توجه به «لقمه» از حداقل های سلوک دینی است
حلال بودن غذا برای سلوک دینی یک حداقل محسوب می شود؛ لذا انسان برای آنکه سیر تکاملی و معنوی داشته باشد، باید در سبک زندگی خود علاوه بر تلاش برای حلال بودن، به طیب بودن غذا نیز توجه داشته باشد.
وارث: حجت الاسلام والمسلمین حسین شریعتی نژاد، معاون فرهنگی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه در آیات قرآن کریم و روایات معصومان(ع)، غذا و کیفیت غیرمادی آن اهمیت بسیار دارد، اظهار کرد: ابلاغ دین، بعثت انبیاء و تمام زحمات و تلاش های اولیای خداوند برای آن است که انسان در زندگی خود به کمال نزدیک و برای اقامه حدود الهی آماده شود.
وی با بیان اینکه غذا در مسیر حرکتی انسان برای رسیدن به این کمال بسیار تاثیرگذار است، تصریح کرد: روایتی در کتاب «الامالی» شیخ طوسی از امام صادق (ع) آمده است که فرمودند: «لا تَدَع طَلَبَ الرِّزقِ مِن حِلِّهِ فإنّهُ عَونٌ لَكَ عَلى دِينِكَ؛ از طلب روزىِ حلال دست مكش؛ زيرا طلب روزى حلال تو را در دينت يارى مى رساند.»؛ این یعنی طعام و غذای ظاهری در سیر و حرکت انسان به سمت کمال تاثیرگذار است، از این رو، دینی که هدفش کمال و تعالی انسان است قطعاً به غذای انسان نیز توجه داشته است.
حلال بودن غذا برای سلوک دینی یک حداقل است
شریعتی نژاد با اشاره به اینکه غذای حلال یکی از پایه های سلوک کمالی و احیای انسان است، افزود: در آیات بسیاری از قرآن کریم در کنار صفت «حلال»، واژه «طیب» نیز برای غذا تاکید شده، چنان که بیان شده: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً؛ ای مردم از آنچه در زمین است بخورید، در حالی که حلال و پاکیزه است»؛ یعنی حلال بودن غذا برای سلوک دینی یک حداقل محسوب می شود و به لحاظ نگاه فقهی، حلال بودن مرزی است برای خوردن یا نخوردن و قرآن تاکید دارد انسان باید غذایی حلال و طیب مصرف کند.
کارشناس سبک زندگی اسلامی با بیان اینکه در قرآن کریم به انسان ها دستور داده شده که بر طعام خود بنگرند، گفت: این نگریستن بر طعام، نگاهی تحقیقی است تا بداند چه چیزی را مصرف می کند زیرا برخی از غذاها حلال است اما بر اساس روایات طیب نیست، یعنی می توان خورد اما دارای کراهت و تاثیر وضعی منفی است و حرکت کمالی انسان را کُند می کند، بطور مثال خوردن گوشت یا شیر برخی از حیواناتی که در خوردن خود دقت ندارند، کراهت دارد.
وی ادامه داد: انسان برای آنکه سیر تکاملی و معنوی داشته باشد، باید در سبک زندگی خود علاوه بر حلال بودن، به طیب بودن غذا نیز توجه کند که در روایت داریم: «عليك بلزوم الحلال؛ بر تو باد به کسب و کار حلال».
شریعتی نژاد با بیان اینکه در آیات و روایات داریم که انسان باید هر لحظه برای کسب و روزی حلال تلاش و دعا کند، ابراز کرد: در روایت داریم: «لا تَدَع طَلَبَ الرِّزقِ مِن حِلِّهِ» یعنی باید در هر شرایطی روزی از مسیر حلال کسب شود؛ چنان که امیرالمومنین امام علی (ع) فرمودند: «بر تو باد به کسب و کار حلال» و این نشان می دهد که انسان باید خود را به مصرف مال حلال ملتزم کند.
