چه كساني صله رحم نمي‌كنند؟
وارث: عيد ديدني به بخشي از آداب و رسوم ما ايرانيان تبديل شده كه همواره بعد از سال تحويل معمولا خويشاوندان و كوچكترها به ديدار بزرگتر ها مي روند تا صله‌رحم را بر جاي آورده باشند و سال نو را تبريك بگويند اما در اين خصوص با كارشناس مذهبي حجت الاسلام و المسلمين مجتبي همداني به گفتگو پرداخته‌ايم كه در ذيل مي‌خوانيد:
موضوع صله‌رحم در اسلام، اهميت زيادي دارد وآيات واحاديث فراواني در اين زمينه وارد شده است،ديد و بازديد در ايام نوروز به سنتي فراموش نشدني در فرهنگ ما تبديل شده است كه در واقع با ما عجين شده كه ما در اين زمينه به تعابيري كه قرآن در اين خصوص ياد مي‌كند، اشاره مي‌كنيم.
ازجمله اياتي كه صله رحم در آن ياد مي شود آيه ۲۷ سوره بقره است كه قطع رحم را از ويژگيهاي افراد فاسق شمرده و در آخر آيه ۲۶ اشاره به گمراه شدن فاسقين دارد، ودرآيه ۲۷، سه ويژگي براي فاسق بيان مي دارد:
۱.عهد و ميثاق الهي را بعد از محكم شدن عهد مي‌شكنند.
۲.قطع مي‌كنند آنچه راكه خداوند امر به وصل آن فرموده كه درتفاسير آن را امر به صله‌رحم دانسته‌اند.
۳.درزمين فساد مي‌كنند.
درنهايت هم فرموده است: اين افراد، همان زيانكارانند.
برخي احاديث در مورد صله رحم
پيامبر گرامي اسلام حضرت محمد مصطفي(ص) تاكيد زيادي در بحث صله‌رحم دارند و ائمه‌ي معصوم ما هم در اين خصوص احاديثي مطرح كرده اند كه به اهميت آن اشاره مي‌كند و جالب است بدانيد در بحث صله رحم اعضاء خانواده در اولويت قرار دارند مانند پدر،مادر،خواهر،برادر و بعد هم عمو و دايي و خاله و عمه در اولويت هاي بعدي قرار دارند.اما در باب اهميت اين موضوع به برخي از احاديث در اين زمينه اشاره مي كنيم.
قال رسولُ اللّه ِ. صلى الله عليه و آله.
ـ. لَمّا سُئلَ عن بِرِّ الوالِدَينِ بَعدَ مَوتِهِما ـ.: نَعَم، الصَّلاةُ عَلَيهِما، والاستِغفارُ لَهُما، وإنفاذُ عَهدِهِما مِن بَعدِهِما، وصِلَةُ الرَّحِمِ الّتي لا تُوصَلُ إلّا بِهِما، وإكرامُ صَديقِهِما.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در پاسخ به سؤال از نيكى كردن به پدر و مادر بعد از فوت آنان فرمود: آرى، دعاكردن براى آنها، آمرزش خواستن برايشان و اجرا كردن وصيت هايشان بعد از مرگ آنها وصله رحم كردن با خويشان آنها، و احترام گذاشتن به دوستان آنان.
الترغيب والترهيب
درحديث فوق صله‌رحم واحترام به دوستان پدر ومادر را جزو نيكي به پدر ومادر پس ازمرگ آنان مي‌داند. نيكي به پدر ومادر دراسلام، بسيار توصيه شده، كه دراينجا به آن نمي‌پردازيم، زيرا خود، بحث مفصلي است، فقط اهميت نيكي به والدين به حدي است كه فورا" پس از امر به عبادت خدا، امر به نيكي به والدين شده است (آيه ۲۳ سوره اسراء وأيات ديگر)، بنابراين براي نيكي به پدر ومادركه از اوامر مؤكد الهي است، صله رحم اقوام ودوستان والدين است، آن هم پس از مرگ والدين! و اين نشانگر اهميت صله رحم است.
