ماه رمضان و کاهش آمار آسیب‌های اجتماعی

وارث:ماه رمضان یکی از ماه های پرفضلیت تقویم هجری قمری است. در این ماه نه فقط کسانی که روزه می گیرند و باید مقید به سری از اعمال و رفتارها باشند، گویا در همه مردم یک تغییر خاصی ایجاد شده است. مهربانی،خوش اخلاقی،کمک به هم نوع و رعایت اخلاق در نشست و برخاست ها همه خبر از یک امر مهم می دهند.

از سوی دیگر، بر اساس آمارهای ارائه شده از سازمان های مختلف قضائی و انتظامی، در ماه رمضان آمارها از کاهش چشم گیر جرم و جنایت و تخلفات حکایت دارند که بیانگر اثرات معنوی و تاثیرگذاری این ماه است. بر اساس آنچه طرح گردید، نوشتار پیش روی، به بررسی میزان تاثیرگذاری ماه مبارک رمضان در کاهش جرم و جنایت در جامعه می پردازد.

 آمارها از کاهش جرم ها در ماه رمضان می گویند

براساس آمار رسمی کشور، همه ساله در ماه رمضان از میزان جرایم و آسیبهای  اجتماعی در کشور کاسته می شود. سخنگوی نیروی انتظامی سال گذشته در یک نشست خبری پس از ماه رمضان از کاهش چشمگیر جرایم و ناهنجاریهای اجتماعی خبر داد و گفت: در ماه مبارک رمضان نسبت به مدت مشابه سال قبل شاهد کاهش ۲۰ درصدی جرایم بوده‌ایم. وی همچنین به کاهش ۸ درصدی تخلفات رانندگی در ماه رمضان اشاره کرد و افزود: در این ماه ناهنجاریهای خانوادگی هم کاهش یافته است. در دیگر آسیب‌های اجتماعی نیز آمارها، کاهش مشابهی را نشان می دهد.این آماری است که تقریبا همه ساله از سوی نهادهای مسئول با اندکی تغییر ارائه می شود.

بنابراین شواهد آماری فراوانی در دست است که نشان می‌دهد در ماه مبارک رمضان به صورت «معنادار» و «درخور توجهی» از میزان وقوع جرم و کجروی و دست یازدیدن به بسیاری از کنش‌های مغایر با ارزش‌های اجتماعی و قواعد اخلاقی و ضوابط قانونی، کاسته می‌شود. این کاهش در برخی حیطه‌ها آنچنان «چشمگیر» است که وقوع کجروی در آن حیطه‌ها و مولفه‌ها گاهی به کمتر از نصف تقلیل پیدا کرده است. به‌عنوان مثال در این ماه جرائم خشن، دستبرد به منازل، انحرافات اخلاقی و حتی قانون‌گریزی‌های پرشمول تا حدی کم می‌شود که بر احساس امنیت عمومی به صورت معناداری تأثیر می‌گذارد و آرامش و رضایت همگان را مضاعف می‌سازد.

کاهش آمار های جرم در ماه رمضان مختص به ایران نیست

بررسی آمارها و گزارش های کشورهای مختلف اسلامی نشان می دهد،در تمام کشورهای اسلامی چنین اتفاقی رخ می‌دهد. «بر اساس آمارها و اطلاعات منتشر شده ،در ماه مبارک رمضان سال های 2012-2010 در کشورهای مالزی، ترکیه، مصر، عربستان سعودی، لیبی و کویت، میزان وقوع جرم و کجروی بین 20 تا 80 درصد کاهش داشته است» .