معاون فرهنگی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه در سیره اهل بیت(ع) نیز آثار حلال و حرام خوردن ارائه شده است، افزود: حرام خواری نه تنها انسان را از معنویت باز می دارد بلکه در بزنگاه های زندگی، انسان را به سقوط می کشاند؛ چنان که در روز عاشورا امام حسین(ع) فرمودند: دلیل اینکه سخن حق را نمی شنوید، به دلیل پر شدن شکم های شما از حرام است؛ این یعنی لقمه حرام علاوه بر آنکه انسان را از معنویت باز می دارد، مسیر زندگی او را هم به سمت باطل سوق می دهد و انسان را از حق منع می کند.
وی با بیان اینکه در مضرات برخی از نوشیدنی ها و غذاهای حرام داریم که غیرت و عفت را از انسان سلب می کند، ابراز کرد: سه درجه بندی را برای غذای انسان می توان در نظر گرفت؛ اول غذای حرام که انسان را از حق و معنویت دور می کند، دوم غذای حلال که استفاده آن برای همه انسان ها آزاد است اما دارای دو نوع است یکی غذایی است که بطور معمول استفاده می شود اما اگر فرد بخواهد در سبک زندگی خود، سلوک معنوی داشته باشد باید علاوه بر حلال بودن، بر طیب بودن غذا نیز توجه داشته باشد.
تجسس در حلّیت غذای دیگران، جایز نیست
شریعتی نژاد در پاسخ به این سوال که باتوجه به اهمیت توجه به حلال و حرام بودن غذا، آیا انسان در مصرف غذا در رستوران ها و یا حتی مهمانی ها نیز باید مراقبت کند و آیا اخلاق اسلامی اجازه تجسس در زندگی اقوام برای فهم حلال بودن مال آنها را می دهد، تصریح کرد: در جامعه اسلامی و کشوری که تمامی افراد آن، اهل ایمان هستند، براساس فقه و معارف اسلامی، انسان باید اصل را بر حلّیت و پاک بودن غذا بگذارد و هیچ فردی، حق ندارد که دیگری را متهم کند که غذای تو حرام است و در بازار اسلامی نیز هر آنچه وجود دارد، پاک است و انسان می تواند خرید و فروش و استفاده کند.
کارشناس سبک زندگی اسلامی اضافه کرد: زمانی که در خانه یک مسلمان حاضر می شویم، اجازه تجسس نداریم و باید فرض را بر این گذاشت، مال آن فرد، حلال است و حتی اگر شک کرد که مال مشکوک به حرامی وجود دارد و یا فرد میزبان تقید آنچنانی به این مسائل ندارد، باز هم استفاده کردن از آن مال اشکال ندارد زیرا فرد به یقین نرسیده است البته اگر اطمینان حاصل شد باید احتیاط کرد اما متهم کردن مومنان، اصلا شایسته و جایز نیست.
وی با بیان اینکه پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به منازل مومنین و یا حتی عیادت آنها می رفتند و از غذاهای آنان مصرف می کردند، گفت: شایسته نیست که فردی را متهم کنیم که مالش حرام است؛ حکم کلی آن است که در صورت مهمان بودن در منزل مسلمان و مومن، استفاده کردن از غذا و مال آنها اشکال ندارد و ان شاء الله حلال است و این با سخت گیری کردن بر خود در راه کسب و کار حلال و طلب رزق، تفاوت دارد.
شریعتی نژاد با اشاره به اینکه امام صادق(ع) مقداری مال را به فردی داده بودند تا به تجارت رود و این فرد در بازگشت، برابر همان مال و سرمایه را به حضرت(ع) سود و فایده داد، خاطرنشان کرد: امام صادق(ع) در واکنش به این فرد فرمودند: «این مال و سود زیاد و نامتعارف است» و فرمودند؛ «مُجَادَلَةُ السُّیُوفِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِ الْحَلَالِ؛ کسب حلال از جنگ تن به تن هم سخت تر است»، یعنی انسان باید نسبت به خود در طلب روزی حلال سختگیر باشد اما در خانه دیگران حق ندارد، در لقمه شان تجسس و آنان را به حرام بودن مال و غذا متهم کند.