده ام وقتی از زبان یک واعظ متقی می شنوم، بر دل تاریکم اثر دیگری دارد.

درخواست موعظه و نصیحت پیامبر(ص)

پیغمبر صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله کل عقل است، خواجۀ کائنات است، سید انبیاء است، «النبی اولی بالمومنین من انفسهم»، از همۀ ما برتر و افضل است،  اما ایشان به جبرائیل فرمود برادرم می شود مرا موعظه کنی؟ آقا خودش را محتاج موعظه می دانست. دیگر تکلیف ما روشن است. جبرائیل مامور شد از جانب حضرت حق پنج جمله را به آقا عرض کند. کاش این چند جمله تبدیل به چند تابلو شود و تا آخر عمر جلوی چشم همۀ ما باشد. عن عبدالله ابن سنان عن أبی عبدالله علیه السلام قال: «قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم، لِجَبرَئیلَ: عِظنِی فَقالَ: یا مُحمّدُ عِش ما شِئتَ فَاِنَّکَ مَیِّتُ وَ اَحبِبما شِئتَ، فَاِنَّکَ مُفارِقُهُ وَ اعمَل ما شِئتَ فَاِنَّکَ مُلاقیهِ شَرَفُ المُؤمِنِ صَلاتُهُ{قیامُهُ} بِاللّیلِ وَ عِزُّهُ کَفٌّ عَن أعراضِ النّاسِ{کَفُّ الأذی عَنِ النّاسِ}»⁴

هرجور دوست داری زندگی کنی، زندگی کن. اما این را بدان ساعتی می رسد که تو می مانی و قبرت.

                                                      آخرالامر گل کوزه گران خواهی شد

                                                                                                حالیا فکر سبو کن که پر از باده کنی

ساعتی می رسد که فیلم کل زندگی یت را جلوی چشمت می گذارند و می گویند این اعمالی است که از تو صادر شده است.

                                                              مکن کاری که پا بر سنگت آیو

                                                                                                          جهان با این فراخی تنگت آیو

همۀ ما محتاج موعظه هستیم، حتی اگر در تراز پیغمبر صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله باشیم.

نکتۀ دوم: دنبال یک واعظ صاحب نفس بگردید

به هر اندازه که نفس واعظ پاک تر باشد، به همان نسبت اثرگذاری موعظه هم بیشتر است. خواجه می فرماید:

                               فیض روح القدس ار باز مدد فرماید

                                                                 دیگران هم بکنند آنچه مسیحا می‌کرد

روزگاری در همین منطقه هم زمان باهم وعاظ صاحب نفس زندگی می کردند. دیگر شیخ مرتضی زاهد پیدا می کنیم؟ حاج مقدس پیدا می کنیم؟ حاج سید مهدی قوام پیدا می کنیم؟

داستانی تکان دهنده از حاج مقدس

جوانی خدمت حاج مقدس رفت و گفت آقا دوست دارم در روضه ام ده شب تو بیایی منبر بروی. گفت می آیم ده شب منبر می روم، پول هم نمی خواهم. فقط به من قول بده بعد از این دهه دیگر محاسنت را نتراشی. ایشان ده شب بدون پول منبر رفت تا یک جوان بی محاسن محاسن دار شود.

/1102101306

پی نوشت:

1. المحاسن ‏جلد ۱ صفحه ۱۱٫

2.نامه 42 نهج البلاغه

3. میزان الحکمه ج13

4. من لا یحضره الفقیه، ج1، ص471؛ وسائل الشیعه، ج8، ص145؛ خصال، ج1، ص7