پاسخ علمی آیت‌الله میلانی به اظهاراتی درباره انتقاد از پیامبر(ص)

وارث: آیت‌الله سید علی میلانی استاد دروس عالی حوزه علمیه قم در بیاناتی با انتقاد از صحبت‌های اخیر رئیس‌جمهور درباره انتقاد از ائمه معصومین و پیامبر تأکید کرد کسی که تحصیل کرده باشد و اهل مطالعه باشد، به حرف آن اعرابی که بعد از واقعه غدیر آمد بر پیامبر اکرم(ص) اعتراض کرد تمسک نمی‌کند.

اولا کسی که می‌خواهد مطلب اخلاقی بگوید، خودش باید اهلیت داشته باشد برای اخلاق گفتن چون کسی که خودش متخلق به اخلاق نیست نمی‌تواند مدرس اخلاق باشد. در حدود 45 سال قبل به مرحوم آقای بهجت گفتم یک جلسه اخلاقی برای من بگذارید که من از شما استفاده کنم. ایشان گفتند از کتب اخلاقی چه چیزی را مطالعه کردی؟ گفتم جامع السعادات را خواندم (کتاب اخلاقی مرحوم نراقی اول). ایشان گفتند از هر صفحه‌ای نیم صفحه یا کمتر بخوان، در خودت پیاده کن و بعدا نیم صفحه بعدی را بخوان. 

این که انسان از نظرِ نظری اخلاق بلد باشد ولی عملا در خودش پیاده نکرده باشد، این بی ربط است و نمی‌تواند مدرس اخلاق بشود. بنده وقتی طلبه شدم حدود 60 سال قبل، اولین کتابی که به ما تدریس کردند حلیة المتقین بود.

مرحوم مجلسی کتابی دارند به نام حلیة المتقین. معلوم می‌شود قدیم این کتاب را می‌خواندند و مردم در خانه‌هایشان داشتند، الان خیلی از خواص اسم شاید اسم این کتاب را نشنیده باشند. حلیة المتقین آداب شریعت در امور عادی انسان را هم بیان می کند. آداب نشستن، برخاستن، خوابیدن، غذا خوردن، حتی خندیدن که در شریعت منع شده از خندیدن با قهقهه. گفتند طلبه‌ای در بازار نجف قهقهه ای کرد و اتفاقا بزرگی از بزرگان نجف باخبر شد از این قضیه؛ او را خواست و عمامه اش را از سرش برداشت و یک عگال عربی بر سرش گذاشت. گفت چرا این کار را می‌کنید؟ آن بزرگ فرمود: بخاطر قهقهه‌ای که در بازار کردی، اول برو اخلاقت را درست کن و بعدا بیا این عمامه را بر سرت بگذار. این عمامه اینجا هست، درست که شدی بیا تا عمامه را بهت بدهم.

این چنین بوده که ما حتی در کوچک ترین امورمان در شریعت مقدسه، در مذهب تشیع، در آداب اهل بیت علیهم السلام، برای ما آداب معین شده است. از جمله اموری که باید آداب را در آن رعایت کنیم، حرف زدن است. خود حرف زدن آدابی دارد که انسان چگونه حرف بزند، کجا حرف بزند، با کی حرف بزند، چقدر حرف بزند؟ همه این خصوصیات در شریعت مشخص هست.

ما کجاییم؟ و چقدر از شریعت دور هستیم؟ این ها را ما باید مقید باشیم و به نفع خودمان هم هست. تمام آداب و احکامی که در شریعت آمده به نفع خودمان است. چقدر مفاسد کم می شود در جامعه به برکت عمل به این آداب و این یک واقعیت است.  از جمله اموری که باز در جامعه ما مورد ابتلاء هست، مسئله انتقاد است. چه کسی باید انتقاد کند، چگونه باید انتقاد کند؟ نسبت به چه کسی باید انسان انتقاد کند؟

این ها حساب دارد. این ها در شریعت مشخص هست. خود کلمه انتقاد اساسا یک لفظ عربی است. کلمه انتقاد فارسی نیست. لفظی است که وضع شده برای یک صنعت خاصی برای یک حرفه معینی. آن وقتی که معاملات براساس این سکه‌ها بود، سکه های طلا و نقره، سکه یک وقت خالص بود و یک وقت ناخالص . وقتی شک می‌کردند که این سکه خالص است یا ناخالص می‌رفتند به سراغ اهلش و آن کسی که تشخیص می‌داد، بهش می گفتند آقا این سکه خالص است یا نیست؟ این کار را می‌گفتند انتقاد، یعنی تشخیص خالص از ناخالص، تشخیص صحیح از باطل. انتقاد این است.

