حجت الاسلام ریاضت: پنج ویژگی که پیامبر(ص) از ویژگی های مسلمان معرفی کردند
حُسن خُلق پیامبر اکرم(ص)
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در سیره عملی و رفتاریشان یک سری اصولی را نهادینه کردند. در بین این اصول آن که از همه پررنگ تر است و در قرآن کریم هم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با این ویژگی مدح شده اند بحث حُسن خُلق پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است. قرآن فرمود: «إِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ»1 پیغمبر تو دارای خُلق عظیم هستی. حضرت زهرا سلام الله علیها هم فرمودند: کامل ترین شما در ایمان نماز اول وقت خوان ترین شما نیست کامل ترین شما در ایمان پیاده رونده ترین به کربلا نیست، کامل ترین شما در ایمان خوش اخلاق ترین شما نسبت به خانواده اش است. بعد هم فرمودند: نرم خوترین و خوش اخلاق ترین فرد نسبت به خانواده پدر من نبی اکرم صلی الله علیه و آله است.
خوش اخلاقی که از ویژگی های پیامبر صلی الله علیه و آله است و در قرآن هم اشاره شده است با آن خوش اخلاقی که ما می دانیم تفاوت دارد. ما فکر می کنیم هر کسی که لودگی کند و مردم را بخنداند آدم خوش اخلاقی است. درست است که خوشرو بودن یکی از ملاک های حُسن خُلق است ولی حُسن خُلق به این معنا نیست که ما یک شبکه بزنیم که 24 ساعته لودگی کنیم که مردم بخندند. اسمش را هم طنز فاخر بگذاریم. این را بهش خوش اخلاقی نمی گویند.
خوش اخلاقی مورد نظر دین را از کجا بفهمیم؟
فرمودند: خوش اخلاقی موقعی خودش را نشان می دهد که شما در معرض بد اخلاقی قرار بگیرید. من بعد از 12 ساعت کار وارد خانه می شوم و خسته هستم با بداخلاقی خانم یا اهل خانه ام مواجه می شوم. در اینجا از کوره در می روم یا با روی باز این بداخلاقی را میخرم. اگر کسی در مقابل بد اخلاقی، بد اخلاقی نکرد این آدم خوش اخلاقی است. امام حسن علیه السلام برای چه حسن است؟ از حُسن می آید.
یک ناصبی وارد مسجد شد و دید شخصی را تکریم می کنند پرسید او چه کسی است؟ گفتند: امام حسن علیه السلام هستند. تا فهمید ایشان چه کسی است چشمش را بست و دهانش را باز کرد و هر چه می توانست به اباعبدالله علیه السلام گفت. حضرت حتی حرف او را قطع نکردند. حالا ما خیلی که تحمل کنیم می گوییم صبر کن این طور که تو می گویی نیست! ولی امام اجازه دادند او هر چه حرف دارد بزند و خالی شود. فرمودند: سر و وضعت نشان می دهد تازه از راه رسیده ای. به نظر می رسد هتل ها و مسافرخانه ها هم جایی نداشتند. به نظر می رسد آذوقه ات هم تمام شده و گرسنه هستی و معلوم است نخوابیده ای. به خانه ما برویم حمامی برو و استراحتی کن. خستگی ات که در رفت با هم صحبت می کنیم.
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله در مقابل بد اخلاقی ها خوش اخلاق بود. سنگ به او می زدند و او را مسخره می کردند و جادوگر خطابش می کردند اما پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دعایشان می کردند. این سیره عملی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله است که سیره اهل بیت علیهم السلام هم برگرفته از سیره عملی رسول خدا است. اما سیره گفتاری پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 16 هزار روایت است که به دست ما رسیده است. البته خود پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله 750 هزار روایت دارند که در دوران خلافت آن سه خلیفه از بین رفت و فقط 16 هزار تا از آن ها باقی ماند.
از این 16 هزار روایت چند روایت محوری است. یعنی ستون اصلی است. اهل حدیث می گویند روایاتی که پیامبر صلی الله علیه و آله در آن ها لفظ "امتی" را به کار برده است یعنی پیروان پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله با به کار بردن این لفظ می خواستند بفرمایند هر کسی که این ویژگی ها را داشته باشد من به عنوان مسلمان قبولش دارم.
ما مسلمان ها روی یک چیزی خیلی دغدغه داریم آن هم این است که اعمالی که انجام می دهیم برایمان مهم است که صحیح باشد. عبادت 50 درصدش این است که صحیح باشد. 50 درصد دوم این است که باید جوری انجام شود که قبول هم بشود. ما ادعا داریم مسلمان هستیم و به نظر خودمان درست انجام می دهیم حال باز هم مسلمان هستیم؟
می گویند به خودتان لفظی را نسبت ندهید که در قبولی آن شک دارید. مثلا آقای مجتهدی می فرمودند: وصیت نکنید روی سنگ قبرتان بنویسند خادم الحسین. خادم الحسین حضرت عباس علیه السلام است. حضرت آقا می فرمایند: به من جون، غلام سیاه امام حسین علیه السلام هم نگویید. من کجا و او کجا؟ من بند کفش قنبر هم نمی شوم. چه برسد که بگویید علی زمان! این تعبیر ایشان است. حال اینکه می نویسند "کلنا عباسک یا زینب" دیگر جای خود دارد.
