اصول موفقیت در زندگی امام خمینی(ره)
امام خمینی(ره) این مرد الهی با تهذیب نفس و نهادینه کردن این اصول به خوبی توانسته نتایج حیرت آوری در مسیر مبارزات خود برای تاریخ به یادگار بگذارد.
اصل اول: مسئولیت پذیری و تکلیف مداری
یکی از اصول مهم و اخلاقی که در متون و منابع اسلامی بر آن تأکید و سفارش فراوان شده است، موضوع تکلیف مداری و مسئولیت پذیری است. بر اساس آموزه‌های اسلامی انسان در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی دارای مسئولیت‌های روشن و مشخصی است. بر عرصه تعامل با دیگران در عرصه سیاست و فرهنگ، و حتی در عرصه ارتباط بین‌الملل، روشن‌ترین و بارزترین دلیل بر این مدعا روایت شریفی است که از پیامبر اکرم(ص) در متون روایی موجود است. از حضرت نقل شده است که فرمودند: «کُلُّکُمْ رَاعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِه»[1]
آیت‌الله ری شهری در برنامه تلویزونی«محرمانه» در سال 68 می‌گوید: از امام خمینی(ره) سؤال شد که آیا برنامه‌ای برای پیروزی انقلاب داشتید؟ ایشان در جواب فرمودند که من هر مرحله به تکلیفم عمل می‌کردم و دقت داشتم که در هر مرحله از زندگی از چه تکلیفی بر خوردار هستم، نتیجه با خداست، خدا نتایج و فتوحات را می‌آورد. این دیدگاه کلی و اصولی امام (ره) در برنامه های تکلیف مدار قطعاً نتایج شیرین و قطعی را در پی خواهد داشت.[2]
اصل دوم: توکل و اعتماد به خدا در تمام مراحل زندگی و انقلاب
توکل به معنای وکیل گرفتن است. توکل،اعتماد قلب در امور،بر خدا است به طوری که بندگان جمیع امور خویش را بر خداوند حواله دهند و از هر نیرو و قدرتی دیگر در امور خویش تبری جویند و تنها به یک قدرت وابسته باشند و او خدا است و تنها او را اساس عمل و تاثیر بدانند و اگر برای انسان‌های مومن در حوزه‌ی عملیات روحی و جسمی،فردی و اجتماعی خویش چنین حالتی پیش آید اینان «متوکلین» به خدا به شمار می‌آیند.
منشاء پیدایش چنین حالتی در روح انسان‌ها اعتقاد و جزم به اینکه فاعل موثری جز خدا نیست و سایر نیروها و قدرتها به او برمی گردد، [3] او است که به هر کاری قادر است. «إِنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ؛[بقره/20]که او بر هر کارى تواناست». امام خمینی در کتاب اریعین خود در خصوص توکل می‌نویسد: کسی که بداند حق تعالی قادر است بر هر چیز و خیر فضل او را از دست ندهد، مقام توکل برای او حاصل شود.[4]
اصل سوم: دعا و ارتباط با خدای متعال
دعا به معنی خواندن و خواستن است. قرآن کریم در اهمیت و ارزش ارتباط و مناجات با خدای متعال می‌فرماید: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛[فرقان/77] بگو: اگر خواندن- دعا و عبادت- شما نباشد پروردگار من به شما اعتنا و عنایتى نکند- شما را قدر و ارزشى ننهد-، [ولى کافران] شما [پیامبر و آیات خدا را] تکذیب کردید پس [کیفرتان] پیوسته و بر دوام خواهد بود». برنامه‌ها هر چه دقیق تر باشند، وقتی وسیله ی دعا از منابع غیبی و ماورایی استمداد نشود؛ غنی و مؤثر و مثمر نمی شود. امام خمینی(ره) نماد دعا و ارتباط با خدای متعال بود.
