نهم ربیع الاول؛ آغاز امامت امام عصر(عج)
شیعیان در دوره‌هایی از تاریخ، به‌ویژه از عصر صفویه به بعد، روز نهم ربیع‌الاول را روزی مبارک برشمرده و در این روز جشن‌هایی برگزار کرده‌اند. طبق منابع معتبر و کهن حادثۀ اصلی این روز، آغاز امامت حضرت مهدی(عج) است؛ زیرا پدر آن بزرگوار در روز هشتم ربیع‌الاول به شهادت رسیده، اما درخصوص جشن‌هایی که در این روز برای تولی یا به بهانه تبری برگزار می‌شود باید گفت که یکی از ارکان دین و از اعتقادات شیعه «تولی» و «تبری» است که از ضروریات دین بوده و در کنار نماز و روزه و حج و خمس و زکات و ... قرار گرفته است و هر مسلمان وظیفه دارد تا با استفاده از دلایل عقلی و نقلی به این دو موضوع همانند سایر واجبات الهی اعتقاد داشته باشد.
تولّی «در لغت به معنای دوستی کردن، ولیّ قرار دادن و ولایت دادن، کاری را به عهده گرفتن، دوستی و محبّت است. (معین، محمد، فرهنگ معین، ص۱۱۷۰) و«تبرّی» به معنای بیزاری جستن، بیزارشدن، بیزاری. (معین، محمد، فرهنگ معین، ص ۱۰۲۲/ علی اکبر دهخدا، همان، ج۴، ص۵۷۵، ماده تبری) آمده است. مهم‌ترین آیه‌ای که در زمینه«توّلی» مورد استناد قرار می‌گیرد این آیه است: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمىکنم جز دوستداشتن نزدیکانم [اهل بیتم].» (شوری/۲۳)و یا آیه اى کسانى که ایمان آوردهاید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و با صادقان باشید!» [توبه/۱۱۹]
و درباره«تبری» آیات فراوانی وجود دارد که به چند نمونه بسنده می‌کنیم:
1-افراد با ایمان نباید به جاى مومنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند و هر کس چنین کند، هیچ رابطه اى با خدا ندارد.» (آل عمران/۲۸)2- براى شما سرمشق خوبى در زندگى ابراهیم و کسانى که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى که به قوم (مشرک) خود گفتند: «ما از شما و آنچه غیر از خدا مى پرستید بیزاریم ما نسبت به شما کافریم و میان ما و شما عداوت و دشمنى همیشگى آشکار شده است.» (ممتحنه/۴)
کسی که نسبت به مساله یا چیزی عشق می‌ورزد با هم‌سنخان خود در محبوب‌دوستی، مشترک می‌شود و از سویی باید با عوامل آسیب‌زای علاقه خود، دشمنی کند. از همین رو عشق و محبت انسان، برای او حد و مرز و خط قرمز می‌آفریند. در واقع تبری جستن همانند سیستم دفاعی بدن است که مانع رشد میکروب‌ها می‌شود.
در روایات بسیاری اهمیت بسیار والای«تولی» و «تبری» مطرح شده است که در اینجا به چند مورد اشاره می‌شود: پیامبر اکرم (ص) روزى از اصحابش پرسید که: در میان دستگیره هاى ایمان کدام‌یک از همه محکم‌تر است؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر مىدانند، آنگاه یکى از ایشان گفت: نماز، دیگرى گفت: زکات، شخصى گفت: روزه، یکى دیگر از ایشان گفت: حج و عمره، و دیگرى گفت: جهاد، آنگاه پیامبر (ص) فرمود: همه اینها که نام بردید، کارهاى با فضیلتى است، اما پاسخ پرسش من نیست، قوى ترین دستگیره ایمان، دوست داشتن براى خدا و دشمن داشتن براى خدا و دوست داشتن اولیاء خدا و بیزارى جستن از دشمنان خداست.(معانی الاخبار، ص ۳۹۸) همچنین امام رضا (ع) می‌فرمایند: کمال دین ولایت ما و برائت از دشمنان ماست. (بحارالأنوار، ج۲۷، ص۵۸)
نکته‌ای قابل توجه و حساس
اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که تبری جستن از دشمنان الهی به این معنا نیست که با همه مخالفان فکر و اندیشه خود بجنگیم و هیچ کس جز خود را نبینیم. خدای متعال در قرآن صریحا این مساله را بیان کرده است: خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمى کند چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد. تنها شما را از دوستى و رابطه با کسانى نهى مى کند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه‌هایتان بیرون راندند یا به بیرون راندن شما کمک کردند و هر کس با آنان رابطه دوستى داشته باشد ظالم و ستمگر است!» [ممتحنه/۸-۹] اما این نکته کلیدی، در«تبری» وجود دارد که اعتقاد