آسیب شناسان عمل به دستورات دینی را عامل کاهش جرایم می دانند

کارشناسان مهمترین علت کاهش جرایم و آسیب های اجتماعی در ماه رمضان را عمل به دستورات دینی در این ماه می دانند. دکتر هادی معتمد، آسیب‌شناس، علت کاهش وقوع انواع بزهکاری در ماه مبارک رمضان را تغییر روابط افراد می‌داند و می‌گوید: «ماه رمضان عمل به دستورات دینی باعث کاهش رفتارهای منجر به بزه می‌شود. معمولا در ماه رمضان، ‌مردم برخی رفتارهای ناپسند را کمتر انجام می‌دهند و اگر شرایط کامل روزه‌داری را رعایت کنند تغییرات مثبتی در رفتارهای آنان نمود پیدا می‌کند».این آسیب‌شناس با اشاره به سنت حسنه صله‌رحم در ایجاد انس و الفت و کاهش کدورت‌ها بر این باور است که «اطعام و میهمانی‌های مرسوم در ماه مبارک رمضان باعث می‌شود کینه‌ها و دلخوری‌های میان افراد کاسته شده و ارتباطات عاطفی افراد بیشتر شود.

همین امر خود به تنهایی در کاهش میزان افسردگی و ناامیدی در افراد جامعه و به تبع آن کاهش خودکشی و رفتارهای پرخطر و آسیب‌زا موثر است». به باور برخی دیگر از مددکاران اجتماعی، ‌در ماه رمضان روحیه کمک به انسان‌ها بیشتر شده و خودخواهی‌های انسان به سوی دیگرخواهی‌ها سوق پیدا می‌کند و غلبه‌دادن منافع دیگران بر منافع خود باعث کاهش بسیاری از ناملایمات و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود.

بر این اساس در ماه رمضان،‌ تقید افراد به رعایت اصول دینی افزایش یافته و رفتارهای ضداجتماعی در جامعه تعدیل می‌شود. دکتر مجيد ابهري رفتار شناس و استاد دانشگاه در اين باره مي گويد: با آغاز ماه مبارك رمضان ۲۵ درصد از آسيبهاي اجتماعي، تخلفات و جرايم در بين جوانان كاهش مي يابد.وي دليل آن را در ايمان و اعتقادات مذهبي و ذاتي جوانان مي داند و تأكيد مي كند: ايمان در واقع تنها عامل دروني در بين افراد خلافكار است كه ميزان تخلفات را در ميان آن ها به حداقل مي رساند. در حال حاضر ۶۵ درصد ساختار جمعيتي كشور كمتر از ۳۰سال سن دارند كه در مقايسه با ديگر كشورها، ايران چهارمين كشور جوان دنيا محسوب مي شود.ابهري همچنين مي افزايد: نيروهاي انتظامي نيز برگفته هاي جامعه شناسان صحه مي گذارند و مي گويند ميزان ارتكاب جرم در ماه مبارك رمضان به طرز چشمگيري كاهش مي يابد

.وی با اشاره به فرصت ويژه ماه مبارک رمضان براي اصلاح رفتارهاي ناپسند اجتماعي مي گويد: در وقوع ناهنجاري هاي رفتاري عوامل متعددي نقش دارد، به عنوان مثال از نظر آسيب شناسي اجتماعي شرايط محيطي مثل سرما يا گرما يا شب و روز تاثير قابل ملاحظه اي در وقوع جرم دارد. در تابستان و در هواي گرم بزهکاري هايي مانند نزاع و پرخاشگري افزايش مي يابد در حالي که در فصل زمستان آمار سرقت بيشتر از فصل تابستان است. زيرا با بستن در و پنجره منازل و زودتر تاريک شدن هوا، مردم زودتر مي خوابند. همچنين شرايط اقتصادي و فرهنگي جامعه در بروز بزهکاري و آسيبهاي اجتماعي نقش دارد. بنابراين مي توان گفت شرايط اقليمي، اقتصادي و فرهنگي در وقوع آسيب هاي اجتماعي تاثيرگذار است.