امام سجاد علیه السلام می فرمودند: حبیب آرزویش بود که به او بگویند عباس. همه شهدای کربلا آرزو داشتند به مقام والای حضرت عباس برسند. که رهبری می فرمایند: مرا با غلام سیاه امام حسین علیه السلام هم مقایسه نکنید. ما نوکر نوکرای ابی عبدالله علیه السلام هستیم. خادم الحسین برای حضرت عباس علیه السلام است.
شاخص مسلمان بودن چیست؟
حال از کجا بدانم پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مرا به عنوان مسلمان قبول دارد؟ آن جایی که در روایت حضرت می فرمایند: "امتی" یا سفارش می کنم امتم را به چیزی، اگر این شاخصه ها آمد پیامبر صلی الله علیه و آله آن ها را به عنوان مسلمان قبول دارد. یک شاخص اخلاقی که خیلی بهش تاکید دارند در کتاب شریف مجموعه ورام جلد دوم از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می کنند که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «أُوصِی أُمَّتِی بِخَمْسٍ: بِالسَّمْعِ وَ الطَّاعَةِ وَ الْهِجْرَةِ وَ الْجِهَادِ وَ الْجَمَاعَة.»2 من شما را به پنج ویژگی توصیه می کنم. یعنی اگر کسی این پنج ویژگی را داشت من به عنوان مسلمان قبولش دارم.
به تعبیر بزرگان مثل آیت الله مجتهدی ایشان می فرمود: اگر این پنج مورد آمد. زیارت عاشورایت و اعمال دیگرت کولاک می کند. ولی اگر نیامد من می گویم خیلی به اعمالت دل نبند.
بشارت بده به کسانی که خوب گوش می دهند و فکر می کنند و بهترین این هایی که شنیدند را انتخاب می کنند. فرمایش خدا در قرآن این است که این حرفی را که می زنم را دربست قبول نکن. فرمود: ما قرآن را عربی نازل کردم که شما فکر کنید و تعقل کنید و اگر درست بود قبول کنید. اگر آدم تعقل کند می فهمد حرف خدا بهترین است. آن وقت تبعیت می کند.
خدا فرمود: اگر می خواهی من تو را به عنوان بنده ام قبول کنم شرطش این است که حرف نزنی مگر به ضرورت. اگر لازم شد، حرف بزنی. امام حسین علیه السلام فرمود: خصوصا آن جاهایی که تخصصش را ندارید نظر ندهید. به ما باور داده اند که در همه چیز تخصص داریم. باید بیشتر از این که حرف بزنیم گوش بدهیم. یک جاهایی همه باید گوش بدهند.
سوم فرمود: کسی که خوب گوش می دهد و خوب عمل می کند اهل هجرت می شود. کسی هجرت می کند که دلبستگی و وابستگی نداشته باشد. یعنی حب دنیا نداشته باشد. دنیا بد نیست. آدم دنیا داشته باشد خیلی خوب است. اما هجرت کسی دارد که در عین حالی که دنیا دارد آدم زاهدی است. زهد به معنای نداشتن نیست. حضرت زهرا سلام الله علیها با آن ثروت افسانه ای زاهد بود. حبیب بن مظاهر با آن ثروت افسانه ای زاهد بود. حبیب بزرگ استبل دار کوفه بوده است. اسب های نژاد اصیل عرب با قیمت های بالا را داشته است. وقتی به امام حسین علیه السلام رسید همه را کنار گذاشت. چون دلبستگی نداشته است.
امام حسین علیه السلام برای خدا همه چیز را زمین گذاشت. هجرت درونی. مورد بعدی این است که اهل جهاد باشد. اگر کسی اهل شنیدن و تعقل و اطاعت و تبعیت و هجرت بود اهل هجرت هم می شود و مدافع حرم می شود و شهید می شود.
امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: درون مردم باشید ولی با مردم نباشید. این خیلی سخت است که آدم درون مردم باشد و مشکلات آن ها را حل کند ولی با مردم نباشد. چون اگر با مردم باشی ممکن است با آن ها سر امام حسین علیه السلام را بالای نیزه ببری. در مسیر حق از کمی عده نترس ولی درون مردم باش.
مورد بعدی جماعت است. مردم نمی شنوند و به راه نمی آیند تو دعایشان کن. هلال می گوید لحظه آخر ابی عبدالله دیدم که ایشان دارد زمزمه می کند داخل گودال رفت و دید که ایشان دارد مناجات می کند. بعد از مناجات فرمود: خدایا این ها را هدایتشان کن این ها نمی دانند دارند چه کار می کنند. جاهل هستند. درست است که بعضی ها را مثل عمر سعد تکی نفرین کردند ولی کل لشگر را نفرین نفرمودند. از مادرش یاد گرفته بود.
/1102101304
پی نوشت:
1.
آیه ۲۹ سوره قلم
2.
الجعفريات، محمد بن محمد بن اشعث، ص ۷۸؛ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج ۷۰، ص ۲۹۴.