پس بنابراین انتقاد را اهلش باید کند. این کلمه انتقاد منتقل شد از آن حرفه و صنعت به انتقاد کلام که می‌خواهیم ببینینم این کلام صحیح است یا نه. چه کسی باید تشخیص دهد؟ اهلش باید تشخیص دهند. این تشخیص آدابی و رسومی دارد، احکامی دارد، هر کسی نمی تواند تشخیص دهد و هر کسی حق ندارد تصدی انتقاد را بگیرد و هر جور هم نمی شود انتقاد کرد. این معنای انتقاد است.

در مقابل انتقاد اعتراض داریم، اعتراض غیر از انتقاد است و انتقاد غیر از اعتراض است. ما در انتقاد می‌خواهیم بسنجیم این کلام صحیح است یا نه؟ آیا کلام هرکسی را باید بگذاریم در ترازوی سنجش، کلام معصوم هم همین گونه است؟و لو اهل انتقاد هم باشیم و لو مطابق احکام و آداب انتقاد می خواهیم انتقاد بکنیم؟ آیا کلام معصوم هم همین طور است؟ کلام امام، کلام نبی قابل انتقاد است به این معنی که سنجش بکنیم تا بفهمیم صحیح است یا نه؟

پس وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی‏ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی‏ کجا رفته است؟ آیه مبارکه ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا کجا رفته است؟

امام و نبی و ملائکه عباد مکرمون، این قرآن است، لَا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُون‏. پس اگر کسی بیاید در یک ملأ عامی بگوید که یک عربی آمد بر پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) انتقاد کرد که این کلام از شماست یا از خداست، پس می شود انتقاد کرد بر پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله).

این حرف است؟ کسی که تحصیل کرده باشد، کسی که اهل مطالعه باشد، تمسک می‌کند به حرف آن اعرابی که بعد از واقعه غدیر آمد اعتراض کرد بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) که این کلامی که گفتید از خودتان هست یا از خدا؟ آن وقت آیه مبارکه "سأل سائل بعذاب واقع" نازل شد و این آدم همان جا هلاک شد. این اعتراض بود اولا، ثانیا انتقاد نسبت به کلام معصوم اعم از امام و نبی و ملائکه راه ندارد. انتقاد برای سنجش حق از باطل بود، مگر معصوم باطل می‌گوید؟ 

بنابراین نباید جوری حرف بزنیم که مدرک به دست دشمنان بدهیم، نباید جوری حرف بزنیم که توجیه کنیم برخورد بعضی صحابه را با پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، نباید جوری حرف بزنیم که موجب عذاب بشود. هیچ دقت می‌کنید چقدر برف و باران داریم؟ چه جور است که در عوض برف و باران زلزله داریم، عذاب چگونه نازل می‌شود؟ باید حواسمان را جمع کنیم وقتی می‌خواهیم حرف بزنیم و در محدوده هایی که کار نکردیم وارد نشویم.

رئیس جمهور در دیدار با وزیر و معاونان وزارت امور اقتصادی و دارایی در صحبت‌هایی گفته بود "همه باید انتقاد شوند و استثناء ندارد. تمام مسئولین در کشور قابل نقداند. ما در کشور معصوم نداریم مگر اینکه یک‌وقت امام دوازدهم ظهور کرد که‌ آن وقت هم می‌شود نقد کرد. پیغمبر هم اجازه نقد می‌داد بالاتر از پیغمبر که در تاریخ نداریم. وقتی پیغمبر صحبتی می‌کرد یک نفر بلند می‌شد و می‌گفت «أ من الله ام منک؟" حرف خودت است یا خدا وحی کرده است؟ اگر می‌گفت "من الله" که هیچ امر خداست اما اگر می‌گفت "منّی" طرف مقابل می‌گفت قبول ندارم و نقد می‌کرد. ما در زمان حکومت معصوم هم نقد را داریم".