بهترین ابزار ترویج حیا

حجت الاسلام محمدحسین توانایی، استاد حوزه و دانشگاه، حیا را از مهم‌ترین فضایل اخلاقی در ابعاد مسؤولیت‌های فردی و اجتماعی انسان می‌داند و می‌گوید: حیا عنصری درونی است که مانع رفتارهای هنجارشکنانه انسان در اجتماع می‌شود؛ یعنی این عامل محکم درونی، انسان را از ارتکاب رذایل اخلاقی، هنجارشکنی‌ها و قانون گریزی‌ها محافظت می‌کند و هر چه حیا در درون انسان از طفولیت در محیط خانواده تقویت شده باشد، طبیعی است که به سالم سازی اجتماع کمک بیشتری می‌کند.
وی ریشه بسیاری از آسیب‌های خانوادگی را در بی‌حیایی می‌داند و می‌افزاید: اگر حیا در وجود افراد نهادینه شده باشد هم به مسؤولیت‌های فردی خوب عمل شده و هم از بی‌نظمی‌ها و مسؤولیت گریزی‌ها کاسته می‌شود، افزون بر این، حیا، روابط خانوادگی را تقویت می‌کند؛ زیرا اگر عنصر حیا قوی باشد، اعضای خانواده برای یکدیگر احترام قایلند و نیز مقام و جایگاه پدر و مادر و حرمت بزرگ‌ترها حفظ
 می‌شود.
حجت الاسلام توانایی با بیان اینکه حیا، مانع عیب جویی‌ها و بی‌حرمتی‌ها در فضای خانوادگی می‌شود، تصریح می‌کند: این چنین، در روابط فامیلی حرمت وابستگان حفظ می‌شود و حتی اگر عیبی دیده شود، در حضور جمع مطرح نشده و حرمت کسی شکسته نمی‌شود.
 بهترین ابزار ترویج حیا
به گفته مشاور دبیرکل ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور، بهترین ابزار و راهکار برای ترویج فرهنگ حیا به عنوان ضامنِ حفظ هنجارهای اجتماعی، ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر است؛ زیرا حیا از مهم‌ترین معروف‌های اجتماعی است و برای احیا و ترویج آن بهتر است از ساز و کارهای طراحی شده در اسلام استفاده شود.
وی تأکید می‌کند: وقتی فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر به حساسیت و رفتار اجتماعی تبدیل شود، آن‌گاه اگر در جامعه منکری همچون بی‌حیایی رخ دهد، طبیعی است بر اثر بالا بودن سطح حساسیت عمومی و مسؤولیت پذیری اجتماعی، دیگران مانع آن بی‌حیایی می‌شوند و در سایه چنین نظارت‌ها و حساسیت هایی بتدریج افراد دچار خودکنترلی شده و از منکراتی که ریشه اصلی آن‌ها بی‌حیایی است، دوری می‌کنند.
حجت الاسلام توانایی ادامه می‌دهد: بنابراین، هر چه فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر بیشتر در جامعه و میان افراد جا بیفتد و به رفتار اجتماعی تبدیل شود، شاهد کاهش جرایم و منکرات اجتماعی خواهیم بود.

 تمرکز دشمن بر زیرساخت‌های فرهنگی
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به تمرکز دشمنان بر زیرساخت‌های فرهنگی جامعه اسلامی- ایرانی ما ابراز می‌کند: دشمن اگر در این میدان موفق شود، مسیر تحقق اهدافش هموار می‌شود، در واقع با تغییر سبک زندگی اسلامی- ایرانی است که دشمن به آسانی می‌تواند بنیان خانوادگی و وحدت ملی ما را تضعیف کند و جالب آنکه در این مسیر به حیازدایی دلبسته است و می‌کوشد با ترویج بی‌حیایی، سبک زندگی ما را متناسب با میل و هدف خود تغییر دهد.
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: وقتی حیا رفت سایر منکراتِ خانوادگی اجتماعی به آسانی رخ می‌دهد که مهم‌ترین پادزهر آن تقویت مسؤولیت پذیری اجتماعی و ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر است. البته اگر شهروندان توجه کنند که دارای چه جایگاهی در نظام اَحسن خلقت هستند و به ارزش‌های وجودی خود پی ببرند، هرگز اجازه نمی‌دهند، فرهنگ بی‌حیایی رواج بیابد، بلکه با تقویت خودباوری و اعتماد به نفس در خود، مقابل این هجمه‌ها می‌ایستند.