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجْهِ‌ها وَاصْطِناعُ الْمَعْروفِ وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ وَصِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَتَزيدُ فِى الْعُمْرِ وَ تَقى مَصارِ عَ السُّوءِ؛
پيامبر صلي الله عليه و آله:
صدقه بجا، نيكوكارى، نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوش بختى تبديل و عمر را زياد و از پيشامدهاى بد جلوگيرى مى كند.
نهج الفصاحه، ح. ۱۸۶۹.
درحديث بالا نيز دربين كارهايي كه بدبختي را تبديل به خوشبختي مي كند و باعث ازدياد عمر مي شود و از پيشامدهاي بد جلوگيري مي كند، صله رحم است. پيامبراكرم (ص) دراين حديث، صله رحم را در كنار صدقه دادن و نيكوكاري و نيكي به والدين، زمينه ساز خوشبختي، طول عمر وجلوگيري از حوادث ناگوار دانسته‌اند.
سُئِلَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله: مَنْ اَتْقَى النّاسِ؟ قال: آمَرُهُمْ بِالْمَعْروفِ وَ اَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اَوْصَلُهُمْ لِلرَّحِمِ؛.
از رسول خدا صلي الله عليه و آله سؤال شد: با تقواترين مردم كيست؟ فرمودند: كسى كه بيشتر امر به معروف و نهى از منكر و صله رحم نمايد.
(كنز العمّال، ح. ۸۴۷۴)
درحديث بالا ازپيامبرگرامي اسلام در مورد با تقواترين انسان‌ها سؤال شده، ايشان فرموده‌اند:
كساني كه امر به معروف ونهي ازمنكر مي كنند و صله رحم مي‌نمايند. اهميت صله رحم، زماني روشن ميشود كه اهميت امر به معروق ونهي ازمنكر را بدانيم. امربه معروف ونهي ازمنكر دراسلام، ازاهميت فوق العاده‌اي برخوردار است، آيات زيادي درقرآن و روايات فراواني در كتب حديث دراين زمينه وارد شده، كه، چون فعلا" مورد بحث نيست، به آن نمي‌پردازيم، تنها به اين نكته اشاره مي كنيم كه در احاديث، امر به معروف ونهي ازمنكر، ازنماز و روزه و..، بالاتر شمرده شده، فرموده اند: به وسيله امر به معروف ونهي ازمنكر، فرائض و واجبات، اقامه مي شود، يعني اگر اين دو ترك شوند، واجبات ديگر هم ترك خواهند شد، و اين واقعيتي است، چرا كه اگر والدين يا مدارس و علما و اشخاص ديگري كه مسئوليت آموزش را بر عهده دارند، فرزندان ومردم را به نماز و روزه و... امر و آشنا نكنند، اين واجبات نيز ترك خواهندشد. اكنون كه اهميت امر به معروف ونهي از منكر دانسته متوجه شديم، به اهميت صله رحم نيز پي مي‌بريم، زيرا پيامبراكرم (ص)، صله رحم را در رديف امر به معروف ونهي از منكر، جزء ويژگيهاي باتقواترين مردم دانسته‌اند.
امام على عليه السلام:
كَفِّروا ذُنوبَكُمْ وَتَحَبَّبوا اِلى رَبِّـكُمْ بِالصَّدَقَةِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ.
با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاك كنيد و خود را محبوب پروردگارتان گردانيد.
غررالحكم، ح. ۷۲۵۸
امام على عليه السلام:
صِلَةُ الرَّحِمِ توجِبُ الْمَحَبَّةَ وَتَكْبِتُ العَدُوَّ.
صله رحم، محبّت آور است و دشمنى را از بين مى برد.
غررالحكم، ح. ۵۸۵۲
امام على عليه السلام:
زَكوةُ الْيَسارِ بِرُّ الْجيرانِ وَ صِلَةُ الاَْرحامِ.
