نحوه خواندن نماز شب و فضائل و آثار اقامه آن از منظر آیات و روایات

وارث : نماز شب ساده و آسان چنین است:

چهار نماز دو رکعتی مانند نماز صبح به نیت نافله شب،

بعد یک نماز دو رکعتی به نیت نماز شفع،

بعد یک نماز یک رکعتی به نیت نماز وتر.

که مجموعا 11 رکعت می شود.

اما چنانچه مایل باشید مطالب بیشتری درباره نماز شب بدانید و برخی از مستحبات و آداب را هم رعایت کنید، مطالب زیر را هم ملاحظه کنید:

الف: وقت نماز شب:

وقت نماز شب از نصف شب تا اذان صبح است. و نماز شب در سحر از فضیلت بیشتری برخوردار است و تمام ثلث آخر شب سحر محسوب می شود. بهترین وقت سحر هم نزدیک اذان صبح است.

ب: رکعات نماز شب:

نماز شب یازده رکعت است که 8 رکعت آن(4 نماز دو رکعتی) به نیت نافله شب خوانده می شود مانند نماز صبح و بعد از آن 2 رکعت به نیت نماز شفع می خواند و در آخر هم یک رکعت به نام نماز وتر بجا می آورد.

ج: مستحبات نماز شب:

مستحب است که در قنوت نماز وتر 70 مرتبه «استغفرالله ربی و اتوب الیه» بگوید و برای 40 مؤمن دعا و استغفار کند و 300 مرتبه «الهی العفو» بگوید و هفت مرتبه «اللهم هذا مقام العائذ بک من النار» بخواند. البته اگر کمتر از این مقدارها هم بگوید، ایرادی ندارد.

و: برخی احکام نماز شب:

چنانچه مقداری از نماز شب را خوانده باشد و اذان صبح (طلوع فجر) سر رسد، می تواند بقیه نماز شب را هم به نیت اداء، بعد از نماز صبح بخواند.

اگر وقت کم باشد می تواند تنها نماز شفع و وتر را بخواند و اگر کمتر وقت داشته باشد، تنها وتر را بخواند.

نماز شب را می توان نشسته، خوابیده یا حتی در حال راه رفتن هم خواند.

خواندن دو رکعت نافله صبح، قبل از نماز صبح، از شفع و وتر افضل است.

(با استفاده از تحریر الوسیله حضرت امام خمینی(ره) ج 1 ص 123 و کتاب خودسازی، تزکیه و تهذیب نفس، آیت الله ابراهیم امینی ص 281 ـ 279)

جهت اطلاعات بیشتر، برخی اطلاعات دیگر، درباره نماز شب نیز، خدمتتان ارائه می گردد:

1. فضیلت نماز شب

الف: از منظر آیات:

 در بین نمازهای مستحبی، نماز شب از فضیلت بیشتری برخوردار است و در قرآن کریم درباره آن تأکید و سفارش بسیار شده است. خدای متعال به پیامبرش می فرماید: «مقداری از شب را برای عبادت و بندگی بیدار باش که این افزون [بر واجب] ویژه توست، امید است پروردگارت، تو را [به سبب این عبادت ویژه] به جایگاهی ستوده برانگیزد.(1)»

و در تعریف بندگان خاص الهی می گوید: «کسانی که شب را برای پروردگارشان با سجده و قیام به صبح می رسانند.(2)»

و در توصیف مؤمنین می فرماید: «شب ها ملازم بستر و خواب نیستند، بلکه پهلو از بستر خواب جدا کنند و با بیم و امید خدای را بخوانند و از آنچه به آنها دادیم انفاق کنند، پس کسی نمی داند چه نعمتهایی که موجب چشم روشنی آنها می شود و در پاداش اعمالشان ذخیره شده است.(3)»

