کتابشناسی شب های احیا؛ تورقی بر کرانه های قدر
وارث: در طول سال ساعات، روزها، شب‌ها و ماه‌ها و به‌طور کلی زمان‌های متفاوتی وجود دارند که در میان آن‌ها برخی از زمان‌ها به واسطه عنایت خداوند یا اتفاقاتی که در آن‌ها روی داده است یا صورت می‌گیرد، دارای اهمیت و عظمتی ویژه‌اند. یکی از این زمان‌ها شب قدر است. در دین اسلام این شب با ارزش‌ترین و برترین شب سال معرفی شده است. اهمیت این شب تا حدی است که نه تنها آیات مختلفی از سور قرآن کریم درباره ویژگی‌های آن نازل شده‌اند، بلکه سوره‌ای مستقل به این نام در قرآن کریم وجود دارد.
«به نام خداوند بخشایشگر مهربان. ما آن(قرآن) را در شب قدر نازل کردیم. و تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است. فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان هر امری را نازل می‌کنند. شبی است سرشار از سلامت تا طلوع سپیده.(قرآن کریم، سوره قدر)»
علامه طباطبایی(ره) در «تفسیر المیزان» خود درباره تفسیر دو سوره «قدر» و «دخان» عنوان می‌کند که مراد از قدر، تقدیر و اندازهگیری است و شب قدر، شب اندازهگیری است. خداوند متعال در این شب حوادث یک سال را تقدیر می‌کند و زندگی، مرگ، رزق و سعادت انسان‌ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر میگرداند.
آیت‌الله شهید مرتضی مطهری در تعریف قدر گفته است: «قدر به معنای اندازه و تعیین است... حوادث جهان ... از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آن‌ها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است.»(انسان و سرنوشت، شهید مطهری، ص 52)
برای احیا نگه‌داشتن این شب از سوی اهل‌بیت(ع) روایات گوناگونی نقل شده است. علاوه بر اعمال خاص هریک از شب‌های قدر، اعمالی نیز در کتاب‌های متعدد ادعیه مانند «مفاتیح الجنان» حاج عباس قمی عنوان شده است.
پیامبر اعظم(ص) فرموده‌اند: «هرکس شب قدر را احیا بدارد، تا سال آینده عذاب از او بر داشته می‌شود.(اقبال الأعمال ، ج ۱، ص ۳۴۵)
همچنین از پیامبر(ص) نقل شده است: که هر کس از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت بگذراند، گناهان گذشتهاش آمرزیده می‌شود.(فضائل الأشهر الثلاثه)
از امام صادق(ع) در کتاب «استبحار الأنوار» آمده است: «هر که فاطمه را آن‌گونه که سزاوار است بشناسد، بیتردید شب قدر را درک کرده است.» همچنین ایشان فرموده‌اند: «مقدّرات در شب نوزدهم تعیین، در شب بیست‌ویکم تأیید و در شب بیست‌وسوم ماه [رمضان] امضا میشوند.»
در کتاب‌های فراوانی نیز بر اعمال و اهمیت این شب توصیه و تاکید شده است. از جمله متون مرجع و کهن این حوزه می‌توان آثار زیر را نام برد:
قاموس قرآن / سیدعلی‌اکبر قرشی
تفسیر المیزان / سیدمحمدحسین طباطبایی
انسان و سرنوشت / شهید مطهری
بحار الانوار/ علامه مجلسی
اقبال الاعمال/ سیدبن طاووس/ تحقیق و تصحیح جواد قیومی اصفهانی
الکافی/ کلینی
المراقبات / ملکی تبریزی
همچنین در سال‌های اخیر محققان فراوانی درباره اعمال، عبادات و توصیه‌های این شب‌ها آثاری را به رشته تحریر درآوردند که برخی از آن‌ها عبارتند:
شب قدر/ سیدمحمد بهشتی، حسین عبدلی (ویراستار)/ بقعه / 1385
شب قدر شب احیای خویشتن/ امید شهبازنژاد/ همیاران جوان/ 1385
آیین شب زنده‌داری: اعمال و دعاهای شب‌های قدر/ مهدی الهی قمشه‌ای (مترجم)، حسین مقدسی امیری (تهیه و تنظیم)/ پیام مقدس/ 1389
ضیافت‌الله و شب قدر: برگرفته از آثار امام خمینی(س)/ روح الله خمینی، مجید زمانپور (گردآورنده)/ زیبا / 1387
اعمال روزه‌داران در شب و روز قدر/ اصغر محمدی همدانی/ گلزار کتاب / 1385
شب قدر و استجابت دعا: از سلسله درس‌های حضرت آیت‌الله سیدمرتضی شبستری در مسجد محمدیه/ سیدمهدی شبستری / اطلاعات / 1386
دعای جوشن کبیر (اعمال و ادعیه شب‌های قدر) به انضمام اعمال و ادعیه شب و روز عید فطر/ سیدعباس اسلامی / نشر بوستان قرآن / 1389
ارتباط با خدا/ سیدمحمد نعیم حسینی / دارالتفسیر / 1388
بر بال ملائک / محمدرضا جعفری‌نیا (گردآورنده)/ نسیم کوثر / 1388
پژوهشی درباره شب قدر/ سیدمرتضی حسینی، سیدمهدی حسینی/ فرهنگ قرآن /1387
آن شب قدر که ... / موسسه فرهنگی و هنری عاشورا (تهیه و تنظیم)/ تاسوعا/ 1390
شب قدر چیست؟/ احمد ناظم، مهدی برناس صومعه‌سرایی/ کوثر غدیر/ 1381
مدیریت زمان: ویژه شب قدر/ مهدی نیلی‌پور / سلسبیل / 1387
شب پر حادثه و سرنوشت‌ساز پیرامون شب قدر / عابد / 1381
آن شب قدر: خاطرات سردار رشید اسلام محمدرضا فراهانی / محسن صیفی‌کار / برکت کوثر / 1390
دیوان قدریه: غزل‌های عارفانه‌ای پیرامون شب قدر/ محمدجواد نورمحمدی / انصارالامام المنتظر(عج) / 1388
شب قدر «اعمال و فضیلت» / ناصر باقری بیدهندی / بوستان کتاب قم / 1385
شبی با آفتاب، اسرار شب قدر، تبیین عرفانی لیله القدر / عبدالعلی غفوری، مهرداد ویس کرمی/ انتظار سبز / 1382
زندگانی پیامبر در بیست قصه، قصه شب قدر/ غلامرضا نوعی، عبدالتواب یوسف، صلاح بیصار (مترجم)، محمد نورباقری/ ویدا /1381
شب‌های بی‌قراری: گفتارهایی پیرامون شب‌های قدر/ سیدمحمد بنی‌هاشمی، ایمان روشن بین / منیر /1389
سوره قدر / موسی صدر، حمید فرخیان (مترجم) / موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر/ 1389
بر کرانه قدر، بارقه‌هائی از سوره قدر/ سیدهدایت الله طالقانی/ سابقون / 1382
تفسیر سوره قدر / علی صفایی‌حائری/ لیله‌القدر / 1388