سفارش به حق و صبر؛ از مهم‌ترین اعمال صالح

وی اظهار کرد: این آیه با حرف تأکید آغاز شده و جمله تأکیدی است؛ «به راستی انسان در یک خسران است» حال این خسران چیست؟ در آیه معین نشده است: «لفی خسرٍ» قاعده ادبیات زبان عرب این است که هر جا چیزی را معین نکرد، همه چیز را فرا می‌گیرد؛ و شامل همه انواع می‌شود.

آیت‌الله شفیعی ادامه داد: هر انسانی در یک خسارتی است؛ «خسر» به معنی کم شدن و کمبود و تقلیل و تنزل است. انسان‌ها همیشه با یک خسران و تنزلی مواجه هستند؛ یکی از نظر سن و سال در خسران است؛ یکی از نظر مالی در خسران است و ... . در وجود هر انسانی حداقل یک خسارت هست. حال ممکن است یک انسان خسارت‌ها و زیان‌های متعدد داشته باشد.

مؤلف کتاب بیان و تبیان در علوم قرآن توضیح داد: هر انسانی با یک کمبودی مواجه است: «الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات» به جز کسانی که ایمان آورده باشند و عمل صالح انجام دهند. این نکته همیشه باید در ذهن باشد، ایمان و تقوی کافی نیست؛ ایمان با عمل صالح آشکار و اثبات می‌شود. سرتاسر قرآن را که ملاحظه کنید، می‌بینید ایمان و عمل صالح را با یکدیگر آورده است.

وی با بیان اینکه ایمان به تنهایی کافی نیست، گفت: ایمان اصولاً یک چیز قلبی است، این امر قلبی با اعمال ظاهری آشکار می‌شود. عمل صالح اثبات کننده ایمان است. کسی که می‌گوید سخاوت دارم، سخاوت او با صرف گفتن آشکار نمی‌شود؛ با بذل و بخشش آشکار می‌شود. کسی که می‌گوید شجاع هستم، صرف ادعا آن را اثبات نمی‌کند. کسی هم که مؤمن است ایمان خود را باید با عمل صالح اثبات کند.

آیت‌الله شفیعی با اشاره به آیه پایانی این سوره گفت: در بین اعمال صالح، خداوند دو مصداق را بیان می‌کند: «و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر» همدیگر را به حق و صبر و پایداری وصیت کنید. این آیه می‌فرماید: مسلمان آن کسی نیست که مسلمان فردی و شخصی باشد؛ مسلمان در مقابل دیگران مسئولیت دارد:  اگر بینی که نابینا و چاه است/ اگر خاموش بنشینی گناه است

این محقق قرآنی یکی از ویژگی‌های مسلمانی را ارشاد همدیگر دانست و گفت: فعل «تواصوا» از «تواصی» به معنی همدیگر را وصیت کردن و سفارش کردن است؛ یکی به حق و حقیقت و یکی به صبر و پایداری است. تواصی به حق و صبر که در این آیه ذکر شده‌اند، جزء اعمال صالحه هستند، اما از بین همه اعمال صالح تأکید بر این دو دلیل بر این است که این دو بین‌ اعمال صالحه خیلی اهمیت دارند و به همین دلیل این دو را به خصوص ذکر کرده است که همدیگر را به حق و به صبر و پایداری در امور سفارش و وصیت کنید.