زكاتِ رفاه، نيكى با همسايگان و صله رحم است.
غررالحكم، ح. ۵۴۵۳.
امام على عليه السلام:
صِلَةُ الرَّحِمِ تُدِرُّ النِّعَمَ وَ تَدْفَعُ النِّقَمَ.
صله رحم، نعمت‌ها را فراوان مى كند و سختى‌ها را از بين مى برد.
غررالحكم، ح. ۵۸۳۶.
اثرات ونتايج صله ارحام
همانطوركه در بالا اشاره شد، احاديث در زمينه صله رحم، بسيار است كه در بالا چهار حديث از امام علي عليه السلام از كتاب غررالحكم آمده است. دراين چهارحديث، صله رحم را باعث پاك شدن گناهان، محبت خدا، ايجادمحبت در ديگران، رفع دشمني، فراواني نعمت و برطرف شدن سختي‌ها وآن را زكات رفاه دانسته اند، يعني فرد مرفه، براي اداي زكات رفاهش، بايد صله رحم بجا آورد و اگر چنين كند، آن همه اثر كه در بالا شمرده شد، بر آن مترتب است دراحاديث ديگر، صله رحم را باعث افزايش شدن رزق و طول عمر دانسته‌اند.
امام على عليه السلام:
اِنَّ صِلَةَ الاَْرْحامِ لَمِنْ موجِباتِ الاِْسْلامِ وَ اِنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ اَمَرَبِاِكْرامِ‌ها وَ اِنَّهُ تَعالى يَصِلُ مَنْ وَصَلَ‌ها وَ يَقْطَعُ مَنْ قَطَعَ‌ها وَ يُكْرِمْ مَنْ اَكْرَمَها.
امام على عليه السلام:
به راستى كه صله رحم از واجبات اسلام است و خداى سبحان، امر فرمود:صله رحم را گرامي داريد، خداوند متعال با هر كس كه صله رحم كند، رابطه برقرار مى كند و با هر كس كه قطع رحم كند، قطع رابطه مى كند و هر كس كه صله رحم را گرامى بدارد، گرامى اش مى دارد.
غررالحكم، ح. ۳۶۵۱
امام على عليه السلام:
صِلَةُ الاَْرْحامِ مِنْ اَفْضَلِ شِيَمِ الكِرامِ.
صله رحم، از بهترين خصلت هاى بزرگواران است.
غررالحكم، ح. ۵۸۸۲
امير المؤمنين علي عليه السلام:
إنَّ أفضَلَ الخَيرِ صَدَقَةُ السِّرِّ وَ بِرُّ الوالِدَينِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ.
برترين خوبى، صدقه پنهانى و نيكى به پدر و مادر و صله رحم است.
غررالحكم؛ ۳۵۵۰
امام على عليه السلام:
حِراسَةُ النِّعَمِ فى صِلَةِ الرَّحِمِ.
حفظ نعمت‌ها در صله رحم است.
غررالحكم، ح. ۴۹۲۹.
احاديث فوق همه و همه بر اين حقيقت استوار است كه دين اسلام توجه ويژه اي به صله رحم دارد و فرهنگ و آداب رسوم ما هم از اين موضوع بهره مي‌برد.در وصف اهميت اين موضوع همين بس كه حضرت محمد(ص) آن را مانند امر به معروفي مي‌داند كه اگر آن را انجام ندهيم انگار واجبات را انجام نداده باشيم، وجوب صله رحم با نتايج فوق‌العاده آن در زندگي دنيوي و اخروي آن نمايانگر خواهد شد،به اميد آنكه با برگشت به فطرت و عمل به دستورات و توصيه‌هاي قرآن و اهل بيت عليهم السلام، خيلي ازمشكلات جامعه را برطرف نموده و باعث طول عمر و روزي وسيع و محبت و رفع دشمني‌ها و... شويم ان شاءالله.