آیا دادن انگشتر به سائل با حضور قلب امام علی (ع) در نماز منافات دارد؟

متن پرسش مطرح شده وپاسخ این مرجع تقلید شیعیان بدین شرح است:

پرسش : آیا توجه کردن به سائل و دادن انگشتر به او در نماز، با «حضور قلب» امام علی (ع) منافات ندارد؟

پاسخ اجمالی: شنیدن صداى سائل و کمک به او در نماز، نوعی توجّه به خداست و علی(ع) با این کار عبادتى را با عبادت دیگر درآمیخت و برای خدا در حال نماز زکات داد. وانگهى این ایراد و خرده گیرى در واقع ایراد بر قرآن مجید است؛ چراکه خداوند آن را ستوده و ولایت مؤمنین را شایسته چنین کسى دانسته است و اگر این عمل غفلت از خدا بود نباید تمجید می شد.

پاسخ تفصیلی: کسى که این ایراد را مى کند از این نکته غفلت دارد که شنیدن صداى سایل و کمک به او، پرداختن به غیر خدانمی باشد؛ بلکه آن هم در واقع توجّه به خدااست. قلب پاک على(علیه السلام) در برابر صداى سایلان حسّاس بود و به نداى آنها پاسخ مى گفت؛ او با این کار عبادتى را با عبادت دیگر آمیخت و در حال نماز زکاتداد و هر دو براى خداو در راه او بود.

وانگهى این ایراد و خرده گیرى در واقع ایراد بر قرآنمجید است؛ چراکه خداوند در آیه۵۵ سورهمایده(۱) که به آیه«ولایت» مشهور است، دادن زکاترا در حال رکوعمورد تکریم و تمجید قرار داده است و اگر این عمل نشانه غفلت و بى خبرى از ذکر خدابود نباید به عنوان یک صفت والا و با ارزش فوق العاده، روى آن تکیه شود.

متعصّبانی که مروجان و مبلغان این شبهات هستند مى خواهند فضیلت على(علیه السلام) را انکار کنند ولی در واقع به خداایراد مى گیرند. به کلام فخر رازى در اینجا درست توجّه کنید؛ او مى گوید: «لایق به حال على(علیه السلام) این است که مستغرق در ذکر خداباشد و کسى که چنین باشد نمى تواند کلام دیگرى را بشنود و بفهمد [بنابراین توجّه به حال سایل بر خلاف آداب نمازاست]».(۲) باید از فخر رازى پرسید اگر این کار بر خلاف آداب نمازو حضور قلب است، پس چرا خداوند آن را ستوده و ولایتمومنین را شایسته چنین کسى دانسته است؟!

به هر حال جاى شک نیست که شنیدن صداى سایلِ نیازمند و اجابت خواسته او در حال نماز، عبادتى است مضاعف که در یک لحظه صورت گرفته است و باید پناه به خداببریم از تعصب هایى که ما را از حقایق دور مى سازد.(۳)

پی نوشت:

(۱). «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ»؛ (سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده اند همانها که نماز را برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند).

(۲). مفاتیح الغیب، فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، دار احیاء التراث العربى، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ ق، ج ‏۱۲، ص ۳۸۶، [سوره مائده، آیه ۵۵].