شیوه گوش دادن و تکرار آیات قرآن برای حفظ آنها چگونه باید باشد؟

وارث: با توجه به اهمیت حفظ آیات قرآن کریم بر آن شدیم، تا ازاین‌پس مهارت‌های لازم را در این خصوص در گفت‌وگو با «حجت‌الاسلام علیرضا نجفی» از حافظان کل قرآن و از اساتید برجسته قرآنی کشور ارائه دهیم.

حجت‌الاسلام نجفی: در مورد تعداد دفعات تکرار چون افراد دارای سطوح مختلفی از استعداد و توانایی حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت هستند، عدد خاصی را نمی‌شود ذکر کرد. یک نفر شاید با پنج بار و دیگری شاید ده بار و یک فر هم با بیش از آن آیات را حفظ کند. آنچه مهم است تکرار آیات است لذا مقایسه افراد و یکسان در نظر گرفتن آن‌ها کار درستی نیست.

حجت‌الاسلام نجفی: یکی دو بار گوش کردن به نوای ترتیل آیاتی که قصد حفظ آن را داریم قبل از حفظ جدید ضروری است تا مشکل روخوانی نداشته باشیم. بعد از آن بدون نوار حفظمان را انجام می‌دهیم و سپس در کنار مرور و مباحثه و ... نیاز به گوش کردن به ترتیل محفوظات خود به‌صورت روزانه داریم. در واقع استماع ترتیل اقدام مستحبی در کنار حفظ قرآن است که به‌هیچ‌عنوان جای برنامه مرور یا مباحثه را نمی‌گیرد اما اگر آن را جدی بگیریم فواید بسیاری دارد.

حجت‌الاسلام نجفی: استماع ترتیل به چند روش مختلف می‌تواند انجام شود البته هر از گاهی با استفاده از این روش‌ها می‌توان تنوعی در برنامه استماع ترتیل خود ایجاد کنید.

- فقط گوش کردن به ترتیل بدون اینکه به قرآن نگاه کنید.

- گوش کردن به ترتیل و نگاه کردن به همان آیات از روی قرآن کریم. در این روش هم حافظه شنیداری تقویت می‌شود هم حافظه تصویری.

- علاوه بر گوش کردن به ترتیل هم‌زمان از روی قرآن کریم همان آیات را نگاه کرده، همچنین خودمان هم تلاوت می‌کنیم در واقع سه کار را هم‌زمان انجام می‌دهیم.

- در این روش بدون استفاده از قرآن کریم فقط هم‌زمان با استماع ترتیل خودمان تلاوت می‌کنیم. در همین روش چهارم حالت‌های مختلفی فقط به‌عنوان تنوع نه به‌صورت همیشگی می‌توان انجام داد مثلاً یک، دو یا سه کلمه جلوتر از ترتیل تلاوت کرد یعنی هم‌زمان درستی محفوظات خود را بررسی می‌کنید.

در حالت بعدی یک، دو یا سه کلمه بعد از شنیدن ترتیل بخوانید و به نحوه تلفظ کلمات توسط ترتیل کننده توجه کرده و به تجوید، صوت و لحن او متمرکز شود. استماع ترتیل اثر فوق‌العاده‌ای برای حافظ دارد به‌گونه‌ای که علاوه بر اصلاح تجوید و صوت و لحن و وقف و ابتداء کلمات را روان می‌کند و باعث تسریع در تلفظ آیات هنگام مرور می‌شود.

توصیه می‌کنم حفاظ حداقل روزی ۵ تا ۱۰ صفحه استماع ترتیل داشته باشند اما می‌توان زمان را تقطیع کرده و در صبح و ظهر، عصر یا شب هر زمان یک یا دو صفحه گوش کند. نکته مهم اینکه اگر حواستان نباشد و در حال انجام کار دیگری باشد به‌صورت ناخودآگاه اثر خودش را می‌گذارد.

ضمن اینکه در انتخاب ترتیل برای حافظان علاوه بر توجه به مسائل فنی ترتیل حتماً عنصر علاقه‌مندی را در نظر بگیریم و از بین ترتیل‌های مناسب آنچه را که علاقه بیشتری داریم انتخاب کنیم.

حجت‌الاسلام نجفی: در این زمینه نرم‌افزارهای متنوعی مثل حبل‌المتین، سروش، ایمان و ... وجود دارد که حفاظ می‌توانند از آن استفاده کنند. از جمله بهترین نرم‌افزارها می‌توان به نرم‌افزار اندروید قرآن عثمان طه کاری از گروه صبا اشاره کرد که امکانات عالی از جمله ۴۲ ترتیل و تحقیق و تحدیر همچنین ترجمه و تفسیر گویا با رسم‌الخط عثمان طه دارد که برای هر حافظی داشتن آن ضروری است.

حجت‌الاسلام نجفی: در انتخاب نوار ترتیل باید دقت کنیم، ترتیل‌هایی که هر جزء را در حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت خوانده‌اند مناسب است.

از ترتیل‌هایی که تلاوت سریعی دارند یا تحدیر بعضی از اساتید نباید استفاده کرد چون‌که آرامش و طمأنینه همچنین دقت در مرور برای حافظ یک امر بسیار مهم و حیاتی است. همچنین از ترتیل‌هایی که آیات را کند می‌خوانند هم باید پرهیز کرد به جهت اینکه باعث بی‌حوصلگی و خستگی حافظ خواهد شد و به‌مرورزمان اثر بسیار منفی در جهت استماع نوار و بی‌علاقه شدن حافظ در پی خواهد داشت.

حجت‌الاسلام نجفی: به‌هیچ‌عنوان برای یک حافظ مناسب نیست که از چند نوع ترتیل استفاده کند چرا که به‌طورقطع در حفظ و کیفیت تقلید وی اثر منفی خواهد داشت لذا تا اتمام حفظ و تسلط بر محفوظات بهتر است از یک ترتیل مناسب استفاده شود تا محفوظات روانی را داشته باشیم.

حجت‌الاسلام نجفی: بی‌شک اگر این موارد را خود حفاظ رعایت کنند به‌تدریج خواهیم دید که مشکل عدم تسلط حفاظ به بحث ترتیل و تقلید کاملاً از بین می‌رود و حفاظی خواهیم داشت که زیبا و دل‌نشین محفوظات خود را ارائه می‌کنند.