سیدرحیم میریان می‌گوید:
«در ماه شعبان گاهی که شب‌ها پشت در اتاق امام می‌خوابیدم، می‌دیدم یک ساعت مانده به اذان صبح، امام بیدار می‌شدند و وضو می‌گرفتند و پس از نماز شب، مشغول مناجات شعبانیه می‌شدند. من شاهد بودم چگونه امام مناجات شعبانیه را می‌خواند و به درگاه خدا ناله می‌کرد. ایشان مقید به خواندن مناجات شعبانیه بودند و در این مناجات به قدری گریه می‌کردند که من... با صدای گریه ایشان از خواب بیدار می‌شدم. با این که بسیار آرام و آهسته، اعمال شب را انجام می‌دادند تا کسی بیدار نشود».[5]
اصل چهارم: حزم و تدبیر
حزم به معنای دور اندیشی و تدبیر به معنای «وراء نگری» است. منابع روایی و فرهنگ اسلامی دقت و توجه ویژه‌ای به تدبیر و دور اندیشی در تمام مراحل زندگی دارد. بدون دور اندیشی و حزم نمی‌توان به نتیجه رضایت بخش و ایدال دست یافت قبل از اقدام به انجام هر کاری نیاز است انسان اطراف و جوانب آن را به درستی بررسی نماید. کما اینکه در روایات اسلامی نیز این چنین بیان شده است. «وَ قَالَ النَّبِیُّ ص إِذَا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ فَإِنْ کَانَ خَیْراً فَأَسْرِعْ إِلَیْهِ وَ إِنْ کَانَ شَرّاً فَانْتَهِ عَنْهُ؛[6]رسول اکرم(ص) فرمود: هر گاه خواستى کارى انجام دهى در عاقبت آن بیاندیش، اگر خیر است در آن شتاب کن و اگر شر است دست از آن باز دار».
با اندک توجهی در سیره سیاسی و اجتماعی امام خمینی(ره) به خوبی می‌توان این دور اندیشی را در گفتار و رفتار ایشان مشاهده کرد. او به هدف خود و نتیجه‌ای که در مسیر مبارزات سیاسی و انقلابی تحصیل کرد ایمان داشت، او می‌دانست که با اعتماد و توکل بر خدا می‌توان به نتیجه مطلوب و رضایت بخش دست یافت، نامه حضرت به میخائیل گورباچف، و هشدار به فروپاشی سیاست‌های خودکامه شوروی سابق تنها یک نمونه از پیش‌بینی‌های امام(ره) است که گویایی دید عمیق ایشان در مسائل بین‌الملل دارد.
اصل پنجم: اتقان و استحکام برنامه‌ها
در متون روایی از پیامبر اکرم (ص) این چنین نقل شده است: «لَکِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ عَبْداً إِذَا عَمِلَ عَمَلًا أَحْکَمَه؛[7] خداوند متعال بنده‌ای را دوست دارد که اگر کاری انجام می‌دهد محکم انجام دهد» بر اساس آموزه‌های دینی و اسلامی یک فرد مسلمان باید تمام کارهای خود را به نحوه احسن و کامل انجام دهد، کارها باید از روی نظام خاص، قانونمند، و استوار انجام شود. امام خمینی(ره) به این اصل اعتقاد راسخ داشت، و این چنین عمل می‌کرد. برنامه ساقط کردن رژیم جهنمی شاهنشاهی، دارای اتقان بود، حساب شده بود، و لذا به پیروزی منجر شد، مدیریت جنگ و تبدیل آن به حذف رژیم بعث وتبدیل عراق به عنوان تنها راه رسیدن به قدس و جلوگیری از انحراف، حاکی از یک استواری در بینش و برنامه بود، تزلزل و خلأ در برنامه‌های امام دیده نمی‌شود چرا ایشان کارهای خود را با اتقان و استحکام از پیش طراحی شده‌ای انجام می‌داد.[8]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. جامع الأخبار(للشعیری): ص119.
[2]. مدیریت امام خمینی(ره)، صمصام دین قوامی: ص342.
[3]. ویکی فقه، دانشنامه حوزوی.
[4]. شرح چهل حدیث امام خمینی(ره): ص218.
[5]. موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) به نقل از: داستان از نماز و عبادت امام خمینی، ص 210.
[6]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج68، ص342.
[7]. الأمالی( للصدوق): ص385، ح2.
[8]. مدیریت امام خمینی(ره)، صمصام دین قوامی: ص348.
/1102101305