ب: از منظر روایات: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «خدای متعال به دنیا وحی کرد که خدمتگزارانت را به تعب بینداز و تارکین خودت را خدمت کن هنگامی که بنده خدا در تاریکی شب با پروردگارش خلوت و مناجات می کند، خدا قلبش را نورانی می گرداند، وقتی می گوید: یارب یارب از جانب خدا گفته می شود: لبیک عبدی، هر چه می خواهی طلب کن تا عطا کنم و خدا به فرشتگانش گوید... شما شاهد باشید که بنده ام را آمرزیدم.(4)»

و رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اشراف امت من حاملین قرآن و شب زنده داران هستند.(5)» و فرمود: «آن قدر جبرئیل درباره نماز شب به من سفارش کرد که گمان کردم نیکان امت من شب را نخواهند خوابید.(6)» و باز فرمود: «دو رکعت نماز در وسط شب، از دنیا و آنچه که در آن است؛ نزد من محبوبتر است.(7)»

2. آثار نماز شب در روایات:

 امام صادق علیه السلام فرمود: «نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می کند، رزق را زیاد و قرض را ادا می کند و اندوه را برطرف می سازد و چشم را جلا می دهد.(8)»

پیامبر عظیم الشأن اسلام فرمود: «نماز شب وسیله ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه، نماز شب سنت و روش پیامبران و نور معرفت و ریشه ایمان می باشد. بدن را آرامش می دهد و شیطان را خشمگین می کند سلاحی بر علیه دشمنان و وسیله ای است برای اجابت دعا و قبول شدن اعمال، روزی انسان را توسعه می دهد، شفیع بین ملک الموت و نمازگزار می شود، چراغ و فرش قبر و جواب(دو فرشته) نکیر و منکر می باشد. در قبر تا قیامت مونس و زائر نمازگزار خواهد بود. نماز بر سرش سایه می افکند، تاجی برسرش و لباسی بر بدنش می گردد، نور پیش رویش، حائل بین او و آتش دوزخ خواهد بود، برای مؤمن حجتی است نزد خدا و وسیله سنگین شدن میزان اعمال و حکم عبور بر صراط و کلید بهشت می باشد زیرا نماز تکبیر است و حمد و ستایش و تسبیح و تمجید و تقدیس و تعظیم و قرائت و دعا و البته بهترین اعمال خواندن نماز در اول وقت آن است.(9)»

فضیلت قضای نماز شب

اگر نماز شب کسی فوت شد می تواند قضای آن را در روز به جا آورد.(10)

تذکر: قضای نماز شب را فضیلت بسیار است، چنانچه در تفسیر علی بن ابراهیم از امام صادق(علیه السلام) روایت می کند: شخصی به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا که اتفاق می افتد که یک ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت می شود و من آن را به روز قضا می کنم، آیا این کار جایز است؟ فرمود: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است و این جمله را سه بار تکرار کرد.(11)

اسحاق بن عمار ضمن روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که ایشان از پدران بزگوار و آنان از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل می کنند که فرمود: خدای تعالی به بنده ای که نماز شب را در روز قضا بکند مباهات می کند و می فرماید ای فرشتگان من، این بنده من چیزی را که به او واجب نکرده ام قضا می کند گواه باشید که من او را آمرزیدم.(12)

اگر مشغول نماز شب بود و صبح طلوع می کرد، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است و بعد صبح شد، بقیه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحبات می خواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده بعد صبح شد، همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می خواند و پس از آن، باقیمانده نماز شب را قضا می کند. اگر اصلا به نماز شب شروع نکرده و بعد طلوع کرده باشد دورکعت نماز نافله صبح را اول می خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضای نماز شب را به جا می آورد.

تذکر: اگر نماز شب را در بین الطلوعین (یعنی بعد از اذان صبح و پیش از طلوع آفتاب) می خواند، بهتر است که نیت ادا یا قضا نکند، بلکه به نیست (ما فی الذمه) بخواند.

توضیح اینکه ما فی الذمه، به معنی آن است که نیت کند نماز شب می خوانم، قربة الی الله خواه ادا باشد و خواه قضا، هرچه خدا و رسولش فرموده اند.(13)