حجت الاسلام پناهیان: انسان بی برنامه هویت خویش را از دست می دهد+گزارش تصویری
وارث: مراسم شب هفدهم ماه مبارک رمضان با سخنرانی حجت الاسلام پناهیان و مناجات خوانی حاج مهدی سماواتی در حسینیه آیت الله حق شناس(ره) برگزار شد.
در ادامه ی خبر متن سخنان حجت الاسلام پناهیان را می خوانید:
بچه ها را به رفتار خوب و ادب عادت دهیم
مشهور است که وقتی انسان بخواهد علاقه و انگیزه ای را در خودش ایجاد کند باید به آگاهی های خودش اضافه کند و دانش و معرفتش را افزایش دهد و بعد عمل خوب و شایسته ای را انجام دهد. یک مقدار علم زدگی در اینجا وجود دارد انسان بیش از اینکه تحت تاثیر علم و آگاهی خودش باشد تحت تاثیر عملش است. علم و آگاهی بی تردید اثر دارد و باید باشد اما درست نیست که نقش عمل را حذف کرد و به علم و آگاهی داد.
کودک وقتی 7 ساله می شود رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید او را وادار به نماز خواندن کنید. نماز یک رفتار است وقتی کودک به این عمل عادت کند چه اثری در روحش دارد و این عمل کمک می کند روحش آگاه شود.
یا دوران 7 تا 14 سال دورانی است که کودکان باید ادب بیاموزند، ادب یعنی رفتار حساب شده. ما در این دوران برعکس فقط آگاهی به او منتقل می کنیم. آداب خوب پیدا کردن اهمیتش از آگاهی دادن بیشتر است. خانواده ها و مدرسه ها باید رویکرد خودشان را از اصالت دادن به علم تغییر دهند به اصالت دادن به رفتار مودبانه که عادات خوبی برای بچه را به دنبال دارد. اگر بچه ای اهل ادب باشد و یک سلسله رفتار حساب شده انجام دهد خودش خود به خود به سمت کتاب خواندن می رود.
بچه اگر بتواند مثل یک سربازی که در پادگان منظم رفتار می کند، رفتار کند و عادات خوب پیدا کند آمادگی بسیار زیادی پیدا می کند که با هفته ای یک روز به مدرسه رفتن چیزهای زیادی یاد بگیرد. کاش مدارس ما به معنای واقعی "ادبستان" بود.
بچه های دبستانی را خیلی رویش تاکید می کنم و بعضی دوستان اعتراض می کنند درباره ی بچه های دبیرستانی صحبت کنید بچه های دبستانی از سر علاقه با والدین و مدرسه همکاری می کنند اما ما آنها را مودب نمی کنیم، عادات رفتاری خاصی را به آنها منتقل نمی کنیم. محور شد علاقه های نفسانی! در حالی که شما باید فراتر از علاقه عادات رفتاری به آنها منتقل کنید. عادات رفتاری خوب و ادب در آینده بچه اثر سازنده خواهد داشت.
اگر توانستیم بچه هایمان را اهل تحت کنترل درآوردن رفتار قرار دهیم بعدا می توانیم از ایمان، اخلاق، تقوا وسخت کوشی برای تحصیل علم و... با او حرف بزنیم.
چرا دین این قدر احکام برای رفتار ما دارد؟ چرا رساله ی عملیه در دینداری ما نقش کلیدی دارد. افرادی که بی تربیت و بدشخصی هستند حوصله ی دینی که پردستور است را ندارند و جذب کلیسا می شوند و خیلی ها سراغ فرقه هایی در اسلام میروند که انسان را آزاد گذاشته اند و فقط یک سری اعتقادات را به آنها می گویند.
اقبال غربی ها به اسلام به دلیل دستورهای آن است
آدمهای بدتربیت شده و بدشخصیت از دستورات دینی و عملی گریزان هستند. در استرالیا دو دختر مسلمان شده بودند و مصاحبه کننده از دلایل مسلمان شدن آنها پرسیدند پاسخ دادند: ما دیدیدم مسلمانها برای هر دقیقه خودشان برنامه دارند و دیدیم چه دین پردستوری است و تصمیم گرفتیم آن را انتخاب کنیم.
با یکی از اساتید برجسته ی دانشگاه دیداری داشتم که مسلمان شیعه شده بود و نظرش را درباره ی اسلام پرسیدم. او گفت می دانید در فرانسه وقت مسلمان شدن کی است؟ بیشتر افراد در ماه رمضان مسلمان می شوند و می بینند این مسلمان از صبح تا شب چیزی نمی خورند.
بی دستور بودن مثل حیوان زندگی کردن است. وقتی انسانی دستورات زیادی از طرف خدا دریافت می کند احساس می کند آدم حساب شده است. این را غربی ها بهتر از ما می فهمند داعشی ها چرا این قدر نیرو جذب می کنند؟ دستورات غلط و بد را به پای خدا می نویسند و مردم دوست دارند دستورات خدا را اجرا دهند و دوست دارد برای خودش برنامه داشته باشد. به چند نفر عقده ای در جامعه ی خودمان نگاه نکنید که عقده های درونی دارند و از تعادل روحی برخوردار نیستند.