ماه رمضان وجدان اخلاقی را بیدار می کند

ماه رمضان همچون محرکی می‌ماند که وجدان اخلاقی افراد مستعد کجروی را «تحریک» می کند و مانع از دست یازیدن آنان به کنش های غیر اخلاقی و انحرافی می‌شود. این ادعا برگرفته از این واقعیت است که اغلب افرادی که در جرگه افراد کجرو قرار می‌گیرند، همانند مردم عادی، دارای «وجدان اخلاقی» هستند و در صورت فراهم شدن شرایط، غبار نشسته بر آن زدوده می‌شود و اصل آن نمایان می‌ شود. ماه مبارک رمضان این غبار را، حداقل در برخی افراد کجرو، می‌ زداید و آنان را به جرگه افراد نرمال (عادی) بر می‌گرداند. 

کاهش پیوند و تعاملات افراد بزهکار با یکدیگر

به زعم حامیان «نظریه یادگیری اجتماعی» به ویژه ساترلند، رفتارهای انحرافی از طریق ایجاد پیوند و ارتباط با افراد منحرف و کجرو فرا گرفته می‌شوند. وقتی امکان چنین ارتباطی کاهش یابد، احتمال کجروی نیز تقلیل می‌یابد. به نظر می‌رسد ماه رمضان فرصتی برای بعضی کجروان فراهم می‌شود تا نه تنها با سایر افراد کجرو پیوند نیابند، بلکه به جمع و خیل گسترده مومنان بپیوندند و مبادرت به «همانندسازی» با آنان بنمایند. علاوه بر آن، نصایح و رهنمودهای خطبای مذهبی در محافل و مجالس ویژه ماه رمضان، ممکن است تلنگری بر ذهن برخی افراد مستعد انحراف بزند و آنان را، حداقل تا مدتی، از کجروی باز دارد.به زعم حامیان «نظریه یادگیری اجتماعی» به ویژه ساترلند، رفتارهای انحرافی از طریق ایجاد پیوند و ارتباط با افراد منحرف و کجرو فرا گرفته می‌شوند. وقتی امکان چنین ارتباطی کاهش یابد، احتمال کجروی نیز تقلیل می‌یابد.به نظر می‌رسد ماه رمضان فرصتی برای بعضی کجروان فراهم می‌شود تا نه تنها با سایر افراد کجرو پیوند نیابند، بلکه به جمع و خیل گسترده مومنان بپیوندند و مبادرت به «همانندسازی» با آنان بنمایند.

تقویت پیوندهای اجتماعی

یکی دیگر از عوامل تبیین کننده کجروی و انحراف «تضعیف پیوندهای عاطفی و اجتماعی» است. ماه مبارک رمضان، و نیز ایامی همچون جشن ها و شادی ها، این فرصت را فراهم می‌سازند تا بار دیگر افراد کنار همدیگر قرار گیرند و «عاطفه مثبت» را معطوف یکدیگر سازند.این پیوند و دلبستگی و عاطفه مثبت، «کینه» و «خصومت» و «نفرت» را از دل عده ای از کجروان می‌زداید و آنان را از گرایش به کنش های غیر اجتماعی و ناهنجار باز می دارد. شاید به همین سبب است که در ماه مبارک رمضان، وقوع جرائم خشن و خشونت‌های جمعی و خانوادگی تقلیل یابد.مطمئناً عوامل دیگری نظیر «افزایش کنترل اجتماعی»، «افزایش ترس از قانون»، «کاهش حضور مردم در بیرون از منزل» و «افزایش همکاری مردم با پلیس» نیز سهمی از کاهش گرایش به کجروی را بر عهده دارند.

بر این اساس باید گفت که اين ماه حاکميت هنجارها در مقابل ناهنجاري هاست و به عبارتي مي توان گفت که ماه هنجارهاي اخلاقي است و روزه داري سبب مي شود که خود کنترلي از درون فعال شود که در نتيجه، خويشتن داري را در بر دارد و زماني که فرد خوردن و آشاميدن خود را کنترل مي کند به طور ناخودآگاه اعمال زشت و ناپسند را کنترل مي کند.علم جرم شناسي نشان داده که رفتار انسان تابع شرايط حاکم بر جامعه است و زماني که فضاي معنوي و اخلاقي در جامعه حاصل مي شود درحقيقت بر رفتار انسان اثر مي گذارد وسبب عدم ارتکاب جرم مي شود.