چرا هیچ اکتشاف یا اختراعی از امام باقر(ع) در دسترس نیست
وارث : برخی تصور می‌کنند اگر کسی ابتکار و اختراعی داشته باشد، او تنها صاحب علم است و حال اینکه چنین نیست، زیرا برخی از علوم وجود دارند که به مراتب با اهمیت‌تر از علوم مادی هستند، از جمله علومی که از اهمیت خاص بر خوردار است، علم خدا و دین شناسی است. رسول خدا(ص) فرمود: «أَفْضَلُ الْعِلْمِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ». امام(ع) نیز با اهمیت و مهمترین علم را معرفت خداوند دانست: َ«أَوَّلُ الدِّینِ مَعْرِفَتُهُ وَ کَمَالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْدِیقُ بِهِ وَ کَمَالُ تَصْدِیقِهِ تَوْحِیدُهُ ...».
امام باقرعلیه‌السلام در عرصه علوم خدا و دین شناسی جایگاهی بس بلند داشت، به گونه‌ای که رسول خدا(ص) از ایشان به عنوان «باقرالعلوم» یاد نمود، چنانچه از جابر بن عبداللّه منقول است که پیامبر اکرم(ص) به من فرمود: ای جابر! امید است که تو در دنیا بمانی تا ملاقات کنی فرزندی از من که از اولاد حسین خواهد بود که او را محمد نامند، یَبْقُرُ عِلْمَ الدِّینِ بَقْرا، یعنی او میشکافد علم دین را شکافتنی، پس هرگاه او را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان.
به نظر می‌رسد کلام رسول خدا درباره امام باقر(ع) ناظر براین است که ایشان در عرصه نشر معارف دینی وعلم خدا شناسی شکافنده علم هستند، بر این اساس بود که حضرت طی مدت امامت خود، در همان شرایط نامساعد، به نشر و اشاعه حقایق و معارف الهی پرداخت و مشکلات علمی را تشریح کرد و جنبش علمی دامنه‌داری به وجود آورد که مقدمات تاسیس یک «دانشگاه بزرگ اسلامی» را که در دوران امامت فرزند گرامیش امام صادق(ع) به اوج عظمت رسید، پی ریزی کرد.
روایات و احادیث متعدد در زمینه مسائل و احکام اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام، و انواع علوم، از آن حضرت به یادگار مانده است افزون بر آن، رجال و شخصیت های بزرگ علمی از محضر آن حضرت استفاده میکردند. که هر کدام در گسترش علوم نقش اساسی داشتند، چنانکه «جابر بن یزید جعفی» و «کیسان سجستانی» (از تابعین) و فقهایی مانند: «ابن مبارک»، «زهری»، «اوزاعی»، «ابوحنیفه»، «مالک»، «شافعی»، «زیاد بن منذرنهدی» از آثار علمی او بهرهمند شده سخنان آن حضرت را، بی واسطه و گاه با چند واسطه، نقل کردهاند. کتب و مولفات دانشمندان و مورخان اهل تسنن مانند: طبری، بلاذری، سلامی، خطیب بغدادی، ابونعیم اصفهانی، و کتبی مانند: موطا مالک، سنن ابی داود، مسند ابی حنیفه، مسند مروزی، تفسیر نقاش، تفسیر زمخشری، و ده‌ها نظیر اینها، که از مهمترین کتب جهان تسنن است، پر از سخنان پرمغز پیشوای پنجم است و همه جا جمله: «قال محمد بن علی» و یا «قال محمد الباقر» به چشم میخورد. کتب شیعه نیز در زمینههای مختلف سرشار از سخنان و احادیث حضرت باقر(ع) است.
امام محمد باقر(ع) شاگردان برجستهای در زمینههای فقه و حدیث و تفسیر و دیگر علوم اسلامی تربیت کرد که هر کدام وزنه علمی بزرگی به شمار میرفت. شخصیت‌های بزرگی همچون: محمد بن مسلم، زراره ابن اعین، ابو بصیر، برید بن معاویه عجلی، جابربن یزید، حمران بن اعین، و هشام بن سالم از تربیت یافتگان مکتب آن حضرت هستند.
با توجه به مطالب گذشته باید گفت: گرچه ممکن است ما آثار علمی مانند کتاب و اختراعی از امام باقر(ع» نداشته باشیم، اما امام با بیان روایات بسیار زیاد و تربیت شاگردان متعدد در عرصه های علوم مختلف، فعالیت‌های بسیار مهمی را انجام داد که این امر با اختراع وابتکار مادی، قابل مقایسه نیست، زیرا اختراع و ابتکار را انسان‌هایی دیگر می‌توانند انجام، ولی آ نچه که انسان‌هایی دیگر از آن عاجزند، هدایت مردم و ارائه معارف بلند دینی است.
ضمن اینکه در منابع روایی شیعه برای امامان علیهم‌السلام ده ها کتاب و تألیفات بر شمرده‌اند. برخی از این کتاب‌ها توسط امام پیشین نگاشته شده، سپس به عنوان میراث امامت به امامان بعدی رسیده است، برخی میراث از سلسله پیامبران پیشین بوده، برخی با املای امامان علیهم‌السلام توسط شاگردان نوشته،برخی توسط امامان علیهم‌السلام برای هدایت افرادی خاص و یا درخواست عده ای نگاشته شده است.
پی‌نوشت‌ها:
1. علامه مجلسی بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ناشر: اسلامی، ج، 75 ص 7
2. عبد الواحد تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، قم ، دفتر تبلیغات اسلامی، ص85.
3. شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413 ق. ج2، ص 159.
/1102101305