کدام عمل مصداق ذکر کثیر است ؟
زيد شحّام گويد: امام صادق (ع) فرمودند: «هيچ گرفتارى ای بر مؤمن دشوارتر از اين نيست كه از سه خصلت محروم گردد.»، شخصى عرض كرد: آنها چيستند؟ فرمودند: «كمك كردن و اظهار همدردى (با برادران مؤمن خود) از مالى كه در اختيار دارد، انصاف، دريغ نكردن از حقگوئى اگر چه به زيانش باشد، و بسيارى ياد خدا، آگاه باشيد من به شما نمىگويم كه ذكر خدا، فقط گفتن «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اكبر» (منزّه است خدا و سپاس خداى را، و معبود بر حقّى جز او نيست، و خدا بسيار بزرگ است) است. بلكه، اگر به چيزى رسد كه برايش حلال شده، و يا بر او حرام گشته خدا را ياد آورد.»
همچنین، أبوبصير گويد: امام باقر (ع) فرمودند: «از دشوارترين مواردى كه بندگان بايد عمل كنند: انصاف داشتن شخص است، و همدردى مرد است با برادر (مؤمن) خود، و در همه حال به ياد خدا بودن.» عرض كردم: خدا تو را خير بدهد- واقعيت ذكر خدا در هر حال چيست؟ فرمودند: «هنگام ارتكاب معصيت به ياد خدا مىافتد و اگر نزديك است به آن آلوده شود، ذكر خدا ميان او و معصيت حايل مىگردد، و اين است فرموده خدا: «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ (البتّه آنان كه از شرك و معاصى پرهيز كردهاند، چون برسد به ايشان وسوسه و مكرى از شيطان، ياد كنند خدا را پس ايشان راه صواب را بينند» (أعراف،201).
و در خبر ديگرى از حضرت صادق (ع) روايت شده كه درباره فرموده خداوند عزّ و جلّ «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً (خدا را ياد آريد، يادى فراوان- أحزاب،41) از آن جناب پرسيده شد كه اين «ذكر كثير» چيست؟ فرمودند: «كسى كه تسبيح حضرت فاطمه عليها السّلام را گويد، خدا را به ذكر كثير ياد كرده است.»
(استادم) محمّد بن حسن- رحمه اللَّه- حديث كرد ما را به سند خود، از محمّد بن مسلم گويد: در آخر حديثى فرموده: تسبيح حضرت فاطمه عليها السّلام، از جمله ذكر كثيرى است كه خدا فرموده: «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ (مرا ياد كنيد، تا منهم شما را از ياد نبرم» (بقره، 152).
و حسين بزّاز گويد: امام صادق (ع) به من فرمودند: «آيا نمىخواهى تو را آگاه سازم از دشوارترين واجباتى كه خداوند بر آفريدگانش لازم شمرده؟» عرض كردم: آرى (مايلم)، ایشان فرمودند: «حق دادن به مردم از خودت، و همدردى با برادرت و ياد كردن خدا در هر جا. امّا توجّه داشته باش! من نمىگويم كه ذكر خدا فقط گفتن «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اكبر» است، گرچه آنهم ذكر خداست، اما مقصود از آن ياد خداست در هر جا و هر گاه كه به اطاعتى يا نافرمانى از او، روى آورى.»
علاوه بر این، أبو جارود كندىّ از امام صادق (ع) روايت کرده كه آن حضرت (ع) فرمودند: «طاقت فرساترين أعمال در سه مورد است: انصاف دادن به مردم از خودت، تا به آن اندازه كه براى خود نپسندى جز آنكه همانند آن را بر ديگران بپسندى، و همدردى با برادرانت از ثروت خويش و ياد خدا بودن در هر حال، كه آنهم فقط گفتن «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اكبر» نيست بلكه چون فرمان خداى عزّ و جلّ در انجام كارى بود، بدان عمل نمايى، و هر گاه نهى خداى عزّ و جلّ در باره عملى وارد شد، آن را انجام ندهى.»
برگرفته از معاني الأخبار
/1102101305