چگونه کم و کاستی‌های نمازمان را جبران کنیم
وارث: محمد شجاعی از اساتید اخلاق و مدیر عامل مؤسسه فرهنگی هنری منتظران منجی در تازه‌ترین سخنرانی خود پیرامون «نماز» به سخنرانی پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
آیا راهی وجود دارد که مثلاً اگر در نمازمان حضور قلب نداشتیم یا رکوع و سجودش را خوب بجا نیاوردیم آن را جبران کنیم؟
«تضییع» یعنی ممکن است انسان اول وقت هم نماز بخواند اما نمازش را ضایع کند امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: دزدترین مردم کسی است که از نمازش می‌دزدد همچنین حضرت رسول (ص) می‌فرماید: «من لم یتم وضوئه و رکوعه و سجوده و خشوع فصلاته خداج؛ هر که وضو و رکوع و سجود و خشوع خود را تمام بجا نیاورد، نمازش ناقص است
در دعاها هم داریم «اَللّهُمَّ اِنّى أَسْئَلُکَ تَمامَ الْوُضُوءِ»؛ خدایا من از تو می‌خواهم که وضویی را نصیبم کنی که به تمامه نصیبم شود و کامل باشد. خیلی خوب است که انسان، هنگام وضو دعاهای وضو را بخواند چراکه اثرات خوبی در نفی خواطر، پاک شدن خیال از افکار منفی و بسیاری از آثار دیگر دارد و باید یک وضوی خوب همراه با حضور قلب همراه با دعاهای وارد شده هنگام وضو گرفتن داشته باشیم.
فرد باید توجه کند که اگر رنگ یا میکروب در روی اعضای وضو وجود دارد یا ناخن بلندی دارد که میکروب زیر آن جمع شده آنها را پاک کند و به تمام مسائل وضو دقت کرده و در انجام احکام وضو سهل‌انگاری نکند، رکوعش رکوع کاملی باشد، سجده نیز همین طور و «خشوعه» خشوع کامل داشته باشند، «فصلاته خداج»؛ اگر کسی اینگونه نماز بخواند انگار نماز نخوانده است.
مبنا برای پذیرش یا عدم پذیرش نماز، خودمان هستیم اگر قرار بود کسی اینطور برای ما نماز بخواند خودمان هم این نماز را نمی‌پذیرفتیم. منظور پیامبر اکرم (ص) از دزد نماز چیست؟ حضرت فرمودند: دزد نماز کسی است که رکوعش را درست به جا نیاورد، سجودش را کامل بجا نیاورد قرائتش را دقت نکند، طمأنینه‌های لازم را نداشته باشد.
در روایت دیگری حضرت رسول (ص) یک تمثیلی آورده‌اند برای اینکه انسان بداند اگر نمازش را کامل بجا نیاورد، چگونه است. حضرت می‌فرماید: اگر کسی نماز واجبش را درست انجام ندهد مثل تاجری است که سودی نمی‌برد و در نهایت بعد از این همه تلاش که برای خرید و فروش کالا دارد برو و بیایی که دارد آخر سر فقط سرمایه اولیه‌اش برای او باقی می‌ماند و هیچ سودی نبرده است یعنی حرکت نداشته است اما چرا نماز واجب؟!
برای اینکه نماز مستحبی این احکام را ندارد؛ مثلاً اگر عجله داشتید می‌توانید در نماز مستحبی سوره را نخوانید رکوعش را کامل به جا نیاورید یا کسی که وضو دارد می‌تواند در اتومبیل پشت فرمان نمازش را بخواند و رکوع و سجودش را با حرکات چشم و سر انجام دهد. دزدی در نماز مستحبی اشکال ندارد بلکه دزدی در واجبات اشکال دارد.
حضرت رسول(ص) تعبیر دقیق‌تری دارد که خطرناک است می‌فرماید مَثَل کسی که نمازش را کامل به جا نمی‌آورد مانند زن بارداری است که نزدیک زایمان، فرزندش سقط می‌شود یعنی 9 ماه زحمت کشیده و بچه را با چه سختی‌هایی تحمل کرده است اما هنگام زایمان بچه سقط می‌شود. حضرت می‌فرماید نه بچه‌ای می‌ماند و نه او مادر شده است 9 ماه به عشق مادر شدن این درد را تحمل کرد اما بچه سقط شد و تنها درد و رنجش برای زن باقی ماند.
کسی که در سرما از خواب بلند می‌شوند وضو می‌گیرد و با تندی و بدون توجه، افعال و حرکات نماز را بجا می‌آورد و نماز می‌‌خواند فایده‌ای ندارد و نماز را ضایع کرده است اگر کسی عمداً نمازش را ضایع کند «ویل» است حضرت می‌فرمایند «الوَیلُ اِسمُ دَرکةٍ مِن دَرکاتِ جَهَنَم»؛ گروهی نماز می‌خوانند، ولی در نمازشان سهل انگارند. پس «ویل» برای آنهاست، و «ویل» نام یکی از طبقات زیرین جهنم است.
بنابراین اگر کسی عمداً نمازش را ضایع کند و از روی عادت سهل‌انگاری کند خطرناک است.
راهکاری برای جبران اینکه اگر سهواً نمازمان ضایع شد
اگر سهواً نمازتان ضایع شد بعد از نماز رویتان را از قبله برنگردانید همانطور که نشسته‌اید تعقیبات نماز را به جا آورید مهمترین آن تسبیحات حضرت زهرا (س) و سایر تعقیبات. اگر انسان تعقیبات را خوب به جا آورد و حضور قلب هم داشته باشد، هر کس باید به مذاق خود ببیند در نماز صبح، ظهر، عصر تعقیب خاص این نمازها چیست یکی از آنها را انتخاب کند و ببیند کدام یک از این تعقیبات بیشتر به دلش می‌چسبد همان را انتخاب کند و بخواند.
امام سجاد (ع)می‌فرماید: تعقیبات جوهره نماز است یعنی نماز را کامل می‌کند و قوام نماز است و این مژده خیلی بزرگی است برای ما است. از دیگر نکاتی که به تکمیل نماز کمک می‌کند گفتن اذان و اقامه است در احادیث آمده است که اگر انسان اقامه نخوانده باشد و وسط نماز یادش بیفتد می‌تواند نماز را بشکند و اقامه را بخواند و دوباره نماز را بخواند. همچنین به جماعت خواند نمازهای واجب، نیز گام مؤثری برای جبران کم و کاستی‌های نماز است.