به «تبری» لازم، و اظهار «تبری» تابع شرایط زمان است و اینکه مراجع در این مورد توصیه‌های فراوان دارند از این باب است. اگر کسی اصل «تبری» را نداشته باشد دینش ناقص است اما اظهار«تبری» به سبّابی و فحاشی نیست. این کار‌ها جزء«تبری»نیست. حال این پرسش مطرح می‌شود که «تبری» خود را چگونه نشان دهیم؟! بعد از اتمام جنگ صفین امیرالمومنین حضرت علی (ع) به کوفه رفتند. دیدند برخی از اصحاب به معاویه فحش و ناسزا می‌گویند. امام فرمودند: من دوست ندارم شما فحاش باشید. اصحاب گفتند: آقا ما به معاویه ناسزاگویی و فحاشی می‌کنیم. امام فرمود اگر اهل ایمان بود که حرام بود، چون معاویه است خوشم نمی‌آید. لکن اگر شما به‌جای دشنام اعمال و احوال (خیانت‌های) آنها را ذکر کنید به حق نزدیک‌تر و برای اتمام حجت بهتر است.»(نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹)
مخالفت مراجع تقلید درباره مراسم مربوط به نهم ربیع‌الاول
آیت الله محمد تقی بهجت درباره برگزاری مجالس به مناسبت حضرت زهرا(س) توصیه می‌کردند که به بیان فضایل اهل بیت(ع) بویژه حضرت زهرا(س) و بیان حدیث ثقلین پرداخته شود. به گفته وی، شیوه آیت الله بروجردی نیز همین بوده است؛ یعنی بیان مشترکات میان شیعه و اهل تسنن و ترک مطاعن و مثالب یا لعن و سب آشکار. همچنین درباره برخی از رفتار‌ها به نام عید الزهرا بیان کردند: «چه بسا... این کار‌ها موجب اذیت و آزار و یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند گردد در این صورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود ما مسبب آن و یا شریک جرم خواهیم بود.» آیت الله خامنه‌ای در همین‌باره می‌گوید: «بعضی‌ها به نام شادکردن دل فاطمه‌زهرا(س) این روز‌ها و در این دوران ما کاری می‌کنند که انقلاب را که محصول مجاهدت فاطمه زهراست، در دنیا لنگ کنند! می‌فهمید چه می‌گویم؟ بهترین وسیله‌ای که دشمنان بزرگ انقلاب پیدا کردند برای اینکه نگذارند انقلاب به کشورهای اسلامی برود، می‌دانید چه بود؟ گفتند این انقلاب، اسلامی نیست! گفتند اینها دشمن شما- چند صد میلیون مسلمان- هستند! امام بزرگوارمان ایستاد و گفت این انقلاب، اسلامی است؛ شیعه و سنی در کنار هم هستند. اگر امروز کسی کاری کند که آن دشمن انقلاب، آن مأمور سیای آمریکا، آن مأمور استخبارات کشورهای مزدور آمریکا، وسیله‌ای پیدا کند، دلیل پیدا کند. نواری پیدا کند، ببرد اینجا و آن‌جا بگذارد، بگوید کشوری که شما می‌خواهید انقلابش را قبول کنید، این است، می‌دانید چه فاجعه‌ای اتفاق می‌افتد؟ بعضی‌ها دارند به نام فاطمه زهرا(س) این کار را می‌کنند. در حالی که فاطمه‌زهرا(س) راضی نیست. این همه زحمت برای این انقلاب کشیده شد. آن مرد الهی، آن وارث واقعی فاطمه‌زهرا(س) در زمان ما، آن همه زحمت کشید. این جوان‌های پاک ما این‌جور رفتند خون‌هایشان را ریختند تا انقلاب را بتوانند عالم‌گیر کنند. آن وقت یک نفری که معلوم نیست تحت تأثیر کدام محرکی واقع شده، به نام شادکردن دل زهرا(س)، کاری بکند که دشمنان حضرت را شاد کند.»
آیت الله سیستانی بیان کردند: باید بر مشترکات تمرکز کنید و دلیلی ندارد به مسایل اختلافی بپردازید. مشارکت کردن در ایجاد تفرقه حتی به اندازه یک کلمه یا نصف کلمه جایز نیست. واجب است که از ادبیات تشنج آفرین پرهیز شود.(کتاب نهم ربیع، جهالت‌ها و خسارت‌ها، ص ۱۰۳ – ۱۱۹)
سخن آخر
در طول تاريخ اسلام همواره دو گروه بودند که خسارت هاي جدي به اسلام وارد کرده اند ...امام صادق (ع) دراين باره مي فرمايند: دو گروه کمر مرا شکستند؛ يکي فرد جاهل مقدس نما که با جهلش باعث مي شود مردم به دين عمل نکنند و ديگري عالم بي تقوا که بي تقوايي اش مردم را از هر چه علم است بي زار مي‌کند.همچنین امام زمان(عج) در نامه ای مرقوم فرمودند:احمق های شیعه قلب مرا آزار می دهند. کسانی که بال پشه از دین آنها با ارزش تر است. (الإحتجاج، شیخ مفید، ج2، ص474)پس لازم است که ما نيز کمی تامل کنیم و با بصيرت کامل تبرّي بجوييم.
/1102101305