 انواع حیا
حجت الاسلام قاسم ابراهیمی پور، کارشناس اندیشه معاصر مسلمین نیز درباره تأثیر کاهش ابعاد معنوی بر آسیب هایی که خانواده به آن‌ها مبتلا می‌شود، می‌گوید: با توجه به آنکه بُعد اصیل زندگی انسان معنوی است، به هر میزان که از معنویت فاصله بگیرد از انسانیت دور شده و به میزان قُرب به جنبه‌های مادی، به بُعد حیوانیت تقرب جسته که این آثار منفی بسیار دارد.
وی عاطفه و محبت را مهم‌ترین عنصر در قوام روابط خانوادگی می‌داند و اظهار می‌دارد: حیا، ارتباطی جدی با عاطفه دارد؛ وقتی محبت نباشد، خانواده معنا ندارد و از درون تهی و پوسیده است. در این میان حیاست که محبت خانوادگی و ارتباط تنگاتنگ و صمیمی اعضای آن را ضمانت می‌کند.  حجت الاسلام ابراهیمی پور با اشاره به معنای حیا ادامه می‌دهد: با شرم و حیاست که انسان از انجام برخی اعمال در حضور دیگران خودداری می‌کند که البته این خودداری می‌تواند در رفتارهای اجتماعی و از طریق رعایت و اعمال هنجارهای اجتماعی باشد، یا زمانی در محیط‌های شخصی تر همچون محل کار و زمانی در فضای خانواده که این خودداری از انجام برخی کارها به دلیل همان حیای حضور دیگران است.
به گفته مؤلف «شاخص‌های خانواده مطلوب از منظر متون دینی» حیا انواعی دارد، همچون حیا از خود، حیا از دیگران و حیا از خدا که این شرم و حیا کلید همه خوبی‌ها و نشانه ایمان است و سبب می‌شود، انسان‌ها به هنجارها و ارزش‌ها پایبند بوده و مرتب آن‌ها را بازتولید کنند که همین سبب کاهش ناهنجاری‌ها می‌شود. وی حیا را عامل درونی کنترل نظم در خانواده و جامعه می‌داند و بیان می‌کند: یعنی با حیا، نظم به صورت خودجوش تسری می‌یابد، نه امری و با فشارهای اجتماعی، به عبارت بهتر حیا به دلیل به ارمغان آوردن خویشتنداری برای انسان، سبب رفتارهای بهنجار در او و در نهایت نظم و انضباط خانوادگی و اجتماعی می‌شود.

 حیا ضامن گرمای کانون خانواده ها
حجت الاسلام ابراهیمی‌پور با بیان اینکه حیا برای انسان حریم خصوصی و عمومی را رقم می‌زند، تصریح می‌کند: این چنین عزت نفس و حس تکریم در افراد افزایش یافته و در نتیجه آن محبت و عاطفه میان آن‌ها ریشه می‌گیرد. برای مثال فرزند با حیا به پدر و مادر احترام گذاشته و آن‌ها را تکریم می‌کند و در سایه همین تکریم محبت که سنگ بنای خانواده است، شدت می‌یابد. از این رو، اگر حیا بر سبک زندگی‌های ما حاکم باشد در همه شؤون زندگی بویژه گرمای عاطفی اعضای خانواده مؤثر خواهد بود.
وی تأکید می‌کند: بنابر فرموده پیامبر(ص) همه خوبی‌ها با هم در ارتباط هستند و سرآمد همه خوبی‌ها حیاست. پس اگر حیا را از فرهنگ یک جامعه بگیریم، بتدریج همه خوبی‌ها از آن جامعه رخت بر می‌بندد، چنانکه در روایت است اگر حیا نداشتی، هر کاری خواستی بکن. این یعنی انسان بدون حیا هیچ قید و بندی در رفتارها ندارد و هنجارشکنی برایش امری عادی می‌شود.
به گفته این کارشناس اندیشه معاصر مسلمین برای همین است که دشمن در جنگ نرم خود حیا را نشانه گرفته است تا با حذف آن، زشتی‌ها خود به خود رواج بیابد، در واقع دشمن می‌داند کجا باید
سرمایه گذاری کند!
وی درباره راه‌های نهادینه کردن حیا در سبک زندگی افراد ابراز می‌کند: حیا باید از طریق فرایند جامعه پذیری نهادینه شود؛ یعنی آنچه دین از آن‌ها نهی کرده، رعایت و رفتارها را در عرصه‌های خصوصی و عمومی کنترل کنیم؛ همچون گذشته که والدین هر سخنی را در حضور فرزندان بیان نمی‌کردند.
حجت الاسلام ابراهیمی‌پور در پایان خاطرنشان می‌کند: اگر رسانه ما نیز برای مخاطبانش تفکیک سنی قایل شود، نظیر آنچه که حتی امروز غرب انجام می‌دهد! می‌توان حیا را از همان کودکی در افراد نهادینه کرد، نه اینکه همه برنامه‌ها برای همه سنین باشد یا اینکه اطلاع رسانی گسترده از فساد و فحشا داشته باشیم که خود حیازدا بوده و منکرات را اشاعه می‌دهد. البته در این میان تربیت و جامعه پذیری دینی فرزندان توسط والدین بسیار مهم است.

/1102001307