سخت ترین دستور دین شاید همین روزه باشد، بقیه دستورات می فرمایند ظلم نکن، غیبت نکن، دروغ نگو ... اما در روزه می گوید غذا نخور! اب نخور! انسان را از حلال منع می کند. اما فرانسوی ها با دیدن روزه ی مسلمانها بیشتر به اسلام گرایش پیدا می کنند. استکبار جهانی سوء استفاده کرده و مطالعه انجام داده و متوجه شده که چون مردم دستور را دوست دارند داعش را درست کرده تا هرکس که در فرانسه گرایش معنوی و فطرت پاک دارد جذب آنها شود و نابودش کند و جامعه ی فرانسه و غرب را نسبت به دین اسلام متنفر کند. با یک تیر دو نشان زده است.
هویت یعنی پیدا کردن تعریف ملموسی از انسانیت
دستور و برنامه داشتن به حدی که عادت کنی، اسلامی که برای ناخن گرفتن شما دستور دارد. آدمیزاد با برنامه زندگی میکند. آدم بی برنامه هویت انسانی خودش را از دست می دهد. هویت یعنی "من کی هستم؟" "حقیقت من چی است؟" یعنی تعریف ملموسی از انسانیت خودم پیدا کنم. انسان با کتاب خواند که هویتش را تشخیص نمی دهد. یکی از چیزهایی که موجب می شود انسان هویت خودش را تشخیص دهد، دستور اجرا کردن است. خیلی عجیب است! خیلی اوقات اگر هویت خودمان را دریابیم دیگر خودمان را نمی فروشیم و خراب نمی کنیم. خیلی از فضائل در خودمان است. لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم 1 ؛ ما انسان را در بهترین حالت آفریدیم.
راه تشخیص این هویت "دستور گوش دادن" است. آن هم به صورت دائمی باید باشد اکثر دستورات دینی دائمی هستند و دستور موردی خیلی کم داریم مگر مثل حج و عمره و...
تو باید به یک سلسله کارهای خوب عادت کنی. این برنامه ی دین است که دستور می دهد و با این دستور دادن می خواهد انسان به کارهای خوب عادت کند. تنظیم کنید که به کارهای خوب عادت کنید و عادات بد را ترک کنید حتی چیزهایی که ممکن است بد نباشد اما اشتباه است انسان به آن عادت کند. مثل قسم خوردن، که بد نیست اما نباید عادت کند به قسم خوردن چون زمینه ی افتادن در گناه است. لا تعود نفسک بالیمین 2؛ نفس خودت را به قسم خوردن عادت نده.
یا پر شدن شکم از حلال را نباید به آن عادت کرد چون بعد از آن به حرام خوری می افتد. یا در روایت دیگر می فرمایند: خودت را به غیبت کردن عادت نده و کسی که معتاد به غیبت شود دارای جرم عظیمی است. آدم معمولی نیست یک غیبت اندازه 40 گناه کبیره اثر سوء روی انسان می گذارد.
"شکر" عادت باطنی خوب است
یکی از عادت های خوب باطنی شکر است. احساس مثبت شاکرانه زندگی کردن. کسی عادت به رضایت به رضای الهی کند و در روایات اجر چنین آدمی بالاتر از کسی است که سختی دارد می کشد، رنج می بیند و در راه خدا صبر می کند. مردم ما غالبا نمی دانند. برای چه در روز قیامت حسرت میخورند؟ برای همین که اینها را نمی دانند.
کسی که در رنج و بلا نتوانست تحمل کند در عافیت و رخا که می تواند شکر خدا را به جا بیاورد. تصمیم بگیرید از فردا یا امشب هر موقع آسوده بودی شکر کن! قبول دارید وقتهایی که آسوده و راحت هستیم عادت نداریم خدا را شکرکنیم؟
خیلی ها را به خاطر یک عادت خوب نجات می دهند. عادت کردن به کار خوب نیاز به مناسبت ندارد. کسی که عادت به شکر کند "شکور" می شود و خدا در قرآن می فرماید: بندگان شاکر ما کم هستند. جایگزین شکر چیست؟ باید عادتمان شود که بگوئیم: خدایا شکرت!
اگر ما اهل شکر باشیم، خدا می فرماید: لَئِنْ شَکرْتُمْ لَاَزیدَنَّکمْ 3؛ من خودت را بزرگ می کنم، خودت عظیمت پیدا می کنی و از کوچولو بودن در می آیی! بچه های کوچک را دیدید شکر بلد نیستند! یکی از عدات زشت ما شکر نکردن است، جای شکرکردن چه کاری انجام می دهیم؟ صبح بلند می شویم مشکل و بیماری و... نداریم، بعد فکر می کند خب امروز چه مشکلی داشتم! یاد گذشته می افتد دیدی فلانی چه کاری کرد هنوز یادش می افتم ناراحت می شوم!
عادت بد ما آدمها این است که وقتی آرام هم هست آلودگی پیدا می کند و مثل مگس رویش می نشیند یا به آلودگی ها و گرفتاری های دیگران می پردازد. اینها عادت است.
تغییر دادن عادت خیلی سخت است
اگر بخواهید عادت کسی را برطرف کنید یک راه علمی اش این است و علم ثابت کرده اما کار زشت و خشونت بار و حرام است و... و ممنوع است اما راه دیگری ندارد. کله اش را محکم بگیرید و به سنگ بکوبید که متلاشی شود و بمیرد! ترجمه ی آن روایاتی است ه می فرماید: ترک عادت مانند معجزه است!
تَركُ الشَّهَواتِ أفضَلُ عِبادَةٍ ، و أجمَلُ عادَةٍ 4 ؛ ترک شهوات بافضیلت ترین عبادات و زیباترین عادت هاست. در مقابل شهوات با پرهیز رفتار کنیم ضرر نمی کنیم شهوات، لذات شما از هر جنسی، خوردنی و پوشیدنی و... برای شما سهمیه اش مشخص شده است هر چه شما ناز کنید بیشتر به شما می دهند. خیلی ها سهمیه لذاتشان را با حرام خراب می کنند فکر کرده اند سود هم کرده اند اگر این لذت حرام را نمی برد از طریق حلالش به او می رسد. خدا فرمود دنیا هر کس برایت قیافه گرفت به پایش بیفت و التماسش کن! و هر کس طالب تو بود برو بگذار دنبالت بیاید. این سنت خداست.
زبان است که دل را خراب می کند حتی بیشتر از چشم!
زبانت تو را وادار می کند به گفتن چیزهایی که به آن عادت کرده ای، کلی حرف مفت و منفی می زنی چون عادت کرده ای و زبان که باز می شود دل آلوده می شود. چشم و گوش انسان ورودی قلب و زبانش خروجی قلبش است. زبان با اینکه خروجی هست اما مهمترین عامل خراب کردن قلب انسان و مریض کردن دل انسان است. برای اینکه دل آزاد شود باید جلوی زبان را گرفت. زبان دل را بیشتر آلوده می کند مخصوصا اگر به نوعی گفتار عادت کرده باشیم. به نوعی از گفتار ناشکرانه، تحقیر دیگران، منفی بافانه، بگویی پشت سر دیگران و غلط از هر نوعی!
زبان و عادت ما به گفتار ما را وادار به خراب شدن می کند، در حالی که قلبمان این قدر هم آلوده نبود. این مجالسی که می رویم دو تا از اینها برای سعادت ما کافی است، و شما هیچ کدام آدمهای بدی نیستید. عادتهای بد موجب می شود ما رشد نکنیم و دوباره ما را به جای اول بر می گرداند.
چرا ما رشد نمی کنیم؟ اگر کسی این همه سال نماز بخواند و برای امام حسین علیه السلام اشک بریزد اینجا می ماند؟ یک عادت مانع رشد عادت است. خودتان را کنترل کنید و عادتتان را تغییر دهید شده با یادداشت، داغ گذاشتن روی دست و دل یا نذر کردن. آیت الله بروجردی نذر کرده بودند هر بار عصبانی شدند سه روز روزه بگیرند.
تغییر عادت کار دشواری است، باید نگه داشت و مراقبت کرد. برای تغییر عادات انسان باید خیلی به خودش فشار بیاورد. اگر رفتید و 10 بار شکست خوردید نگوئید نمی شود و رهایش کنید بلکه باید 2000 مرتبه زمین بخورید و بلند شوید و تغییرش دهید. سخت ترین کار ایجاد یک کار خوب است. کسی خسته نشود!
انسان هنگام جان دادن با عاداتش جان می دهد!
موقع جان دادن هر کسی با عادتهای خودش جان می دهد می رود آن دنیا نمی تواند از عادتهایش جدا شود و دم مرگ می گردد دنبال احساسهای خوب! در خانه ی قبر با عادتها هستی! دیگر آنجا اراده نداری لحظه های خوب برای خودت درست کنی! تغییر عادت سخت است و نیاز به زحمت دارد. توبه کردن، یک احساس خوب داشتن، رفتن به مجلس اهل بیت علیهم السلام آسان است. آن چیزی که سخت است تغییر عادت است! بنویسد و بزند به درب و دیوار، از دیگران بخواهید برایتان یادآوری کند. خودتان را تنبیه کنید.
ما خزائنی به نام اهل بیت علیهم السلام در اختیار داریم یک بار از این اولیای خدا استفاده کنیم نانمان در روغن است! از اهل بیت علیهم السلام برای تغییر عادت ها مدد بگیریم.
پی نوشت:
1- سوره مبارکه التين آیه 4.
2- دعائم الإسلام 2/ 534.
3- سوره ابراهیم آیه 7.
4- میزان الحکمة جلد 13.